Andrzej Szczeklik

---

Biografia i działalność naukowa

Andrzej Szczeklik przyszedł na świat w Krakowie, w rodzinie z tradycjami medycznymi. Jego ojciec, Edward Szczeklik, był lekarzem kardiologiem. Dzieciństwo spędził w atmosferze, która sprzyjała zdobywaniu wiedzy oraz zamiłowaniu do nauki. Edukację rozpoczął w I Liceum Ogólnokształcącym im. B. Nowodworskiego w Krakowie, które ukończył z sukcesem. W roku 1955 zakończył także naukę w Średniej Szkole Muzycznej, co pokazuje jego wielostronne zainteresowania.

W 1961 roku obronił dyplom na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Krakowie, co stało się impulsem do dalszej kariery naukowej. Po ukończeniu studiów, Andrzej Szczeklik zdecydował się na rozwijanie swojej wiedzy za oceanem, gdzie odbył staże w Monmouth Medical Center w New Jersey w latach 1962-1963 oraz w obszarze biochemii medycznej w Karolinska Institutet w Sztokholmie i na Uniwersytecie w Uppsali w 1970 roku.

Po powrocie do kraju, w 1963 roku, rozpoczął pracę w III Klinice Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej we Wrocławiu, a trzy lata później osiągnął stopień naukowy doktora medycyny. W 1969 roku uzyskał habilitację w dziedzinie chorób wewnętrznych. Jego osiągnięcia były dostrzegane, co zaowocowało tytułem profesora nadzwyczajnego w 1979 roku oraz profesora zwyczajnego w 1989 roku.

Od stycznia 1972 roku był szefem Kliniki Akademii Medycznej w Krakowie. W latach 1990-1993 sprawował urząd rektora tej samej uczelni. To właśnie z jego inicjatywy doszło do połączenia wydziałów medycznych z Uniwersytetem Jagiellońskim. Po zakończeniu kadencji rektorskiej, w latach 1993-1996, pełnił funkcję prorektora ds. Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Andrzej Szczeklik był także od 1994 roku członkiem Papieskiej Akademii Nauk.

Jednym z istotnych osiągnięć naukowych Szczeklika było zaprezentowanie w 1975 roku teorii dotyczącej astmy oskrzelowej, znanej później jako astma aspirynowa. W latach 70. prowadził także badania nad prostacykliną, co miało duże znaczenie w farmakoterapii, przyczyniając się do wprowadzenia analogów tej substancji do praktyki medycznej.

W 2009 roku Andrzej Szczeklik dołączył do grona członków Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK), jednocześnie będąc autorem oraz współautorem około 600 prac naukowych, które znalazły swoje miejsce zarówno w międzynarodowych, jak i krajowych czasopismach. Dodatkowo, napisał kilka monografii i podręczników, które były również publikowane za granicą.

Jego twórczość literacka obejmuje dzieła przetłumaczone na wiele języków, w tym angielski, niemiecki, hiszpański, węgierski i litewski. Wśród najważniejszych książek można wymienić:

• Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki (Znak, Kraków 2002),
• Kore – O chorych, chorobach i poszukiwaniu duszy medycyny (Znak, Kraków 2007),
• Nieśmiertelność. Prometejski sen medycyny (Znak, Kraków 2012).

Andrzej Szczeklik był członkiem wielu prestiżowych instytucji, takich jak Papieska Akademia Nauk, PAU, Polska Akademia Nauk oraz wielu innych towarzystw naukowych. Jego praca została doceniona przez wiele uczelni, co zaowocowało nadaniem mu tytułu doctor honoris causa przez uniwersytety medyczne w: Wrocławiu (1999), Warszawie (2002), Katowicach (2002), Łodzi (2003) oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego (2009).

Na koniec swojej drogi zawodowej pełnił rolę kierownika II Katedry Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od listopada 2010 roku, aż do momentu swojej śmierci, był członkiem prestiżowej grupy Faculty of 1000, co świadczy o jego znaczącej pozycji wśród naukowców zajmujących się medycyną.

Życie prywatne

Andrzej Szczeklik był mężczyzną rodzinnym, który osiedlił się u boku swojej żony, Marii Szczeklik. Razem wychowali trzech wyjątkowych dzieci. Mieli dwóch synów, Michała oraz Wojciecha Szczeklik, a także córkę Annę, która wniosła wiele radości do ich rodziny.

Choroba i śmierć

Andrzej Szczeklik, wybitny polski lekarz, zmarł tragicznie w Krakowie na skutek zawału serca w połączeniu z rozwojem zapalenia płuc. Jego odejście miało miejsce w atmosferze smutku, a pogrzeb profesora odbył się 8 lutego 2012 roku w bazylice Mariackiej w Krakowie, miejscu o ogromnym znaczeniu historycznym i kulturowym.

Uczony spoczął na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie, gdzie wielu zasłużonych Polaków znalazło swój ostatni spoczynek. Jego wkład w medycynę oraz naukę na zawsze pozostanie w pamięci kolegów z branży oraz pacjentów, których miał zaszczyt leczyć.

Upamiętnienie

23 września 2013 roku miała miejsce szczególna uroczystość, w trakcie której II Klinika Chorób Wewnętrznych Collegium Medicum UJ otrzymała imię prof. Andrzeja Szczeklika. W ramach ceremonii odsłonięto pamiątkową tablicę, na której widnieje inspirujący cytat papieża Jana Pawła II: Zadaniem każdego człowieka jest być twórcą własnego życia: człowiek ma uczynić z niego arcydzieło sztuki.

Ponadto, podręcznik chorób wewnętrznych, który był wydawany od 2005 roku pod redakcją zmarłego profesora, po jego odejściu został przekształcony przez wydawcę na „Internę Szczeklika”. Zmiana ta miała na celu upamiętnienie jego istotnego wkładu w rozwój tej publikacji oraz owocnej współpracy z wydawnictwem Medycyna Praktyczna.

Nie można również zapomnieć o literackim dziedzictwie prof. Andrzeja Szczeklika. W 2011 roku zainicjował on ogólnopolski konkurs literacki dla lekarzy, który nosi nazwę jego imienia. Wydarzenie to, znane jako Ogólnopolski Konkurs Literacki dla Lekarzy im. Prof. Andrzeja Szczeklika „Przychodzi wena do lekarza”, ma na celu promowanie twórczości literackiej wśród medyków. Organizatorami tego prestiżowego konkursu są wydawnictwo Medycyna Praktyczna oraz Naczelna Izba Lekarska, od VI edycji współpracująca z tym wydarzeniem.

Nagrody i wyróżnienia

Oto lista znaczących odznaczeń i wyróżnień, które otrzymał Andrzej Szczeklik w swojej karierze zawodowej:

• 1995 – „Krakowianin Roku” (wraz z Józefem Tischnerem),
• 1995 – przyznanie członkostwa honorowego The Royal College of Physicians w Londynie za odkrycie zaburzeń krzepnięcia krwi w chorobach serca,
• 1997 – Lancet Investigators Award przyznawana przez czasopismo „The Lancet” za odkrycie podłoża genetycznego astmy oskrzelowej (wraz z Markiem Sanakiem),
• 1998 – Nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w dziedzinie nauk przyrodniczych i medycznych „za wykrycie mechanizmu przeciwzakrzepowego działania aspiryny oraz badania nad patogenezą i metodami leczenia astmy oskrzelowej indukowanej aspiryną”,
• 1999 – nadanie tytułu doktora honoris causa Akademii Medycznej we Wrocławiu,
• 2001 – nagroda Amerykańskiej Akademii Alergii i Immunologii,
• 2001 – nadanie tytułu doktora honoris causa Akademii Medycznej w Warszawie,
• 2002 – nadanie tytułu doktora honoris causa Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach,
• 2002 – Nagroda Krakowska Książka Miesiąca (grudzień – za książkę Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki),
• 2003 – nadanie tytułu doktora honoris causa UM w Łodzi,
• 2008 – Nagroda Totus (październik – za „świadectwo głębokiego humanizmu, inspirowane nauczaniem Jana Pawła II, przekazywane w życiu i twórczości”),
• 2008 – nagroda Clemensa von Pirquet przyznana przez Europejską Akademię Alergologii i Immunologii Klinicznej,
• 2008 – nagroda „Ambasador Polszczyzny w Piśmie” nadana przez Radę Języka Polskiego przy Prezydium PAN,
• 2008 – nominacja do Nagrody Literackiej Nike za Kore – O chorych, chorobach i poszukiwaniu duszy medycyny,
• 2009 – nadanie tytułu doktora honoris causa UJ Kraków,
• 2012 – Nagroda Imienia Św. Kamila, przyznana pośmiertnie („w dowód uznania za całokształt pracy naukowej, nieskazitelną postawę lekarza humanisty oraz skuteczne odkrywanie duszy w medycynie”).

Odznaczenia

Andrzej Szczeklik, wybitny lekarz i humanista, otrzymał liczne odznaczenia, które odzwierciedlają jego wkład w medycynę oraz sztukę.

• 2009 – Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski,
• 2008 – Order Ecce Homo „za bezinteresowność i profesjonalizm, za wielkie serce oraz ujmującą wrażliwość duchową w obszarze medycyny i sztuki“.

Słuch absolutny

W 2014 roku na rynku wydawniczym zagościła książka zatytułowana Słuch absolutny, która jest niezwykłym wywiadem-rzeką. Przeprowadzono go z profesorem Andrzejem Szczeklikiem przez jego przyjaciela oraz wydawcę, Jerzego Illga. W tej publikacji autor stara się zrozumieć, jakie czynniki miały wpływ na kształtowanie osobowości głównego bohatera. Pojawiają się pytania dotyczące środowiska domowego, preferowanych lektur, a także znaczących mistrzów oraz okoliczności, które go otaczały.

Na okładce książki można znaleźć liczne interesujące zdania:

Leczył najwybitniejszych polskich pisarzy i artystów: Lema, Miłosza, Szymborską, Wajdę, Tischnera, Mrożka. Znany z gry na fortepianie w Piwnicy pod Baranami oraz z brawurowej jazdy na nartach, był jedną z najbarwniejszych postaci Krakowa. Jego błyskotliwe książki o medycynie: Katharsis, Kore i Nieśmiertelność, stały się bestsellerami nie tylko w Polsce.

Był rzadko spotykanym typem Wielkiego Lekarza, uczonym i humanistą, zadziwiał erudycją oraz obszerną wiedzą z wielu dziedzin – od historii medycyny i jej najnowszych odkryć, poprzez mitologię, alchemię, astrologię, historię sztuki, aż po muzykologię i poezję. Oddany swemu powołaniu oraz pacjentom, Andrzej Szczeklik był nie tylko prawdziwym autorytetem, ale również człowiekiem o niezłomnych zasadach, bezkompromisowo broniącym etosu swojej profesji, a jednocześnie ciepłym i serdecznym.

Jedna z jego pacjentek, Anna Dymna, podkreśliła:

Wielki Lekarz i humanista profesor Andrzej Szczeklik umiał słuchać drugiego człowieka. Jego „słuch absolutny” pomagał nam żyć i często nas ratował.

Publikacje

Książki

W niezwykle bogatej bibliografii Andrzeja Szczeklika znajdują się liczne pozycje, które w znaczący sposób przyczyniły się do rozwoju medycyny oraz myślenia o zdrowiu.

• 1971: zawał serca,
• 1979: sercu na ratunek,
• 2002: katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki,
• 2006: choroby wewnętrzne – podręcznik lekarski,
• 2007: kore. O chorych, chorobach i poszukiwaniu duszy medycyny,
• 2009: choroby wewnętrzne 2009 – kompendium,
• 2009: katharsis,
• 2012: nieśmiertelność. Prometejski sen medycyny,
• 2014: słuch absolutny. Andrzej Szczeklik w rozmowie z Jerzym Illgiem.

Każda z wymienionych książek przynosi czytelnikom cenne informacje oraz refleksje, które mogą inspirować w poszukiwaniach zdrowia i zrozumieniu chorób.

---

Oceń: Andrzej Szczeklik

---