Collegium Broscianum to wyjątkowy budynek należący do Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Z całą pewnością stanowi jedno z najważniejszych miejsc w historii tej znakomitej uczelni. Położony jest przyulicy Grodzkiej 52, co sprawia, że jest łatwo dostępny dla studentów i turystów.
W obrębie Collegium Broscianum znajdują się kluczowe dla nauki instytuty, w tym filozofii, socjologii oraz religioznawstwa. Oprócz tego, ulokowana jest tam także Katedra Porównawczych Studiów Cywilizacji. W (...) przeszłości budynek gościł również takie kierunki jak botanika, etnologia oraz geografia, co podkreśla jego uniwersalność edukacyjną oraz bogatą ofertę akademicką.
Historia gmachu
Kolegium jezuickie
W 1595 roku Towarzystwo Jezusowe, poszukując dogodnej lokalizacji dla swojego kompleksu świątynnego, postanowiło wystąpić do senatora Joachima Ocieskiego z propozycją zakupu parceli przy ulicy Grodzkiej. Początkowo senator nie był przychylny, jednak ostatecznie, dzięki staraniom Piotra Skargi, zdecydował się na sprzedaż działki, oferując w zamian 12 tysięcy złotych. W kolejnych latach jezuici nabywali dodatkowe tereny blisko klasztoru klarysek, co pozwoliło na rozpoczęcie budowy monumentalnego kościoła św. Piotra i Pawła. Obok świątyni planowano również wzniesienie kolegium jezuickiego, które miało funkcjonować jako Collegium Broscianum.
W 1622 roku biskup krakowski Marcin Szyszkowski wydał pozwolenie jezuitom na zakładanie szkoły humanistycznej, a rok później Zygmunt III Waza podpisał akt erekcyjny kolegium. Otworzenie placówki spotkało się z oporem ze strony środowisk związanych z Akademią Krakowską, które były sceptyczne wobec edukacyjnych ambicji zakonu. W odpowiedzi na decyzję jezuitów o uruchomieniu kursu teologii w 1623 roku, krakowscy profesorowie uznali to za bezpośredni atak na ich instytucję.
Rywalizacja między uczelniami zaostrzyła się do tego stopnia, że pod salami wykładowymi kolegiów organizowano wydarzenia mające na celu przeszkadzanie w zajęciach. W ciągu kilku lat akademia intensyfikowała działania mające na celu zamknięcie kolegium, co ostatecznie udało się osiągnąć po śmierci Zygmunta III w 1632 roku. W 1634 roku zarówno papież Urban VIII, jak i król, nakazali zakończenie działalności edukacyjnej jezuitów w Krakowie. Od tego czasu zakonnicy mogli prowadzić nauczanie jedynie dla siebie.
Początkowe lata działalności kolegium nie były łatwe, jezuici korzystali z budynków pozostawionych przez wcześniejszych właścicieli. Od 1651 roku trwały prace nad nową siedzibą, jednak zaraz potem zakonnicy zostali zmuszeni do wstrzymania prac z powodu szwedzkiego potopu. Nowa koncepcja architektoniczna została przyjęta w 1668 roku, a budowę ukończono 12 lat później. Na fasadzie nowego gmachu umieszczono tablicę honorującą wsparcie biskupa Andrzeja Trzebickiego.
Życie kolegium niejednokrotnie zakłócały katastrofy naturalne oraz działania społeczne. W 1703 roku huragan zerwał dach, a w 1719 roku pożar niemal doszczętnie zniszczył budynek. Rektor o. Jerzy Gengell szybko zorganizował prace remontowe, które pozwoliły na wznowienie działalności w sierpniu 1720 roku. W kolejnych latach kontynuowano działania mające na celu poprawę stanu technicznego budynku
W latach 60. XVIII wieku zakupiono część Bursy Prawników, jednak plany rozbudowy zakłóciła śmierć rektora o. Franciszka Koźmińskiego oraz kasata zakonu jezuitów w 1773 roku.
XIX-XX wiek
Po likwidacji zakonu, w rezultacie sekularyzacji oświaty, budynek przeszedł na własność Komisji Edukacji Narodowej. W listopadzie 1773 roku lastni rektor kolegium, o. Rafał Skrzynecki, przekazał klucze do obiektu biskupowi krakowskiemu. Niestety, kolejno zmieniające się władze nie potrafiły ustalić dalszego przeznaczenia budynku. W 1774 roku zdecydowano, że mieścić się tu będzie przytułek dla ubogich księży.
Następnie rozpoczęto rozbiórkę sąsiednich budynków, takich jak młyn czy browar. W 1786 roku dawną szkołę przekazano zakonowi cystersów, który jednak wkrótce musiał się usunąć. W tym czasie wojsko austriackie przejęło część obiektów, tworząc magazyny i lazaret. Przez dłuższy czas w budynku mieszkały różne urzędowe instytucje.
W latach 1815–1846 w obiekcie mieściły się organy Wolnego Miasta Krakowa i sądy, co skutkowało niezbędnymi remontami i adaptacjami budynku. Po 1846 roku, kiedy to na miejscu wyburzonej Bursy Prawników powstało nowe skrzydło, kolegium przestało przypominać swą pierwotną formę. W okresie XX-lecia międzywojennego instytucje sądowe niezawodnie korzystały z jego lokali: Sąd Apelacyjny oraz Sąd Okręgowy Cywilny. W trakcie II wojny światowej budynek, pod adresem Grodzka 52, gościł m.in. Sąd Okręgowy i placówki związane z administracją okupacyjną.
W sierpniu 1944 roku, w obawie przed utratą dokumentacji, Niemcy zniszczyli wiele aktów z czasów okupacji. Po zakończeniu działań wojennych w budynku na Grodzkiej 52 w dalszym ciągu mieściły się polskie sądy, do momentu przeniesienia ich w 1971 roku do nowego gmachu na ul. Przy Rondzie 7.
Własność Uniwersytetu Jagiellońskiego
W 1970 roku kolegium otrzymał Uniwersytet Jagielloński, który postanowił przekształcić obiekt w przestrzeń dla kierunków humanistycznych. Zmiana nazwy na Collegium Broscianum była hołdem dla krakowskiego matematyka i astronoma Jana Brożka (łac. Joannes Broscius). W pierwszej kolejności do budynku przeniesiono Instytut Filozofii oraz Socjologii, a także katedrę Etnografii Słowian.
Z uwagi na zły stan techniczny części gospodarczej, w latach 70. rozpoczęto gruntowny remont, który zakończono dopiero w latach 90. W tym samym czasu wyspecjalizowane analizy ujawniły niebezpieczne grzyby, które powstawały w wyniku wilgoci w budynku. 23 września 1980 roku w Collegium Broscianum zarejestrowano działalność krakowskiego Niezależnego Zrzeszenia Studentów, a część powierzchni udostępniono Krakowskiemu Chórowi Akademickiemu. Dziecięca sala zdobyła imię Izydory Dąmbskiej, znanej polskiej filozofki, związanej z Uniwersytetem
Z kolei 24 maja 2024 roku miał miejsce strajk okupacyjny, którego organizatorami byli studenci Akademii dla Palestyny, którzy protestowali w kwestii współpracy uniwersytetu z instytucjami izraelskimi. Po długich negocjacjach pomiędzy strajkującymi a administracją uczelni, zakończenie akcji miało miejsce 15 października 2024 roku.
Pozostałe obiekty w kategorii "Uczelnie":
Collegium Geologicum Uniwersytetu Jagiellońskiego | Collegium Iuridicum Uniwersytetu Jagiellońskiego | Collegium Kołłątaja Uniwersytetu Jagiellońskiego | Collegium Minus Uniwersytetu Jagiellońskiego | Collegium Nowodworskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego | Gmach Główny Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie | Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy | Kolegium Filozoficzno-Teologiczne Polskiej Prowincji Dominikanów | Kolegium jezuitów w Krakowie (ul. Grodzka) | Akademia Wychowania Fizycznego im. Bronisława Czecha w Krakowie | Auditorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego | Akademia Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie | Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie | Uniwersytet Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie | Collegium Zoologicum Uniwersytetu Jagiellońskiego | Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki Politechniki Krakowskiej | Wydział Architektury Wnętrz Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie | Wydział Inżynierii Materiałowej i Fizyki Politechniki Krakowskiej | Wyższe Seminarium Duchowne Zakonu Paulinów | Wyższe Seminarium Duchowne Archidiecezji KrakowskiejOceń: Collegium Broscianum Uniwersytetu Jagiellońskiego