Collegium Kołłątaja Uniwersytetu Jagiellońskiego

---

Historia

Budowla znana jako Collegium Physicum ma swoje korzenie na działce, na której w średniowieczu stały trzy domy mieszczan: narożna Kamienica Priamowska, Kamienica Arnołowska oraz Kamienica Pod Konikiem. W 1749 roku Kamienica Priamowska przeszła w ręce K. Pałaszowskiego, który w 1754 roku nabył również Kamienicę Arnołowską, a cztery lata później Kamienicę Pod Konikiem. W latach 60. XVIII wieku K. Pałaszowski podjął decyzję o budowie konwiktu szlacheckiego w tym miejscu, jednak proces ten szybko został wstrzymany.

Finalnie, Collegium Physicum wzniesiono w latach 1787-1791, wykorzystując pozostałości po nieukończonym konwikcie. Zainicjowana z myślą o instytucjach naukowych, obiekt miał służyć do prowadzenia badań z dziedziny nauk przyrodniczych, matematyki, mechaniki i hydrauliki. Na realizację projektu budowli wpływ miał Feliks Radwański.

W XIX i XX wieku budynek przeszedł liczne rozbudowy oraz przebudowy. W latach 1824–1826 przyległa od południa Bursa Śmieszkowska, a pomiędzy 1839 a 1840 rokiem wzniesiono skrzydło od strony ulicy Gołębiej, opierając się na planach Franciszka Lanciego. Przełom lat 1850–1852 to czas gruntownej przebudowy wnętrz, którą nadzorowali Karol Kremer oraz Tomasz Majewski; wówczas to przekształcono sień, dodano reprezentacyjną klatkę schodową oraz loggię filarową. W 1935 roku budynek zyskał nowe piętra loggi oraz okna drugiego piętra w wschodnim skrzydle, co stanowiło zwieńczenie wieloletnich prac budowlanych.

Architektura

Gmach Collegium Kołłątaja Uniwersytetu Jagiellońskiego wyróżnia się niezwykłą architekturą, składającą się z trzech skrzydeł. Obiekt posiada dwie pełne kondygnacje oraz półpiętro, co nadaje mu unikalny charakter. Fasada, która kieruje się na ulicę św. Anny, liczy dziewięć osi. W centralnej części tej elewacji znajduje się płytki ryzalit, szeroki na trzy osie, zwieńczony trójkątnym frontonem. W tympanonie frontonu umieszczona jest alegoryczna płaskorzeźba przedstawiająca „Polonię opiekunkę nauk”.

W centralnej osi fasady, na piątej pozycji, dostrzec można późnobarokowy portal, obok którego znajduje się tablica upamiętniająca znaczący moment w historii budynku, czyli skroplenie azotu i tlenu przez Karola Olszewskiego oraz Zygmunta Wróblewskiego w 1883 roku. Okna gmachu są ozdobione frontonami: trójkątnymi na pierwszym piętrze oraz półkolistymi w obrębie półpiętra.

Elewacja skierowana na ulicę Jagiellońską charakteryzuje się aż dwudziestoma dwiema osiami. W szczególności, w dwunastej osi parteru można zobaczyć zachowane oryginalne, XVII-wieczne okno Bursy Śmieszkowskiej, z wyjątkowym kamiennym obramieniem oraz gzymsem nadokiennym.

Natomiast elewacja od strony ulicy Gołębiej ma cztery osie, co również podkreśla różnorodność architektoniczną tej budowli. We wnętrzach gmachu przetrwała dekoracja malarska z drugiej połowy XIX wieku oraz część oryginalnego wyposażenia sal na piętrze frontowego skrzydła, w tym m.in. półki na minerały, które można znaleźć w dawnym gabinecie mineralogicznym.

---

Oceń: Collegium Kołłątaja Uniwersytetu Jagiellońskiego

---