Osiedle Złotego Wieku

---

Historia

Osiedle Złotego Wieku, będące integralną częścią kompleksu architektoniczno-urbanistycznego Mistrzejowic, zostało zaprojektowane jako rozwinięcie Nowej Huty. Powstanie zespołu Mistrzejowic miało swoją genezę w wyniku konkursu architektonicznego, który został rozstrzygnięty w 1963 roku. Zwycięski projekt opracował zespół pod przewodnictwem prof. Witolda Cęckiewicza, w skład którego wchodziły także Maria Czerwińska, odpowiedzialna za szczegółowe projekty urbanistyczne, a także Jerzy Gardulski oraz Maria Rekaszys.

Realizacja projektów budynków została powierzona Marii i Jerzemu Chronowskim, którzy współpracowali z Tadeuszem Bagińskim, Stefanem Golonka, Ewa Podolak i Olgierdem Krajewskim. Całość zamierzenia została zaprojektowana z myślą o około 40 tysiącach mieszkańców.

W odpowiedzi na krytykę wcześniejszego projektu Bieńczyc Nowych, które były znane z monumentalnych, dziesięciopiętrowych wieżowców, decyzja o mniejszej skali zabudowy dla Mistrzejowic miała na celu wkomponowanie budynków w naturalne, różnorodne ukształtowanie terenu, gdzie wysokość terenu wzrasta ku północy. Głównym założeniem urbanistycznym była koncepcja drzewa, w której z jednego pnia, czyli głównej ulicy Srebrnych Orłów, wyrastają dwie główne gałęzie: ulice ks. Jancarza oraz Piasta Kołodzieja. Te ulice stały się szlakami komunikacyjnymi, wzdłuż których prowadzone są trasy tramwajowe, łączące dzielnicę z pętlami „Mistrzejowice” oraz „Os. Piastów”.

Dodatkowymi ulicami wyłaniającymi się z tych głównych „gałęzi” były osiedlowe ulice, zaplanowane wewnątrz czterech odrębnych zespołów mieszkaniowych. W dolnej części każdego z tych podzespołów zaprojektowano tarasowo czteropiętrowe bloki, które miały południową ekspozycję elewacji, symbolizując w koncepcji drzewa liście. Wyżej zlokalizowane są mniejsze bloki mieszkalne: czteropiętrowe „puchatki” oraz dziesięcio- i jedenastopiętrowe „punktowce”, które miały symbolizować owoce drzewa. Całość miały dopełniać pawilony handlowo-usługowe.

Pierwotnie cztery podzespoły mieszkaniowe przewidziano do nazewnictwa odwołującego się do czterech pór roku: Wiosenne, Letnie, Jesienne i Zimowe. Ostatecznie jednak nadano im nazwy: Tysiąclecia, Złotego Wieku, Bohaterów Września oraz Piastów. Realizacja zespołu urbanistycznego Mistrzejowic miała miejsce w latach 1968-1982.

Usytuowanie i rozplanowanie

Osiedle Złotego Wieku to przykład harmonijnego wpisania urbanistyki w kontekst otoczenia, które powstało w latach 1883–1885, w sąsiedztwie Fortu Batowice. W jego skład wchodzi dwadzieścia dziewięć czteropiętrowych bloków mieszkalnych, które zostały rozmieszczone w ośmiu rzędach oraz czterech szeregach, układając się w łuk, który majestatycznie otacza fort od strony południowej. Powyżej tego zespołu zaplanowano kolejne dwanaście jednoklatkowych budynków znanych jako „puchatki”, które dopełniają architekturę osiedla od wschodu w stosunku do fortu. Te budynki, stworzone przez Marię i Jerzego Chronowskich, zyskały w 1971 roku prestiżowy tytuł Mister Krakowa. To wyróżnienie przyznawane jest za szczególne osiągnięcia architektoniczne w mieście.

Kiedy spojrzymy na południową część osiedla, zauważymy nowoczesne osiem jedenastopiętrowych wieżowców, które są jednym z najwyższych zbiorów mieszkań w Krakowie. Z ich wysokości można podziwiać panoramiczny widok na miasto, a w słoneczne dni zachwycają nie tylko Żydówki w dolinach, ale również zarysy Babią Górę, Chorągwicę oraz Tatry.

W przyziemnych przestrzeniach wejściowych do osiedla zainstalowano długi zespół piętrowych pawilonów handlowych i usługowych, ulokowanych przy ulicy ks. Jancarza, które powstały w latach 1970–1971 według projektu Olgierda Krajewskiego. Drugą grupę budynków usługowych zlokalizowano w centralnej części osiedla, powyżej bloków czteropiętrowych, przy fortecznej infrastrukturze. W skład tej grupy wchodzą dwie szkoły: Szkoła Podstawowa nr 85 im. ks. Kazimierza Jancarza oraz Szkoła Podstawowa nr 77 im. św. Maksymiliana Marii Kolbego. Między nimi znajduje się Przedszkole Samorządowe nr 131, a także pawilon poświęcony działalności edukacyjnej i kulturalnej, w którym mieści się m.in. klub Kuźnia, należący do Ośrodka Kultury im. Cypriana Kamila Norwida.

Nie można pominąć także dwóch istotnych założeń parkowych, które przylegają do osiedla – z jednej strony od wschodu znajdują się Planty Mistrzejowickie, oddzielające Osiedle Złotego Wieku od pobliskiego Osiedla Bohaterów Września, a z drugiej strony park otaczający Fort Batowice.

Na terenie osiedla ustawiono również Pomnik Jana Kochanowskiego, zaprojektowany przez Janusza Danielaka w 1974 roku. Napisy z brązu wykonane przez Andrzeja Heróda, członka Rady Osiedlowej, przypominają o związku poety z epoką zwanej Złotym Wiekiem kultury polskiej.

Ważne ulice osiedlowe to: ul. ks. Jancarza, ul. Wawelska, ul. Czarnoleska oraz ul. Nagłowicka. Osiedle sąsiaduje z:

• od północy – wieś Batowice,
• od zachodu – os. Srebrnych Orłów,
• od wschodu – os. Bohaterów Września,
• od południa – os. Tysiąclecia.

Zabytki

W północnej części osiedla Złotego Wieku znajduje się urokliwy park, w którym możemy podziwiać Fort Artyleryjski 48 „Batowice”. Jest to zachowany fragment dawnego pierścienia umocnień austriackich z drugiej połowy XIX wieku, który pomimo upływu lat zachował się w dość dobrym stanie. Fort ten oraz otaczające go tereny są nie tylko miejscem pięknych spacerów, ale również świadectwem bogatej historii regionu.

Warto również zwrócić uwagę na pozostałości starodrzewia, które możemy znaleźć na terenie parku i fortów. W 2007 roku kilka okazów drzew z osiedla Złotego Wieku zostało wpisanych do rejestru zabytków przyrody, co podkreśla ich znaczenie oraz wartość przyrodniczą tego miejsca. Dzięki tym działaniom, bogate dziedzictwo naturalne oraz historyczne osiedla jest chronione dla przyszłych pokoleń.

Co więcej, w roku 2008 fort 48 „Batowice” został uwzględniony na liście zabytków architektury fortecznej, co znacząco podnosi jego walory turystyczne i historyczne. Taki status pozwala na realizację działań mających na celu ochronę i konserwację tego unikalnego obiektu.

Miejsca rozrywki dla dzieci i młodzieży

W osiedlu Złotego Wieku można znaleźć liczne atrakcje i miejsca dedykowane dla dzieci oraz młodzieży. Są to idealne przestrzenie do aktywnego spędzania czasu oraz rozwijania zainteresowań.

Wśród najważniejszych obiektów oferowanych na tym osiedlu wyróżnia się:

• trzy duże place zabaw oraz wiele mniejszych,
• dwa boiska przyszkolne, a także jedno usytuowane w pobliżu pętli autobusowej,
• kilka wyspecjalizowanych miejsc przeznaczonych do gry w koszykówkę,
• zespół boisk wielofunkcyjnych znajdujący się przy Plantach Mistrzejowickich,
• stoły do ping-ponga,
• urokliwy park oraz aleje,
• Klub „Kuźnia”,
• biblioteki i czytelnie,

Te różnorodne opcje sprawiają, że każdy młody mieszkaniec osiedla ma szansę na znalezienie czegoś dla siebie, co zachęca do aktywności fizycznej oraz spotkań towarzyskich.

Handel i usługi

Na obszarze osiedla Złotego Wieku zlokalizowano rozbudowany kompleks pawilonów, które oferują różnorodne usługi oraz towary. Wśród licznych punktów handlowych, mieszkańcy i odwiedzający mogą znaleźć wszystko, czego potrzebują.

Dodatkowo, w centrum osiedla usytuowany jest średniej wielkości plac targowy, który stanowi idealne miejsce do zaopatrywania się w świeże produkty oraz lokalne artykuły.

Komunikacja

W zachodniej części osiedla Złotego Wieku znajduje się rozbudowana pętla autobusowa, co znacznie ułatwia mieszkańcom dostęp do komunikacji miejskiej. Dodatkowo, naprzeciwko, po drugiej stronie ulicy księdza Jancarza, w osiedlu Tysiąclecia, zlokalizowana jest pętla tramwajowa, co poszerza możliwości transportowe dla mieszkańców oraz odwiedzających to miejsce.

---

Oceń: Osiedle Złotego Wieku

---