Osiedle Tysiąclecia (Kraków)

---

Historia

Osiedle Tysiąclecia to wyjątkowy fragment Krakowa, który wchodzi w skład kompleksu architektoniczno-urbanistycznego Mistrzejowic. Ta wizjonerska koncepcja miała na celu rozszerzenie istniejącej dzielnicy Nowa Huta. Zespół Mistrzejowic został stworzony w wyniku ogłoszonego w 1963 roku konkursu architektonicznego, w którym jednogłośnie triumfował projekt zespołu prowadzonego przez profesora Witolda Cęckiewicza. W skład zespołu projektowego weszli m.in. Maria Czerwińska, odpowiedzialna za szczegółowe plany urbanistyczne, oraz współpracujący z nią Jerzy Gardulski i Maria Rekaszys.

Wszystkie budynki zostały zaprojektowane przez Marię i Jerzego Chronowskich, przy wsparciu Tadeusza Bagińskiego, Stefana Golonki, Ewy Podolak oraz Olgierda Krajewskiego. Ten projekt przewidywał stworzenie przestrzeni dla około 40 tysięcy mieszkańców. Odpowiadając na krytykę dotychczasowych realizacji, takich jak Bieńczyce Nowe, które były zdominowane przez wysokie, dziesięciopiętrowe wieżowce, Mistrzejowice proponowały zupełnie inny model układów urbanistycznych.

W koncepcji urbanistycznej Mistrzejowic założono mniejszą skalę zabudowy, w której architektura miała harmonijnie wpisywać się w naturalny, pagórkowaty krajobraz regionu. Generalnie, wysokość terenu wzrasta ze strony południowej do północnej. Istotnym elementem koncepcji stało się drzewo, które symbolizowało strukturalny podział urbanistyki. Z głównej osi, reprezentowanej przez szeroką ulicę Srebrnych Orłów, rozchodziły się dwie główne gałęzie, którymi były ulice ks. Jancarza oraz Piasta Kołodzieja.

Wzdłuż tych ulic poprowadzono linie tramwajowe, które miały prowadzić do pętli „Mistrzejowice” oraz „Os. Piastów”. Z tzw. gałęzi powstawały kolejne, bardziej lokalne ulice, funkcjonujące w obrębie czterech różnych podzespołów mieszkaniowych. W dolnych częściach tych podzespołów zaplanowano tarasy oraz równoległe do siebie, czteropiętrowe bloki, charakteryzujące się ekspozycją południową, które symbolizowały liście w modelu drzewa.

W górnych częściach, pojawiły się mniejsze bloki, nazywane „puchatkami” oraz wyższe dziesięcio- i jedenastopiętrowe budynki, znane jako „punktowce”, które miały przedstawiać owoce koncepcji. Całe założenie miały dopełniać pawilony handlowo-usługowe. Początkowo planowano, aby cztery podzespoły mieszkańców Mistrzejowic nosiły nazwy nawiązujące do czterech pór roku: Wiosenne, Letnie, Jesienne, Zimowe. Ostatecznie wyznaczono im nowe nazwy: Tysiąclecia, Złotego Wieku, Bohaterów Września oraz Piastów. Cały projekt urbanistyczny został zrealizowany w latach 1968-1982.

Usytuowanie i rozplanowanie

Osiedle Tysiąclecia jest częścią większego założenia urbanistycznego Mistrzejowic, obok którego znajduje się Osiedle Złotego Wieku. Historia jego budowy sięga lat 1968-1973, co czyni je jednym z obiektów najbliższych pierwotnej wizji architektonicznej zaprojektowanej przez Witolda Cęckiewicza. Osiedle składa się z dwudziestu trzech czteropiętrowych bloków, które są umiejscowione w południowej oraz wschodniej części w sześciu różnych rzędach.

Budynki, różniące się od siebie wyglądem, są efektem różnych projektów architektonicznych. W bezpośrednim sąsiedztwie istnieje również zespół dwunastu czteropiętrowych, jednoklatkowych budynków znanych jako „puchatki”, usytuowanych w pobliżu ulicy Nieszawskiej. Z kolei w zachodniej części osiedla zaplanowano pięć dziesięciopiętrowych wysokościowców z trzema „punktowcami” uzupełniającymi zabudowę od strony północnej. Z górnych kondygnacji tych budynków rozciąga się panoramiczny widok na Kraków oraz odległe Tatry i Pogórze Karpackie. Całość zabudowy dopełniają różnorodne pawilony handlowo-usługowe.

Osiedle znane jest z monumentalnego kościoła św. Maksymiliana Marii Kolbego, jedynego w Polsce, który został poświęcony przez papieża Jana Pawła II w roku 1983. Przy ulicy Miśnieńskiej 58 mieści się Biuro Rady Dzielnicy XV Mistrzejowice.

Głównym elementem zieleni w tym osiedlu jest Park Tysiąclecia, który zlokalizowany jest w południowo-zachodniej części i znajduje się w naturalnym obniżeniu terenu. Oferuje on mieszkańcom dwa boiska sportowe, plac zabaw dla dzieci, amfiteatr z miejscami dla widzów, fontannę, a także stoły do gry w tenisa oraz stoliki do gier planszowych, takich jak chińczyk czy szachy. Na terenie parku znajdują się również wzniesienia, które służą dzieciom i młodzieży do uprawiania sportów zimowych.

Na osiedlu, w północno-wschodniej części, w okolicach ulicy Łęczyckiej, znajduje się plenerowa rzeźba „Spirala Kosmiczna”, której autorem jest Antoni Hajdecki. Dodatkowo, Osiedle Tysiąclecia to jedno z najwyżej usytuowanych osiedli mieszkalnych w Krakowie, położone na wysokości Kopca Kościuszki.

Znajduje się ono w zachodniej części Dzielnicy XV Mistrzejowice i sąsiaduje z następującymi osiedlami: Oświecenia od zachodu, Kombatantów od południowego wschodu oraz wschodu, Złotego Wieku od północy i Akademickim przez al. gen. T. Bora-Komorowskiego od południa.

W otoczeniu osiedla znajdują się ulice, które je ograniczają: al. gen. T. Bora-Komorowskiego, Wiślicka oraz ks. K. Jancarza.

Edukacja i kultura

Osiedle Tysiąclecia w Krakowie wyróżnia się bogatą ofertą edukacyjną. Na terenie osiedla można znaleźć kilka znaczących placówek, które stanowią ważny element lokalnej społeczności. Oto najważniejsze z nich:

• Żłobek Samorządowy nr 22, zlokalizowany przy osiedlu Tysiąclecia 14,
• Przedszkole Samorządowe nr 125, mieszczące się przy osiedlu Tysiąclecia 12,
• Przedszkole Samorządowe nr 148, znajdujące się przy osiedlu Tysiąclecia 37,
• Szkoła Podstawowa nr 126 im. Komisji Edukacji Narodowej, przy osiedlu Tysiąclecia 57,
• XXI Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Ignacego Witkiewicza-Witkacego, z siedzibą przy osiedlu Tysiąclecia 15,
• Zespół Szkół Poligraficzno-Księgarskich im. Zenona Klemensiewicza, znajdujący się przy osiedlu Tysiąclecia 38,
• Technikum Poligraficzno-Księgarskie nr 20,
• Szkoła Policealna nr 17,
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 21.

Warto również podkreślić, że w tej części Krakowa znajduje się Młodzieżowy Dom Kultury im. Andrzeja Bursy, który angażuje młodzież w różnorodne działania kulturalne i edukacyjne.

Dodatkowo, na osiedlu Tysiąclecia mieści się Biblioteka Kraków – Filia 49, ulokowana przy osiedlu Tysiąclecia 42, która stanowi istotne źródło wiedzy i kultury dla mieszkańców.

W śród społeczności osiedla prężnie działają także różnorodne stowarzyszenia i organizacje kościelne, w tym:

• Parafialny Zespół Caritas Pomocy Dzieciom „Maximillianum” przy Parafii pw. św. Maksymiliana Kolbe,
• Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „Przystanek Betlejem”,
• Polski Związek Emerytów Rencistów i Inwalidów (stowarzyszenie) Koło nr 12.

Te inicjatywy podkreślają społeczną aktywność mieszkańców osiedla, a także ich zaangażowanie w różnorodne formy wsparcia i edukacji.

---

Oceń: Osiedle Tysiąclecia (Kraków)

---