Pałac Popielów w Krakowie

---

Historia

Na terenie, na którym obecnie stoi Pałac Popielów, wcześniej funkcjonowały dwie kamienice, mające swoje początki już w XIV wieku. Z kolei w XV wieku obiekty te zostały rozbudowane. W części południowej znajdowała się kamienica znana jako Wilkowiczowska, nosząca imię kupców krakowskich, rodziny Wilkowiczów, którzy byli jej właścicielami przez cały XVII wiek. W tym okresie kamienica ta została przebudowana w stylu barokowym, z elementami kamieniarki, które przetrwały do dzisiaj, jak na przykład portale w oficynie.

W północnej części, w narożu ulic, usytuowana była kamienica Wosińskich, która w XVII wieku została nadbudowana o dodatkowe piętro. Niestety w XVIII wieku obie kamienice popadły w ruinę. Ich połączenie oraz przebudowa miały miejsce na początku lat czterdziestych XVIII wieku, z pracami wzmiankowanymi przy okazji roku 1744. Akcję tę przeprowadzono na rzecz opactwa cystersów z Jędrzejowa, którzy byli właścicielami wspomnianych kamienic od roku 1732.

Projekt przebudowy, często mylnie przypisywany architektowi Franciszkowi Placidiemu, w rzeczywistości był realizowany przez architektów związanych z przebudową kościoła w Jędrzejowie. W efekcie tych prac powstał jednolity, dwupiętrowy budynek, który zachował do dziś swoją główną fasadę z portalem oraz stylową klatkę schodową ozdobioną balustradami.

W roku 1784 pałac przeszedł w ręce Hugo Kołłątaja, dla którego z pewnością malowidła ścienne na pierwszym piętrze stworzył Dominik Oesterreicher. W 1791 budynek znalazł się w posiadaniu rodziny Benoë, a później własnością Wielogłowskich. Przy tym ostatnim właścicielu przeprowadzono nowy wystrój wnętrz na pierwszym piętrze. W 1814 z kolei pomieszczenia drugiego piętra skrzydła północnego zostały przekształcone na cele mieszkalne.

W 1817 roku kamienica została nabyta przez rodzinę Popielów. W czasach ich dominacji zorganizowano restaurację budynku, który od tego momentu zyskał nazwę Pałacu Popielów. Paweł Popiel (właściciel kamienicy od 1835 do 1892 roku) stworzył tutaj salon, który stał się jednym z kluczowych ośrodków życia towarzyskiego oraz kulturalnego Krakowa, gdzie organizowane były popularne spotkania czwartkowe.

W pałacu Gromadzono wtedy bogatą bibliotekę, galerię obrazów oraz archiwum Popielów. W latach 1858–1873 przechowywano tu także zbiory Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Po śmierci Pawła Popiela większość jego zbiorów zostało przeniesionych w inne miejsca. W okresie międzywojennym współwłaścicielami, a później właścicielami pałacu, stali się członkowie rodziny Rostworowskich, a w latach 20. XX wieku na parterze budynku zamieszkiwał Karol Hubert Rostworowski.

W 1965 roku Pałac Popielów został wpisany do rejestru zabytków, a w latach 90. XX wieku przeszedł remont konserwatorski. Kolejne prace remontowe były realizowane w XXI wieku, co przyczyniło się do zachowania tego wyjątkowego obiektu na przyszłość.

Architektura i wystrój

Pałac Popielów, znajdujący się na wyznaczonym zakątku, ma swoje korzenie przy ulicach św. Jana i św. Marka. Jego elewacja frontowa, węższa i skierowana ku ul. św. Jana, gości także dwie charakterystyczne oficyny. Główny budynek, którego sylwetka obejmuje dwa piętra, jest przykryty dachem, mającym zarówno dwuspadowe, jak i trzyspadowe formy. Późnobarokowa fasada pałacu, datowana na około 1744 rok, charakteryzuje się sześcioosiowym układem, w którym można dostrzec drobne asymetrie, zwieńczoną minimalistycznym belkowaniem.

W osi południowej budynku trwa późnobarokowy portal, również pochodzący z lat 40. XVIII wieku, który zachwyca bogato profilowanym obramieniem. W jego skład wchodzą ukośnie ustawione pilastry, a także rzeźby atlantów, które tworzą efektowny detal architektoniczny. Pojawiający się tutaj kartusz z herbem Sulima, zlokalizowany jest w centralnej części portalu, pod gzymsem, datowanym na czas po roku 1817. Ponadto, okna usytuowane na pierwszym oraz drugim piętrze również obdarzone są finezyjnymi ozdobnymi obramieniami.

Wnętrza piwnic odkrywają kontury planów dwóch dawnych kamienic, które istniały w tej lokalizacji do XVIII wieku. W ościeżach kilku piwnicznych okienek zachowały się fragmenty gotyckiej kamieniarki datowanej na XV wiek. Interesującym elementem jest także międzyokienna kolumna pochodząca z XVII wieku, umiejscowiona w jednej z izb parteru. Reprezentacyjne wnętrza pierwszego piętra zachwycają stylem z XVIII oraz XIX wieku, z narożnym Salonem Kołłątajowskim, który odzwierciedla cechy klasycyzmu. Częściowa rekonstrukcja, przeprowadzona pod koniec XX wieku, objęła stylową boazerię, kominek oraz malowidła, które mogą być dziełem Dominika Oesterreichera. Na suficie można dostrzec piękną rozeta, dodającą wnętrzom szyku.

W eleganckiej klatce schodowej, której styl podkreślają dwubiegowe schody, zastosowano metalową balustradę w stylu regencji. Ozdobne słupki balustrady, wydają się być datowane na około 1744 rok, podkreślając w ten sposób historyczny charakter tego zabytku.

---

Oceń: Pałac Popielów w Krakowie

---