Ulica św. Marka w Krakowie

Ulice i place

Ulica św. Marka to jedna z interesujących arterii w Krakowie, mieszcząca się w dzielnicy I Stare Miasto, na obrzeżach Starego Miasta. Ulica ta biegnie równolegle do ulicy św. Tomasza, rozpoczynając się przy ul. Pijarskiej i łącząc wiele innych krakowskich ulic, takich jak: Sławkowska, św. Jana, Floriańska, Szpitalna oraz św. Krzyża.

W początkowym okresie istnienia, wschodni fragment ulicy był znany jako Szrotarska, co nawiązywało do specjalizacji szrotmistrza miejskiego, który prowadził działalność na rogu z ul. Szpitalną. Zajmował się przewozem beczek z piwem oraz winem od lokalnych producentów do różnych szynków, a także odpowiedzialny był za wynoszenie i wnoszenie beczek do piwnic. Opłaty, które szrotmistrz pobierał w ramach miejskiego monopolu na te przewozy, miały znaczenie finansowe dla Krakowa w średniowieczu.

Ten system monopolowy funkcjonował od końca XIV wieku aż do przynajmniej XVI wieku. Zachodnia część ulicy, z kolei, od strony zakonu Reformatów, była znana jako Rogacka, co wynikało z charakterystycznego, rogatego kształtu kapeluszy zakonników z klasztoru św. Marka. Dodatkowo, wschodni odcinek tej ulicy bywał określany jako ul. św. Scholastyki. W końcu XIX wieku ulica otrzymała obecną nazwę – św. Marka.

W maju 2021 roku, Rada Miasta Krakowa zdecydowała się uhonorować Jadwigę oraz Zygmunta Karłowskich, nadając ich imionami skwer u zbiegu ulic św. Marka i Reformackiej, naprzeciwko ich dawnego miejsca zamieszkania.

Dnia 11 sierpnia 2023 roku w Krakowie, przy kamienicy usytuowanej pod adresem ulica św. Marka 8, zorganizowano uroczystość odsłonięcia oraz poświęcenia tablicy, która upamiętnia Państwa Karłowskich, co stanowi wyraz szacunku dla ich wkładu w lokalną społeczność.

Niektóre kamienice

Wzdłuż ulicy, której fragmenty były świadkami licznych historycznych wydarzeń, znajdują się niezwykłe kamienice o bogatej historii i architektonicznym uroku. Warto przyjrzeć się kilku z nich, aby odkryć ich niepowtarzalne cechy.

  • 2-4 (róg ul. Pijarska 1) – gmach Komunalnej Kasy Oszczędności Powiatu Krakowskiego, zrealizowany w latach 1897–1899 z inicjatywy Tadeusza Stryjeńskiego, obecnie siedziba Banku PeKaO SA.gmach Komunalnej Kasy Oszczędności Powiatu Krakowskiego,
  • 7 – elegancka kamienica, zaprojektowana przez Józefa Pokutyńskiego w 1878 roku, która do września 2009 roku pełniła rolę Konsulatu Generalnego Republiki Węgierskiej.
  • 8 – Kamienica Pod Pszczółkami, stanowiąca interesujący przykład architektury, która przyciąga wzrok mieszkańców i turystów.
  • 10 – przy ul. Sławkowskiej znajduje się Kościół św. Marka w Krakowie, którego wnętrze skrywa bogate detale architektoniczne.
  • 13 (róg ul. Sławkowska 13) – Pałac Tarnowskich, datowany na XVII wiek, powstał z połączenia dwóch domów. Charakteryzuje się zachowaną barokową sienią oraz oryginalnymi portalami.
  • 15 (róg ul. św. Jana 20) – Kamienica Kołłątajowska, znana także jako Popielów, przez Franciszka Placidiego przekształcona z dwóch kamienic mieszczańskich. W okresie 1782–1791 mieszkał tu ks. Hugo Kołłątaj. Na początku XIX wieku do rodziny Wielogłosowskich a następnie do Konstantego Popiela. Tutaj odbywały się czwartkowe spotkania z elitą intelektualną Krakowa.
  • (róg z ul. św. Jana 11) – Pałac Wodzickich, powstały w XIX wieku z połączenia dwóch kamienic. Przebudowywany był około 1780 roku przez starostę krakowskiego, a po pożarze z 1781 roku, nabyty przez Franciszka Wodzickiego.
  • 16 (róg ul. św. Jana 13) – Kamienica Chwalibogowskich, zbudowana w wyniku połączenia czterech XV-wiecznych domów, prawdopodobnie zaprojektowana przez Franciszka Placidiego jako typ dworu.
  • 17 – Biblioteka Czartoryskich, która w 1961 roku została przeniesiona z Arsenału Miejskiego. Budynek został zaprojektowany przez architekta Mariana Jaroszewskiego, a jego zbiory liczą blisko 225 tys. druków.
  • 24 (róg ul. Szpitalna 21) – Dom pod Krzyżem, siedziba Muzeum Teatralnego im. Stanisława Wyspiańskiego, będącego oddziałem Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.
  • 31 – Pałacyk Zieleniewskiego, wzniesiony dla słynnego fabrykanta Ludwika Zieleniewskiego. Opracowany przez architekta Stanisława Gołębiowskiego w 1857 roku, wyróżniający się neorenesansową fasadą.
  • 31a – Kamienica Zieleniewskich, stanowiąca istotny element miejskiego krajobrazu.
  • 33 – Kamienica Krongoldów, umiejscowiona na skrzyżowaniu z ulicą św. Krzyża.
  • 34 – Cafe Gallery Zakopianka, najstarsza kawiarnia na Plantach, z altaną muzyczną, której historia sięga roku 1826.

Te imponujące budynki nie tylko stanowią o architektonicznym dziedzictwie Krakowa, ale także są świadectwem żywej historii miasta, kształtującej jego charakter oraz przyciągającej wielu odwiedzających.

Źródła

Oto zestaw kluczowych źródeł, które dostarczają informacji na temat ulicy św. Marka w Krakowie:

  • Kraków w XVIII w. według K. Bąkowskiego,
  • Archiwum fotografii miasta Krakowa,
  • Praca zbiorowa Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce. Kraków Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków Warszawa 2007, ISBN 978-83-922906-8-1,
  • Encyklopedia Krakowa red. Antoni Henryk Stachowski, PWN 2000, ISBN 83-01-13325-2.

Przypisy

  1. JakubJ. Wojajczyk JakubJ., Działacze opozycyjni patronami skwerów w Krakowie [online], PortalKomunalny.pl, 27.05.2021 r. [dostęp 11.08.2023 r.]
  2. Instytut Pamięci Narodowej-I.P.N. Kraków Instytut Pamięci Narodowej-I.P.N., Kraków. IPN ufundował tablicę upamiętniającą Jadwigę i Zygmunta Karłowskich, żołnierzy AK [online], Instytut Pamięci Narodowej - Kraków [dostęp 11.08.2023 r.]
  3. Cracoviana na polskich monetach, oprac. Bogdan Kasprzyk, wyd. Urząd Miasta Krakowa, Kraków 2007 r.
  4. Krakow.pl – "Pożegnanie z Konsulem Generalnym Republiki Węgierskiej w Krakowie, pożegnanie z Konsulatem..."; Węgierskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych podjęło decyzję o zamknięciu od września 2009 r. Konsulatu Generalnego w Krakowie.
  5. Marek Żukow-Karczewski, Pałace Krakowa. Pałac Zieleniewskiego, "Echo Krakowa", 114 (13175) 1990 r.
  6. Muzeum Historyczne – Dom pod Krzyżem
  7. Muzeum Czartoryskich – Biblioteka
  8. J. Torowska Planty Krakowskie i ich przestrzeń kulturowa, s. 95
  9. Muzeum Narodowe – O Bibliotece. [dostęp 30.11.2009 r.]

Oceń: Ulica św. Marka w Krakowie

★★★★★
Średnia ocena:4.82 Liczba ocen:6