Wola Duchacka

---

Położenie i dojazd

Wola Duchacka znajduje się w Podgórzu, które leży w południowej części Krakowa. Ta malownicza dzielnica graniczy z innymi obszarami, co czyni ją dobrze zlokalizowaną.

W przybliżeniu, granice Woli Duchackiej kształtują:

• od południa z Kurdwanowem,
• od północy z Krzemionkami,
• od wschodu z osiedlem Piaski Nowe,
• od zachodu z Łagiewnikami.

W bliskim sąsiedztwie Kurdwanowa, chwilę przy granicy z Wolą Duchacką, usytuowana jest pętla tramwajowa, na której kursują linie 6, 24 oraz 50, co prowadzi do efektywnej komunikacji za pośrednictwem Krakowskiego Szybkiego Tramwaju. Dodatkowo, dojazd do tej dzielnicy ułatwiają liczne linie autobusowe, takie jak 107, 133, 164, 174, 179, 184, 204, 244, 484, 610, a także 144, 173, 274, 304, 314, 503, 904, które zapewniają dogodne połączenia z wschodniej strony Woli Duchackiej.

Historia

Historia Woli Duchackiej ma swoje korzenie sięgające neolitu, kiedy to przy drodze handlowej wiodącej do Wieliczki istniała osada. Ze względu na prowadzone w międzywojniu badania archeologiczne, stwierdzono związki ze kulturą łużycką, celtycką, scytyjską, pomorską, puchowską oraz przeworską. W sąsiedztwie tej osady, od jedenastego wieku, znajdowały się ważne miejsca, takie jak kościółek św. Benedykta, kopiec Krakusa oraz cmentarzysko.

W 1364 roku, za panowania Kazimierza Wielkiego, wieś została lokowana na prawie magdeburskim i zyskała nazwę Wola, co oznaczało, że chłopi przez osiem lat byli zwolnieni z płacenia wszelkich danin na rzecz zasadźcy, Rimerusa. Lokacja objęła tereny wzdłuż strumienia, w południowej części doliny. Gospodarstwa były rozplanowane prostopadle do obecnej ulicy Malborskiej, a ich zasięg sięgał aż po bór, który z biegiem lat był stopniowo wytrzebywany. Po zakończeniu okresu wolnizny, chłopi byli zobowiązani płacić czynsz w wysokości ośmiu skojców od łanu. W centralnej części wsi znajdowało się gospodarstwo sołtysa, co wykreowało późniejszy zespół dworski.

Właścicielem Woli oraz pobliskiej Rżąki był Otton z Pilczy. Po jego śmierci, jego żona Jadwiga, córka Jana z Melsztyna, tytułująca się panią na Pilicy i Łańcucie, zapisała w 1403 roku połowę Woli i Rżąki szpitalowi św. Ducha w Krakowie, natomiast drugą połowę podarowała szpitalowi w Łańcucie. W 1418 roku obie wsie stały się częścią uposażenia Duchaków, co zostało potwierdzone przez córkę Ottona i Jadwigi, Elżbietę Granowską, żonę Władysława Jagiełły. Ponadto, w 1425 roku Duchacy otrzymali sąsiednią wieś Kurdwanów.

Na początku Wola podlegała parafii św. Jakuba na Kazimierzu, jednak po nabyciu przez zakon św. Ducha zwanego Duchakami, wieś znana stała się jako Wola Duchacka. Pod koniec XIX wieku majątek przeszedł w ręce prywatne, a jeden z właścicieli zrealizował projekt utworzenia zespołu dworskiego razem z parkiem krajobrazowym. W początkach XX wieku na terenach Woli Duchackiej, w części zwanej Płaszowem, powstała fabryka kabli. W 1938 roku zakon Zmartwychwstańców wzniósł kaplicę, a w okresie hitlerowskiej okupacji, w 1943 roku, Wola została wcielona do Krakowa. W latach 1975–1988 wzniesiono nowy kościół.

W czasie II wojny światowej, w 1942 roku, w rejonie Woli Duchackiej, na granicy z Podgórzem i Płaszowem, niemieckie władze założyły oboz pracy przymusowej Plaszow, który w roku 1944 przekształcono w oboz koncentracyjny na obszarze 80 hektarów. Zachowały się do dziś jedynie fragmenty obozowej zabudowy. W 1961 roku powstał rezerwat przyrody nieożywionej Bonarka.

Na przełomie lat 70. i 80. zaczęły powstawać osiedla mieszkalne na Woli Duchackiej Zachód. Do tego momentu większość terenów stanowiły nieużytki. Ok. roku 2000 zainicjowano renowację elewacji bloków. Obecnie na Woli Duchackiej Wschód i Zachód znajduje się ponad sto bloków mieszkalnych. W obszarze, gdzie wcześniej istniał oboz, w 1964 roku odsłonięto pomnik ofiar obozu ku czci pomordowanych, a obok niego ustawiono krzyż pamiątkowy oraz głaz upamiętniający Żydów zamordowanych w Płaszowie w latach 1943–45. Na granicy z Prokocimiem znajduje się pomnik upamiętniający zbiorową egzekucję mieszkańców z 1942 roku.

W latach 1928–2000 na obszarze Woli Duchackiej działał klub sportowy Kabel Kraków, który pierwotnie nosił nazwę Wolania. Z czasem miejsce to przekształciło się w centrum treningowe i stadion rezerw Cracovii.

Obiekty

Panorama rozciągająca się z Kopca Krakusa ujawnia dawną wieś, która jest obecnie otoczona terenami przemysłowymi, w tym Fabryką Kabli oraz kominami zakładu „Bonarki”. Widok ten ukazuje zieloną wysepkę zespołu podworskiego, która jest przytłoczona sąsiednimi blokowiskami.

Wśród kluczowych i charakterystycznych obiektów Woli Duchackiej wyróżniają się:

• zajezdnia autobusowa,
• centrum handlowe Bonarka City Center, znajdujące się przy ulicy Puszkarskiej, zrealizowane na terenach Zakładów Chemicznych Bonarka,
• budynek szkoły powszechnej z 1901 roku przy ul. Malborskiej 98, która została wzniesiona w 1939 roku. Po zakończeniu II wojny światowej funkcjonowała tam Szkoła Podstawowa nr 70, później Gimnazjum nr 27, a od 2010 roku działa w nim Szkoła Podstawowa im. bł. Celiny Borzęckiej,
• Młodzieżowy Dom Kultury przy ul. Beskidzkiej,
• szkoły podstawowe nr 90 i nr 55,
• gimnazjum nr 75,
• Szkoła Przemysłu Skórzanego oraz Technikum Elektryczne.

W planach zagospodarowania znajduje się również adaptacja dwóch pofabrycznych obszarów. Jednym z nich jest hałda byłej fabryki Solvay, która obecnie porośnięta jest rzadką roślinnością. Na jednym z tych pagórków trwa budowa Centrum Jana Pawła II „Nie lękajcie się”, a w przyszłości ma tam powstać również kopiec Jana Pawła II. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w dostępnych ostrzeżeniach.

---

Oceń: Wola Duchacka

---