Anna Kowalska-Lewicka, urodzona 24 maja 1920 roku w Krakowie, była niezwykle wpływową postacią w polskiej nauce. Jej życie zakończyło się 20 sierpnia 2009 roku, również w rodzinnym Krakowie.
W ciągu swojej kariery Kowalska-Lewicka zdobyła uznanie jako specjalistka w dziedzinie etnografii, przyczyniając się do rozwoju tego obszaru badań w Polsce. Pełniła również funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, co stanowiło ukoronowanie jej wkładu w społeczność naukową.
Życiorys
Anna Kowalska-Lewicka była osobą niezwykle utalentowaną, jako córka znanego orientalisty Tadeusza Kowalskiego i Zofii z Medweckich, a także siostra Kazimierza Kowalskiego, profesora zoologii oraz prezesa Polskiej Akademii Umiejętności. Jej edukacja rozpoczęła się w Państwowym Gimnazjum Żeńskim im. Królowej Wandy, gdzie zdała egzamin dojrzałości w 1938 roku. W tym samym roku rozpoczęła naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak wkrótce musiała kontynuować studia w trybie tajnych kompletów. Mimo trudnych warunków, jej umiejętności i pasje rozwijały się w dziedzinach takich jak archeologia, antropologia czy historia sztuki, a szczególnym zainteresowaniem cieszyły się wykłady z etnografii prowadzone przez Romana Reinfussa.
W czasie II wojny światowej Kowalska-Lewicka aktywnie uczestniczyła w ruchu oporu, bliskim Armii Krajowej, angażując się w kolportaż prasy i inne działania. Pracowała też jako urzędniczka w Radzie Głównej Opiekuńczej, a od 1942 roku była zatrudniona w Muzeum Archeologicznym w Krakowie, gdzie pozostawała do roku 1953.
Fascynacja etnografią, którą wyniosła z czasów tajnych kompletów, oraz tradycje rodzinne, głównie zamiłowanie ojca do etnograficznych badań, skłoniły ją do podjęcia studiów w tej dziedzinie po wojnie. Szkoleniem kierował dla niej wybitny profesor Kazimierz Moszyński. W 1948 roku Kowalska-Lewicka uzyskała magisterium na Uniwersytecie Jagiellońskim w zakresie etnografii, broniąc pracę na temat ceramiki grup Ameryki Południowej, podczas gdy badania terenowe odbywały się w Kolumbii, Ekwadorze, Boliwii i Peru w latach 1947-1948. Poznała wtedy kulturę kreolską oraz tradycje Indian z dorzecza Ukajali i Andów.
W 1950 roku obroniła dysertację doktorską na temat kultury Indian Shipibo, przygotowaną pod kierunkiem profesora Moszyńskiego. Pracowała w Zakładzie Etnografii Instytutu Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk w Krakowie od 1954 roku, a w latach 1963-1971 pełniła funkcję zastępcy kierownika Pracowni Etnografii w Łodzi. Po powrocie do Krakowa kierowała Pracownią Etnograficzną do chwili przejścia na emeryturę w roku 1980.
Po 1950 roku zmieniła kierunek swoich badań, zainteresowanie przenosząc na polską kulturę ludową, zwłaszcza na Podhala i Beskidu Sądeckiego. Przeprowadzała liczne badania terenowe, badając pasterstwo, gospodarkę rolną, tradycje żywieniowe, a także duchowość i zwyczaje związane ze śmiercią. W latach 1952-1953 kierowała dużymi badaniami terenowymi na Podhalu, zapoczątkowanymi przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, które kontynuowano później w ramach jej Zakładu. Prace te zaowocowały publikacjami, w tym artykułem Badania etnograficzne na Podhalu oraz książką Studia z kultury ludowej Beskidu Sądeckiego, której redagowanie i wstęp należały do jej zadań.
W 1980 roku opublikowała również książkę Hodowla i pasterstwo w Beskidzie Śląskim, a jej zainteresowania z czasów badań terenowych doprowadziły do obszernej analizy pożywienia ludności wiejskiej. Przeprowadziła badania i stworzyła kwestionariusze badań, które zainspirowały jej publikacje takie jak Tradycyjne serowarstwo w Polsce czy Pożywienie chłopskie w średniowieczu. W 1971 roku zainicjowała krajowe seminarium naukowe dotyczące pożywienia organizowane przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze oraz Muzeum Etnograficzne w Krakowie.
W 1985 roku zorganizowała VI Międzynarodową Konferencję na temat etnologicznych badań nad pożywieniem, która odbyła się w podkrakowskich Karniowcach. W 1968 roku przeprowadziła badania w Senegalu i Mauretanii, eksplorując gospodarkę mleczną koczowniczych ludów Fulbe i Maurów. Efektem tych badań była publikacja książki o Mauretanii oraz artykuły związane z etnografią ludów Ameryki Łacińskiej.
Anna Kowalska-Lewicka była także redaktorką i współautorką wielu słowników biograficznych oraz tekstów o różnorodności etnografii polskiej. Do końca swoich dni pozostawała aktywna w Polskim Towarzystwie Ludoznawczym, gdzie zaangażowana była w prace różnych kół i komisji. Jej działalność dostrzegana była również na poziomie akademickim; była członkinią Komitetu Nauk Etnologicznych Polskiej Akademii Nauk oraz rad muzealnych, w tym w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie oraz Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem.
Za swoje osiągnięcia naukowe została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz srebrnym medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis”. W 1995 roku otrzymała nagrodę Ministra Kultury i Sztuki. Jej mężem był Tadeusz Lewicki, również wybitny orientalista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zmarła 20 sierpnia 2009 roku w Krakowie i została pochowana na cmentarzu Rakowickim. Zyskała miano osoby o silnej osobowości oraz dobrego organizatora, pozostawiając po sobie ogromny wkład w dziedzinę etnografii i kultury.
Przypisy
- a b c AnnaA. Spiss AnnaA., Dr Anna Kowalska-Lewicka (1920–2009), „PAUza Akademicka” (59), 10.12.2009 r., s. 3.
- a b AnnaA. Spiss AnnaA., ZofiaZ. Szromba-Rysowas ZofiaZ., Anna Kowalska-Lewicka (1920–2009), „Lud”, XCIII za rok 2009, s. 385–388.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Jadwiga Pstrusińska | Jerzy Łomnicki | Franciszek Bylicki | Adam Grobler | Jakub Girtler | Adam Cyra | Szymon Peszat | Andrzej Białko | Irena Nalepa | Jan Puszka | Josef Ben Szlomo | Wojciech Truszkowski | Filip Neriusz Walter | Jadwiga Siemińska | Janusz A. Majcherek | Wojciech Bałus | Lucjan Lewitter | Wiktor Ormicki | Halina Nelken | Teresa WalasOceń: Anna Kowalska-Lewicka