Helena Gajewska

---

Życiorys

Helena Gajewska przyszła na świat 20 lutego 1888 roku w Krakowie. Jej ojciec, Edmund, był urzędnikiem miejskim, co zapewniło jej dostęp do edukacji. W pierwszych latach życia uczyła się w domu, a swoją formalną naukę rozpoczęła w prywatnej szkole Marii Dłuskiej w Krakowie.

W 1907 roku ukończyła Prywatne Wyższe Gimnazjum Żeńskie im. Królowej Jadwigi w Krakowie. Następnie w latach 1907–1912 kontynuowała naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie była słuchaczką studiów. W 1917 roku uzyskała doktorat z nauk biologicznych i złożyła egzamin na nauczyciela szkół średnich.

W latach 1914–1920 Gajewska nauczała w żeńskich szkołach średnich prowadzonych przez Marię i Józefa Lewickich oraz s. s. urszulanki w Krakowie. Równocześnie, w latach 1915–1919, pracowała jako asystentka w Zakładzie Histologii oraz w Katedrze Anatomii Mikroskopowej. Jej kariera naukowa nabrała tempa, a w lutym 1920 roku odbyło się jej kolokwium habilitacyjne. Habilitacja w zakresie anatomii porównawczej została zatwierdzona przez ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego 31 marca, co uczyniło ją pierwszą kobietą, która uzyskała ten tytuł w Polsce.

Miesiąc po Gajewskiej, habilitację uzyskała także Ludwika Dobrzyńska-Rybicka. Warto zaznaczyć, że wcześniej odbyła się burzliwa dyskusja publiczna dotycząca kwestii dopuszczenia kobiet do procesu habilitacyjnego. W 1904 roku Senat Uniwersytetu Jagiellońskiego nie zezwolił kobietom na habilitację i podtrzymał tę decyzję dwa lata później, nie dopuszczając do habilitacji Zofii Daszyńskiej-Golińskiej.

22 września 1920 roku Gajewska otrzymała nominację na profesora nadzwyczajnego histologii na nowo utworzonym Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego. Stała się tym samym jednym z pierwszych profesorów uczelni, obok Stefana Dąbrowskiego, Antoniego Jurasza i Wincentego Jezierskiego. Uniwersytet Poznański był pionierską polską instytucją, w której zatrudniono kobiety na stanowiskach profesorskich.

Na wydziale Gajewska zorganizowała Zakład Histologii, którym kierowała od 1920 do 1922 lub 1923 roku. W 1923 roku z powodu problemów zdrowotnych opuściła uczelnię, lecz po kilkuletnim leczeniu powróciła do zawodu, ciesząc się profilu edukacyjnym przynależącym do Uniwersytetu Jagiellońskiego jako docent habilitowany aż do 1951 roku, z wyjątkiem okresu II wojny światowej.

Po długim i pełnym osiągnięć życiu zmarła 28 maja 1972 roku w Krakowie po krótkiej chorobie. Ostatecznie znalazła swój spoczynek na cmentarzu Rakowickim.

Publikacje

Helena Gajewska ma na swoim koncie szereg znaczących publikacji, które wniosły istotny wkład w rozwój zrozumienia procesów biologicznych. Oto niektóre z jej kluczowych prac:

• Über die morphologischen Veränderungen der Kern- und Plasmasubstanzen im Verlaufe des Wachstums der Oocyten : (zugleich ein Beitrag zur Deutoplasmabildung), Lipsk, 1917,
• Über den sogenannten Dotterkern der Amphibien, ok. 1917,
• Zytologisches Studium über den Dotterkern, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1918,
• Die Lymphgefässe der Haut des Axolotls (Amblystoma mexicanum), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1933,
• O witalnie barwiących się granulach w komórkach płazów = Über vitalfärbende Granula in der Amphibienzellen, Warszawa, 1936,
• Über den mikroskopischen Bau des Mitteldarms von Mesidothea entomon L, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1938.

---

Oceń: Helena Gajewska

---