Magdalena Samozwaniec

---

Życiorys

Magdalena Samozwaniec była osobą o bogatym dziedzictwie rodzinnym. Urodziła się jako wnuczka Juliusza Kossaka, córka Wojciecha Kossaka i Marii Kisielnickiej. Jej bliskie pokrewieństwo obejmowało także znane postacie, takie jak Jerzy Kossak oraz Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. Z siostrą stworzyła życie pełne intelektualnych i emocjonalnych powiązań, co zaowocowało literackim dziełem – książką zatytułowaną „Zalotnica niebieska”. Mogła także poszczycić się bliskimi relacjami rodzinnymi, w tym ze Zofią Kossak-Szczucką oraz Rafałem Podrazą.

W latach 1921–1928 Magdalena była żoną dyplomaty Jana Starzewskiego, z którym doczekała się córki Teresy, a po rozwodzie po raz drugi wyszła za mąż w listopadzie 1945 r. za Zygmunta Niewidowskiego. Kształcenie odebrała wyłącznie w domu, gdzie opanowała kilka języków obcych, w tym niemiecki, angielski i francuski.

Jej literacka przygoda rozpoczęła się w 1908 roku, gdy humoreska „Wyjazd mamy do miasta” zadebiutowała w „Nowinach Krakowskich”. Kiedy uczęszczała do Szkoły Sztuk Pięknych Marii Niedzielskiej w Krakowie (1917–1919), zyskała nowe inspiracje artystyczne i rozwijała zdolności twórcze. W okresie 1919–1921 prowadziła także pracownię batikarstwa.

W 1922 roku wydała kontrowersyjną parodię pt. „Na ustach grzechu”, co stało się jej literackim sukcesem. Już od 1923 zaczęła publikować satyryczne utwory w renomowanych czasopismach, takich jak „Pani”, „Cyrulik Warszawski”, „Bluszcz”, „Tygodnik Ilustrowany”, „Naokoło Świata” oraz „Tęcza”. Dzięki temu zyskała uznanie jako prekursorka spotkań z czytelnikami, organizując wieczory autorskie w różnych miejscach w Polsce aż do końca swojego życia.

Hit jej kariery, „Wielki szlem”, wydany w 1933 roku, umocnił jej pozycję jako „jedyną satyryczki w Polsce”. W latach 1934–1936 występowała w kabaretach poznańskich, jednak II wojna światowa przyniosła jej dramatyczne zmiany. Zdołała przeżyć trudne chwile, ale straciła bliską siostrę oraz oboje rodziców. W 1944 roku opublikowała konspiracyjnie „Fraszki Magdaleny Samozwaniec”.

Po wojnie wiele satyrycznych utworów ukazało się w gazetach takich jak „Przekrój”, „Szpilki”, „Dziennik Polski”, „Trybuna Robotnicza” i „Kocynder”. Od 1946 roku mieszkała w Warszawie, gdzie w 1956 roku wydała swoje wspomnienia o siostrze, zatytułowane „Maria i Magdalena”. Książka ta barwnie opisuje życie w okresie dwudziestolecia międzywojennego, w którym żyła.

W 1970 roku odwiedziła w Londynie Stefana Jasnorzewskiego, męża zmarłej siostry, aby zbierać materiały do kolejnej książki – „Zalotnica niebieska”, która została opublikowana pośmiertnie w 1973 roku. Magdalena Samozwaniec, znana z różnorodnych talentów, zmarła i została pochowana na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A33-1-3).

Twórczość

Magdalena Samozwaniec, znana polska pisarka, w swojej karierze stworzyła wiele interesujących dzieł, które odbiły się szerokim echem w literaturze. Jej twórczość jest zróżnicowana i obejmuje zarówno powieści, jak i nowele oraz sztuki teatralne, które ukazują fascynujący świat życia towarzyskiego oraz skomplikowane relacje międzyludzkie.

Lista jej powieści jest imponująca i świadczy o dużej płodności twórczej autorki:

• Na ustach grzechu • powieść z życia wyższych sfer towarzyskich, Kraków 1922,
• Czy chcesz być dowcipny? Straszliwe opowieści „na wesoło”, Warszawa 1923,
• Malowana żona, Warszawa 1924,
• Kartki z pamiętnika młodej mężatki, Warszawa 1926,
• Starość musi się wyszumieć, Warszawa 1926,
• Mężowie i mężczyźni, Warszawa 1926,
• O kobiecie, która znalazła kochanka: powieść osnuta na tle najbliższej, nieokreślonej bliżej przyszłości. Rzecz dzieje się w Krakowie, Warszawa 1930,
• Wielki szlem • powieść tylko dla brydżystów, Warszawa 1933,
• O dowcipnym mężu dobrej Ludwiki: powieść, Warszawa 1933,
• Ponura materialistka: nowele, Poznań 1934,
• Świadome ojcostwo, Warszawa 1936,
• Maleńkie karo karmiła mi żona, Warszawa 1937,
• Wróg kobiet, Warszawa 1938,
• Piękna pani i brzydki pan, Warszawa 1939,
• Królewna Śmieszka, Kraków 1942,
• Fraszki Magdaleny Samozwaniec. Wiek XX, Kraków 1944,
• Tylko dla kobiet, Katowice, 1946,
• Błękitna krew, Kraków 1954,
• Moja wojna trzydziestoletnia, Warszawa 1954,
• Maria i Magdalena, Kraków 1956,
• Tylko dla mężczyzn, Katowice 1958,
• Młodość nie radość: powieść satyryczna, Warszawa 1960,
• Czy pani mieszka sama? Katowice 1960,
• Pod siódmym niebem, Warszawa 1960,
• Tylko dla dzieci: wiersze i bajki satyryczne dla młodszych i starszych, Kraków 1960,
• Komu dziecko, komu? Powieść satyryczno-obyczajowa, Warszawa 1963,
• Tylko dla dziewcząt, Warszawa 1966,
• Szczypta soli, szczypta bliźnich, Warszawa 1968,
• Krystyna i chłopy, Warszawa 1969,
• Zalotnica niebieska, Warszawa 1973,
• Łyżka za cholewą, a widelec na stole: mała kulinarna silva rerum, Kraków 1974,
• Angielska choroba, Warszawa 1983,
• Baśnie, Warszawa 1987,
• Z pamiętnika niemłodej już mężatki, Warszawa 2009 (wstęp, wybór i oprac. Rafał Podraza),
• Moja siostra poetka. Wybór wierszy Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej., Warszawa 2010 (oprac. Rafał Podraza),
• Moich listów nie pal! Listy do rodziny i przyjaciół, Warszawa 2014 (wstęp, wybór i oprac. Rafał Podraza),
• Trzymajmy się! Rady dla starych i młodych, Warszawa 2017 (posłowie, wybór i oprac. Rafał Podraza),
• Baśnie, bajki i bajeczki (nie tylko) dla dzieci, Szczecin 2022 (wstęp, wybór i oprac. Rafał Podraza),
• Myśli srebrne i posrebrzane, Warszawa 2024 (wstęp i wybór Rafał Podraza).

Sztuki teatralne

Nie mniej interesującą częścią jej twórczości są sztuki teatralne, które również zasługują na uwagę:

• Malowana żona (1924),
• Margrabina de Bois de Boulogne (1926),
• Kukiełki u Hawełki (1934),
• Panowie nie lubią miłości (1933),
• Wanda nie chce Niemca (1945),
• Ich troje (1949),
• Hotel Belle-voue (1958),
• Zaczarowana czapka (1964),
• U mnie w domu kanarka nie będzie (1967),
• Miłość w trzech aktach (1970),
• Poruszymy z posad starych (1972).

Wszystkie te dzieła ukazują talent autorki oraz jej głęboką obserwację rzeczywistości społecznej i kulturowej, co czyni je niezwykle wartościowymi w Polskiej literaturze.

Tłumaczenia

W zakresie tłumaczeń znajdują się różnorodne dzieła literackie, które zasługują na szczególną uwagę.

• Bosy, autorstwa Zaharii Stancu,
• Trzej panowie na śniegu, autorstwa Ericha Kästnera,
• Kochane maleństwa • O dzieciach nie dla dzieci, autorstwa Lemoine’a Randala.

Ordery i odznaczenia

Magdalena Samozwaniec otrzymała szereg ważnych odznaczeń w uznaniu jej zasług i osiągnięć. Wśród nich wyróżnia się:

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, który został jej nadany w 1965 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany 11 lipca 1955 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, również z 1955 roku.

---

Oceń: Magdalena Samozwaniec

---