Piotr Michałowski

Kultura i sztuka

Piotr Michałowski, znany jako utalentowany artysta, urodził się 2 lipca 1800 roku w Krakowie, a jego życie zakończyło się 9 czerwca 1855 roku w Krzysztoforzycach. W historii sztuki polskiej zapisał się jako malarz romantyczny, szczególnie znany ze swoich portretów, dzieł przedstawiających zwierzęta oraz scen batalistycznych.

Był nie tylko artystą, ale także organizował życie społeczne i gospodarcze, a ponadto pełnił funkcję męża stanu, angażując się w sprawy publiczne.

Warto również zauważyć, że na jego pomniku nagrobnym umieszczona jest inna data urodzenia – 25 czerwca 1800 roku, co może budzić pewne kontrowersje w kontekście jego biografii.

Życiorys

Piotr Michałowski urodził się w rodzinie artystycznej, jako syn Józefa Michałowskiego i Tekli z Morsztynów. Jego edukacja w zakresie malarstwa i rysunku rozpoczęła się pod okiem znakomitych mistrzów, takich jak Michał Stachowicz, Józef Brodowski, oraz Franciszek Lampi. Piotr zdobył staranne wykształcenie, zdając egzamin dojrzałości w wieku zaledwie 14 lat. Jego studia obejmowały matematykę, fizykę oraz chemię, jak również język i literaturę łacińską na Uniwersytecie Jagiellońskim, a także nauki prawne, literaturę angielską, język arabski oraz perski na uniwersytecie w Getyndze.

Od 1823 do 1830 roku Piotr zajmował się organizacją hutnictwa w ramach Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu w Warszawie. W tym okresie często odwiedzał Tomaszów Mazowiecki, gdzie przebywała jego siostra Antonina z Michałowskich Ostrowska (1799–1871) oraz jej mąż, Antoni Ostrowski, który w latach 1811–1812 wzniósł dworek w stylu klasycystycznym, obecnie mieści się w nim Muzeum im. Antoniego hr. Ostrowskiego. Michałowski poświęcał czas rysowaniu kuźni tomaszowskich, pracujących kowali oraz przedstawieniem lokalnych mieszkańców. Malował także portrety Antoniego Ostrowskiego i jego rodziny. W Tomaszowie poznał Julię Olimpię Ostrowską (1807–1875), córkę hr. Antoniego Ostrowskiego, którą poślubił 1 lutego 1831 roku w Warszawie. Ich małżeństwo zaowocowało siedmiorgiem dzieci.

Po wybuchu powstania listopadowego, Piotr pełnił rolę nadzorcy produkcji broni oraz amunicji, a następnie miał możliwość wyjazdu do Paryża. Tam miał okazję zgłębić twórczość najwybitniejszych mistrzów malarstwa hiszpańskiego, flamandzkiego oraz holenderskiego, w tym Diego Velázqueza oraz Fransa Halsa. W tamtym czasie jego fascynacja skierowała się również ku malarstwu Théodore’a Géricaulta, a także wielki wpływ miał na niego Aleksander Orłowski.

W 1837 roku Michałowski powrócił do Polski, gdzie osiedlił się w Krzysztoforzycach. Po śmierci ojca zarządzał odziedziczonym majątkiem oraz administracją dobrami w Bolestraszycach pod Przemyślem, które należały do teścia Antoniego Ostrowskiego w latach 1840–1848. W okresie od 1848 do 1853 roku pełnił funkcję prezesa Rady Administracyjnej Wielkiego Księstwa Krakowskiego. Rok 1848 przyniósł również powstanie Zakładu Św. Józefa dla Osieroconych Chłopców w Krakowie, który funkcjonował do 1950 roku, a Michałowski wspierał go finansowo aż do swojej śmierci w 1855 roku.

Od 1853 do 1854 roku był także prezesem Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego Krakowskiego. Jako artysta, Piotr Michałowski zasłynął jako malarz koni i scen batalistycznych, w tym jako autor kilku wersji bitwy pod Somosierrą oraz epizodów związanych z powstaniem listopadowym. Tworzył również portrety przedstawiające polskich hetmanów, chłopów, Żydów, a także członków swojej rodziny oraz przyjaciół. W jego dorobku znalazły się również sceny rodzajowe z życia wsi oraz kompozycje poświęcone epopei napoleońskiej i postaci cesarza Napoleona oraz dziejom oręża polskiego. Michałowski pozostawił po sobie ponad 1000 szkiców, w tym rysunków i akwarel, a jego obrazy przejawiają dużą ekspresję, wspaniałą kolorystykę, doskonały rysunek oraz szkicową fakturę malarską. Jego prace przyciągnęły uwagę wielu artystów, w tym Picassa, który podziwiał je podczas wizyty w Muzeum Narodowym w Warszawie.

Zmarł w Krzysztoforzycach 9 czerwca 1855 roku. Dwa dni później jego ciało przewieziono do kościoła w Ruszczy, a 13 czerwca, po odprawieniu ceremonii, kondukt pogrzebowy wyruszył do Krakowa. Pochowano go na cmentarzu Rakowickim, w rodzinnym grobowcu, w kwaterze Ka. Przez większość XIX wieku Michałowski pozostawał osobą niemal zupełnie nieznaną, a jego odkryciem stał się pierwszy wielki pokaz jego prac na polskiej Wystawie Krajowej we Lwowie w 1894 roku. W XX wieku został uznany za wybitnego polskiego malarza europejskiego formatu. W 1917 roku Muzeum Narodowe w Krakowie przyjęło 82 prace artysty od jego córki Józefy. Pierwsza monografia na jego temat, zawierająca cenne listy i teksty źródłowe, ukazała się anonimowo w 1911 roku, a jej autorką była jego córka Celina, która, choć dziedziczyła talent malarski, zdecydowała się na życie zakonne.

Wybrane dzieła

W twórczości Piotra Michałowskiego można odnaleźć wiele znaczących dzieł, które stanowią istotny wkład w polską sztukę. Oto niektóre z najbardziej charakterystycznych obrazów artysty:

  • Amazonka (po 1850), 55 × 45 cm, Muzeum Podlaskie w Białymstoku,
  • Amazonka (1853-1855), 63 × 49,5 cm, Muzeum Śląskie w Katowicach,
  • Apoteoza Napoleona (ok. 1846), 259 × 204,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
  • Autoportret (po 1849), 54 × 45 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
  • Bitwa krakusów i studium konia (ok. 1830), 60 × 86 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
  • Błękitni huzarzy (ok. 1837), 53 × 65 cm, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu,
  • Błękitny chłopiec (1850–1855), 76 × 59,5 cm, Muzeum Śląskie w Katowicach,
  • Jazda austriacka (1836), 49 × 63,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Jeździec polski (Lisowczyk) (1841-45), 61 × 47,5 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
  • Kardynał lub Mężczyzna w birecie (1846-48), 70 × 57 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Kobiety wiejskie (1840–1848), 59 × 76,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Konny pocztylion (1832–1835), 46 × 53 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Maksymilian Oborski na koniu (1824), 89 × 62 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Maksymilian Oborski w fezie (1840–1848), 68 × 55,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Napoleon konno wydający rozkazy (1835-37), 71,5 × 57,5 cm, Muzeum Narodowe we Wrocławiu,
  • Napoleon na koniu (1830–1840), 53 × 44 cm, Muzeum Sztuki w Łodzi (Pałac Herbsta),
  • Paweł Popiel na koniu (1831–1832), 53 × 44 cm, Muzeum Narodowe w Kielcach,
  • Portret chłopa w kapeluszu (1846–1848), 52,7 × 35,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
  • Portret córki artysty Celiny na koniu (ok. 1853), 123 × 84,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
  • Portret syna artysty z psem (1845–1848), 94,3 × 68,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
  • Portret syna na kucu (ok. 1842), 82 × 61 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
  • Przejazd artylerii przez rzekę (ok. 1844), 69,3 × 90 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Rajtar (po 1840), 53,5 × 44 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
  • Samosierra (1844–1855), 106 × 71 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Samosierra (po 1843), 50,5 × 44 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Seńko (1846-48), 62 × 46,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Starzec siedzący na stopniach (1837–1840), 48 × 36 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Studium chłopca żydowskiego (1840–1848), 60 × 40 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Studium głowy końskiej lub Łeb siwego konia (ok. 1846), 94 × 72 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Szarża w wąwozie Somosierra (ok. 1837), 81 × 65,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Wiarus I (1846), 82 × 65 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Wiarus II (1846), 82 × 66 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Wjazd do stajni (1844–1846), 43 × 54 cm, Muzeum Narodowe w Gdańsku,
  • Żydzi (1845–1855), 72 × 118 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie.

Odznaczenia

W 1828 roku Piotr Michałowski otrzymał Order św. Stanisława, co było uznaniem jego wkładu w organizację krajowego przemysłu. Odznaczenie to podkreśla jego znaczącą rolę w rozwoju i wsparciu przemysłowym w Polsce.

Upamiętnienie

28 września 1972 roku Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek o nominale 0,30 zł, który zdobiła reprodukcja dzieła Amazonki Piotra Michałowskiego. Znaczek ten był częścią serii Malarstwo polskie z okazji Dnia Znaczka 1972. Jego nakład osiągnął liczbę 8 515 045 sztuk, a druk został wykonany w technice rotograwiury na papierze kredowanym. Projektantem tego znaczka był Tadeusz Michaluk. Po zakończeniu jego obiegu w 1994 roku, w 2000 roku z okazji 200-lecia urodzin malarza, Poczta Polska wypuściła nową serię czterech znaczków, wykonanych według projektu Alojzego Balcerzaka, które prezentowały reproduce dzieł Michałowskiego. Całkowity nakład tej serii wyniósł 400 tys. sztuk.

28 listopada 2012 roku Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety z serii „Polscy Malarze XIX/XX Wieku”, które z honorem upamiętniły Piotra Michałowskiego. Chodziło tu o monety o nominale 20 zł, wykonane stemplem lustrzanym w srebrze (z tampondrukiem), jak również o 2 zł, które zostały wyprodukowane przy użyciu stempla zwykłego ze stopu Nordic Gold.

Warto również dodać, że w kościele Mariackim można znaleźć epitafium poświęcone temu znakomitemu artyście, będące dziełem Jana Nepomucena Galliego. Co więcej, w 1913 roku jego imieniem nazwano ulicę zlokalizowaną w dzielnicy I Stare Miasto, co jest niezwykle wymownym upamiętnieniem jego twórczości i zasług.

Przypisy

  1. a b c d Michałowski Piotr, [w:] Encyklopedia Krakowa, Wyd. 2 zm. i rozsz., t. 1, Kraków 2023, s. 966, ISBN 978-83-66334-93-9.
  2. 2000.07.02. 200-lecie urodzin Piotra Michałowskiego. kzp.pl. [dostęp 21.05.2024 r.]
  3. Marek Jedziniak: 1972.09.28. Malarstwo polskie – Dzień Znaczka 1972. kzp.pl. [dostęp 10.12.2019 r.]
  4. Polscy Malarze XIX/XX Wieku: Piotr Michałowski (1800-1855). NBP. [dostęp 05.11.2013 r.]
  5. a b c d e f g h EwaE. Danowska EwaE., Hobby ziemianina, „Kraków” (11), 2021, s. 57-58.
  6. Witz 1970, s. 63.
  7. Witz 1970, s. 65.
  8. Kronika miejscowa i zagraniczna, „Czas” (131), 1855, s. 3.
  9. Alfons Jan Lippoman, Pamiętnik Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego za czas od r. 1845 do r. 1895, Kraków 1898, s. 108–116.
  10. Karolina Grodziska-Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803-1939). Wyd. II. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 126. ISBN 83-08-01428-3.
  11. Zmarła w 1916 roku w klasztorze ss. Niepokalanek w Jarosławiu Czas 1916 nr 322 z 28.06.
  12. Piotr Michałowski, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 03.03.2010 r.]
  13. Piotr Michalowski. [dostęp 03.03.2010 r.]
  14. Jan Kanty (1815-1876)J.K.(1. 1. ) Wojnarowski Jan Kanty (1815-1876)J.K.(1. 1. ), [Epitafium Piotra Michałowskiego], „Biblioteka Jagiellońska, BJ Graf. I.R. 751”, 1840–1864 [dostęp 25.11.2024 r.]

Oceń: Piotr Michałowski

★★★★★
Średnia ocena:4.64 Liczba ocen:20