Włodzimierz Lewik

---

Życiorys

Włodzimierz Lewik przyszedł na świat 8 kwietnia 1905 roku w malowniczym Krakowie. Jego rodzicami byli Stanisław Lewik, urzędnik, oraz Bronisława z domu Rychter (Richter). Wczesne dzieciństwo spędzał w Skawinie, gdzie ukończył szkołę powszechną, a następnie w Krakowie, gdzie uczęszczał do VI i VII Gimnazjum. Maturę uzyskał w 1924 roku w Gimnazjum w Samborze.

Po ukończeniu szkoły średniej, Włodzimierz Lewik rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W tym okresie zadebiutował jako poeta, publikując swój wiersz w prasie w 1926 roku. Dwa lata później zdobył I nagrodę w turnieju poetyckim organizowanym przez Kasyno oraz Koło Literacko-Artystyczne we Lwowie. Również w 1929 roku wydał swój pierwszy tomik wierszy, co stało się przełomowym momentem w jego karierze twórczej.

Włodzimierz Lewik współpracował z różnymi tytułami prasowymi, gdzie pisał recenzje literackie i teatralne, a także przekłady klasyki literatury pięknej z Francji i Rumunii. Jego teksty pojawiały się na łamach takich gazet jak „Słowo Polskie” (1927–1931), „Kurier Literacko-Naukowy” (1928–1937), „Świat Kobiecy” (1928–1932), „Tęcza” (1929–1930) oraz „Wiadomości Muzyczne i Literackie” (1933–1934), gdzie prowadził dział „Ze sceny”. Dodatkowo, od 1930 roku współpracował z Polskim Radiem, gdzie tworzył reportaże, felietony literackie, słuchowiska, a także audycje poetyckie. Jednocześnie związał się z Wydawnictwem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, gdzie pracował jako redaktor literacki.

W 1932 roku Włodzimierz Lewik bronił doktoratu na temat „Nowe rymy w świetle badań na teorię istoty wartości i znaczenia współdźwięków”, pod opieką profesora Wilhelma Bruchnalskiego. Fragmenty jego pracy opublikowano w „Pamiętniku Warszawskim” (numer 7 z 1930), a sama rozprawa włączyła się w przebieg dyskusji o wersyfikacji grupy Skamandra, która miała swoje początki już w 1923 roku za sprawą Kazimierza Nitscha.

W 1934 roku Lewik otrzymał stypendium Departamentu Kultury i Sztuki, co umożliwiło mu wyjazd do Rumunii, Włoch oraz Francji. Po powrocie do kraju w 1936 roku podjął ponownie pracę w Polskim Radiu oraz Ossolineum. W 1938 roku wstąpił do Związku Zawodowego Literatów Polski oraz zaczął pracować w Państwowym Wydawnictwie Książek Szkolnych, co potwierdzało jego zaangażowanie w życie literackie kraju.

W ramach wydarzeń związanych z kampanią wrześniową, Lewik walczył w rejonie Lwowa. Po 18 września 1939 roku, kiedy to znalazł się na terenach Rumunii, został internowany w Târgu Jiu. W czasie II wojny światowej spędził resztę konfliktu w obozach jenieckich, gdzie po wydaniu Niemcom w Dorsten (Oflag VI E) i Dössel (Oflag VI B) współorganizował teatr i prowadził kursy językowe oraz nauczycielskie dla jeńców. Po wojnie, 1 kwietnia 1945 roku, Lewik został redaktorem „Nasz Płomyczek”, działając w ramach Centrali Szkolnictwa Polskiego w Niemczech, w brytyjskiej strefie okupacyjnej, gdzie pozostał do 1950 roku jako pracownik Polskiej Misji Reparacyjnej oraz Konsulatu Generalnego Polski w Düsseldorfie.

W 1949 roku Włodzimierz Lewik wstąpił do Związku Literatów Polskich, a w listopadzie następnego roku powrócił do Polski, podejmując pracę w Państwowym Instytucie Wydawniczym. Od 1956 roku kierował redakcją literatury angielskiej w tym wydawnictwie. W 1957 roku przystąpił do Polskiego PEN Clubu, a równolegle kontynuował prace nad swoimi przekładami.

Włodzimierz Lewik miał dwa małżeństwa. Pierwsze z nich, zawarte w 1925 roku z Marią Strzelecką podczas jego pobytu w Paryżu, zakończyło się rozwodem w 1949 roku. W 1953 roku ożenił się z Zdzisławą Mirską, z którą doczekał się córki, Krystyny Zofii.

Po krótkiej chorobie, Włodzimierz Lewik zmarł 19 października 1962 roku w Warszawie. Jego życie zakończyło się w miejscu, w którym został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Twórczość poetycka

Pierwszym wierszem opublikowanym przez Włodzimierza Lewika był utwór zatytułowany Krzyż okienny, który został umieszczony na łamach „Słowa Polskiego” w 1926 roku. W jego twórczości można dostrzec wpływ Emila Zegadłowicza, z którym artysta przez pewien czas był związany, będąc częścią grupy literackiej „Czartak”.

W 1929 roku Lewik zadebiutował tomikiem poezji, noszącym tytuł Moje prowincjonałki. Cieszył się on przychylnymi recenzjami ze strony krytyków, szczególnie za wiersze zawarte w pierwszej części zbioru, w których autor odnosił się do swoich wspomnień z życie prowincjonalnego miasteczka.

W jego twórczości, w takich utworach jak Boczna uliczka, Bal w miasteczku oraz Pogrzeb, zauważalne są cechy stylistyczne charakterystyczne dla Skamandrytów, w szczególności zaś inspiracje Julianem Tuwimem. Tomik ten uchodzi za najważniejszy w jego literackim dorobku.

W kolejnych latach Lewik kontynuował publikacje swoich prac na łamach „Gazety Literackiej”, „Wiadomości Literackich” oraz „Skamandra”. Po jego śmierci, w 1964 roku, ukazał się zbiór poezji, w którym znalazł się wybór z Moich prowincjonałek oraz niepublikowane wcześniej wiersze. Dodatkowo, w tym tomie znalazły się także przekłady utworów z poezji angielskiej, amerykańskiej, łacińskiej, francuskiej, niemieckiej, rumuńskiej, włoskiej oraz węgierskiej.

Warto także wspomnieć, że Włodzimierz Lewik napisał poemat o Janie Kochanowskim, który niestety zaginął w czasie II wojny światowej.

Twórczość translatorska

Włodzimierz Lewik już w okresie międzywojennym rozpoczął swoją przygodę z przekładami literatury pięknej. Jego pierwsze tłumaczenia obejmowały wiersze Arthura Rimbauda, które zyskały uznanie za wysoką jakość i zostały opublikowane w takich czasopismach jak „Wiadomości Muzyczne i Literackie” w 1933 roku oraz „Skamandra” w 1938 roku. Warto zauważyć, że tłumaczył również utwory niemieckie, które znalazły się w tomie 6 Wielkiej Literatury Powszechnej wydanym przez Trzaska, Evert i Michalski.

Pasja Lewika do romanistyki zaowocowała kolejnymi publikacjami, kiedy to rozpoczął tłumaczenie dzieł literatury rumuńskiej. Wśród jego osiągnięć znajdują się utwory zamieszczone w antologii „Zarys dziejów literatury rumuńskiej” autorstwa Emila Biedrzyckiego (Lwów 1935) oraz „Wyborze wierszy” Arona Cotrușa (Lwów 1936). Oprócz poezji, z języka francuskiego przetłumaczył także nowele Paula Cazina. Mimo ambitnych planów, nigdy nie udało mu się ukończyć przekładu całej twórczości Rimbauda. Niestety, część jego dokonania zaginęła podczas wojny, co dotknęło także tłumaczenia do antologii poezji angielskiej.

Powojenna działalność translatorska Lewika była niezwykle szeroka. Szczególnie istotne były jego przekłady z literatury angielskiej, w tym poezji George’a Byrona, Johna Keatsa, Percy’ego Shelleya, Edgara Allana Poe’go oraz dramatów Williama Shakespeare’a i Oskara Wilde’a. Oprócz tego, zajmował się translatorstwem z języka niemieckiego, przetłumaczył poezje Johann Wolfgang Goethego, dramaty Friedricha Schillera i Bertolta Brechta oraz niezwykle popularne utwory Henrika Ibsena.

Wiele z jego przekładów znalazło się w antologiach, wydanych po jego śmierci, takich jak „Poeci języka angielskiego” (Warszawa 1969) oraz „Antologia poezji francuskiej” (Warszawa 1970). Lewik był również autorem wstępów i posłowi do dzieł literatury angielskiej, wydawanych przez PIW, w tym niektórych dramatów Shakespeare’a, „Historii życia Toma Jonesa” Henry’ego Fieldinga oraz „Podróży Guliwera” Jonathana Swifta czy „Przypadków Robinsona Crusoe” Daniela Defoe’a. Jego prace zyskały uznanie w środowisku, zwłaszcza że wyróżniał się zdolnością oddawania treści oraz tonacji stylowej oryginału.

Podkreślano także jego wrażliwość poetycką oraz nowoczesność warsztatową, co znajduje odzwierciedlenie w przekładzie „Opowieści zimowej” Shakespeare’a. Lewik chętnie tłumaczył także fragmenty poetyckie prozą, co miało miejsce w przypadku słynnych dzieł J.R.R. Tolkiena, w tym „Hobbita” oraz „Władcy Pierścieni”. Właśnie w kontekście tej drugiej powieści, Lewik przetłumaczył wiersze z tomów I i II. Niestety, zmarł przed ukończeniem tom III.

Od 1996 roku w wydaniach „Władcy Pierścieni” z poprawionym przekładem Marii Skibniewskiej, część jego tłumaczeń została zastąpiona przez prace Tadeusza A. Olszańskiego. Zmiany te były efektem dostosowania niektórych rozwiązań translatorskich Lewika do późniejszych edycji tekstów autorstwa Tolkiena.

Lista przekładów

Przekłady

W tej sekcji przedstawione są znaczące dokonania Włodzimierza Lewika w dziedzinie tłumaczeń, które obejmują różnorodne dzieła literackie. Poniżej znajduje się tabela z ich szczegółami.

Autor	Tytuł	Data wydania	Wydawca, uwagi
Aron Cotruș	Wybór wierszy	1936	Liga Polsko-Rumuńska, wstęp Emila Biedrzyckiego
Bertolt Brecht	Kaukaskie kredowe koło	1953	Państwowy Instytut Wydawniczy, część zbioru Trzy dramaty, inne wersje w tłumaczeniach Stanisława Jerzego Leca oraz Zbigniewa Krawczykowskiego
Johann Wolfgang von Goethe	Götz von Berlichingen Żelaznoręki. Dramat w pięciu aktach	1954	PIW, tom 2 serii Dzieł wybranych Goethego
Kuo Mo-żo	Pisma wybrane	1955	PIW, tłumaczenie z angielskiego i chińskiego w kooperacji z Haliną Smisniewicz-Andrzejewską oraz Olgierdem Wojtasiewiczem
Friedrich Schiller	Dymitr	1955	PIW, fragmenty opublikowane w tomie 3 serii Dzieł wybranych Schillera
Bertolt Brecht	Dobry człowiek z Syczuanu	1956	PIW
Henrik Ibsen	Podpory społeczeństwa	1956	PIW, część zbioru Dramaty Ibsena
Christopher Fry	Szkoda tej czarownicy na stos	1958	dramat, publikacja w czasopiśmie „Dialog”, tłumaczenie wspólnie z Cecylią Wojewodą
Henrik Ibsen	Budowniczy Solness	1958	PIW, część zbioru Dramaty Ibsena
Aldous Huxley	W cudacznym korowodzie	1959	Czytelnik, powieść, tłumaczenie w kooperacji z Bronisławem Zielińskim
William Shakespeare	Zimowa opowieść	1961	PIW
Oscar Wilde	Mąż idealny	1961	PIW, część zbioru Cztery komedie Wilde’a
Oscar Wilde	Wachlarz lady Windermere	1961	PIW, część zbioru Cztery komedie Wilde’a
Bertolt Brecht	Sąd nad Lukullusem	1962	PIW, część zbioru Dramaty Brechta
William Shakespeare	Ryszard III	–	tłumaczenie stworzone przed 1962 rokiem, wykorzystane w radiowej adaptacji fragmentów dramatu pt. Ryszard III, czyli sroka złodziej Zbigniewa Kopalki z 1970 roku
Oscar Wilde	Bajki	1988	Polskie Towarzystwo Wydawców Książek, tłumaczenie w kooperacji z Ewą Berberyusz i Marią Feldmanową

Prace redakcyjne

Oprócz przekładów, Lewik był także zaangażowany w różne prace redakcyjne, które miały wpływ na jakość tłumaczeń i ich publikację. Poniższa tabela ilustruje jego działalność redakcyjną.

Autor	Tytuł	Data wydania	Wydawca, uwagi
William Shakespeare	Pięć dramatów: Sen nocy letniej; Romeo i Julia; Wesołe kumoszki z Windsoru; Hamlet; Makbet	1955	PIW, redakcja zbioru z przekładami Stanisława Koźmiana, Józefa Paszkowskiego i Leona Ulricha oraz wstępem Jana Parandowskiego
William Shakespeare	Dzieła dramatyczne	1958	PIW, t. 1–6, przypisy wspólnie z Anną Staniewską
William Shakespeare	Hamlet królewicz duński	1961	PIW, wstęp, aneks i przypisy do przekładu J. Paszkowskiego

---

Oceń: Włodzimierz Lewik

---