Janusz Leśniak

---

Życiorys

Pierwsza fotografia z cieniem, znana później jako leśniaki, została uwieczniona przez Janusza Leśniaka na plaży w Warnemünde, kiedy miał zaledwie 17 lat, w roku 1964. Już w 1965 roku zyskał uznanie, zdobywając 1. nagrodę w I Miejskim Konkursie Fotografii Szkolnej w Krakowie, wyróżniając się ekspresyjnymi portretami dzieci. Maturę uzyskał w 1966 roku.

W 1967 Leśniak rozpoczął pracę jako asystent oraz operator filmowy w TVP Kraków, gdzie działał do 1969 roku. Jego prace obejmowały głównie reportaże filmowe, w tym współpracę z Maciejem Szumowskim przy produkcji pierwszego filmu „Osielec” oraz późniejszego cyklu „Polska zza siódmej miedzy”. W 1968 roku, podczas realizacji filmu o turystyce, jako pierwszy sfilmował prawdziwą wyprawę ratunkową GOPR-u w Tatrach.

W 1969 roku Janusz Leśniak ożenił się z Anną Witowską, a rok później urodził się ich syn, Daniel, który stał się późniejszym artystą malarzem, zdobywając dyplom na ASP Kraków w 1994 roku. Kolejne fotografie z cieniem powstały w 1972 roku w Krakowie, a następny istotny cykl zrealizował w 1977 roku podczas podróży z naukową ekspedycją Polish Student’s Expedition Africa-Hydrotrop 77, organizowaną przez The Stanislaw Staszic University of Mining and Metallurgy Cracow.

Jednym z czynników inspirujących Janusza w jego twórczości był myśli C.G. Junga, z którymi zetknął się w 1977 roku. W latach 80. rozpoczął współpracę z Pracowniami Sztuk Plastycznych oraz krakowską Desą, przyczyniając się do stałej ekspozycji w Muzeum Auschwitz–Birkenau oraz do wystaw dla Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa.

W 1987 roku Leśniak został zaproszony do Toronto z indywidualną wystawą „Krajobrazy wewnętrzne” (Interior Sites). Podczas swojego pobytu prezentował polską fotografię współczesną, w tym prace Zofii Rydet, Jerzego Lewczyńskiego, Andrzeja Zygmuntowicza oraz innych autorów na Ryerson University i OCAD University (dawniej Ontario College of Art) w Toronto oraz Centre de la photographie VU w Quebec.

W tym samym roku, będąc w Nowym Jorku, spotkał się z Johnem Szarkowskim, dyrektorem Departamentu Fotografii Museum of Modern Art, który przyjął 24 fotografie Leśniaka do kolekcji MoMA. Prace Leśniaka były także włączone do kolekcji przez kolejnych dyrektorów, w tym Peter Galassi w 2008 roku.

Przez lata 80., 90. i później kontynuował twórczość w zakresie fotografii z cieniem, dostosowując się do zmieniających się technologii, przechodząc od tradycyjnej fotografii do cyfrowej. W latach 2003 i 2004 stworzył zdjęcia do albumu „Kazimierz”, który został opublikowany w 2004 roku z tekstem Olgiedra Budrewicza.

Janusz nawiązał również współpracę z magazynem „Miesiąc w Krakowie”, gdzie jego twórczość była prezentowana regularnie od 2004 do 2007 roku. Rozpoczął również realizację serii zdjęć związanych z kulturą i sztuką w Krakowie, dokumentując koncerty klasyczne i jazzowe w kościołach, zabytkowych wnętrzach oraz spektakle teatralne, tworząc szereg portretów wybitnych postaci ze świata sztuki.

W 2008 roku zapoczątkował nowy cykl fotografii z cieniem, znany jako mandale. W 2002 roku prowadził warsztaty „Magiczny Krajobraz” na Międzynarodowych Warsztatach Fotografii w „Domu Fotografii” w Popradzie, a w 2008 roku prezentował swoją twórczość oraz nowe technologie związane z fotografią kolekcjonerską we Wrocławiu, w Szkole Międzynarodowego Forum Fotografii „Kwadrat”.

Na Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego prowadził wykłady o fotografii kolekcjonerskiej jako część studiów podyplomowych w 2008 i 2009 roku. W latach 2010-2012 organizował warsztaty fotograficzne dla Stowarzyszenia Absolwentów Akademii Dziedzictwa MCK w Krakowie i Terra Artis Lanckorona.

W 2012 roku Leśniak rozpoczął realizację nowego projektu leśniaków pod nazwą „Hommage à Eugène Atget”, fotografując paryskie ogrody, takie jak Jardin du Carrousel, Jardin des Tuileries czy Jardin du Luxembourg. W jego twórczości dostrzegamy także wpływy artystów, takich jak Joan Miró i Antoni Gaudí, które zainspirowały go do stworzenia hiszpańskiego cyklu leśniaków oraz leśniaków-mandali w 2014 roku. Te zdjęcia powstały w różnych otwartych przestrzeniach oraz wnętrzach Barcelony, dokumentując parki, ogrody i fragmenty architektury.

Twórczość

Janusz Leśniak to artysta, który w latach 70. zaangażował się w fotoreportaż i portret, tworząc dzieła, które ukazywały ludzi w ich autentycznych środowiskach, z dala od miejskiego zgiełku. Jego prace koncentrowały się na zdegradowanych krajobrazach miejskich, wiejskich oraz poprzemysłowych, co stało się tematem cyklu ekologicznego, w ramach którego powstało wiele interesujących realizacji. W tym czasie stworzył również serie zdjęć, w których kilka kadrów opowiadało spójną narrację. Pozornie nieodgrywające roli postaci ludzkie znajdowały się w niearanżowanych sytuacjach, co nadawało ich aspektowi dodatkowego autentyzmu.

W 1979 roku artysta stworzył cykl zdjęć, który uwieczniał Kraków, a szczególnie uliczki i budynki w centrum miasta. Szczególne wrażenie robiło zestawienie tych fotografii z widokami z XIX wieku, które były „zdjęte” z tych samych miejsc przez Ignacego Kriegera oraz jego rodzinę, co stanowiło intrygujące połączenie przeszłości z teraźniejszością.

Warto także wspomnieć o osobnym rozdziale jego twórczości, w którym uwieczniał akty kobiece w wnętrzach. Leśniak wykorzystywał dodatkowe techniki deformacji optycznej, czyniąc swoje dzieła bardziej osobistymi i transformacyjnymi. Projekty te cechowały się swobodą w interpretacji głównego motywu, co dawało możliwość tworzenia nietypowych kompozycji, które zostały nazwane „Sublimacjami”.

W latach 70. i 80. artysta realizował cykl „Krajobrazy wewnętrzne”, w którym uwieczniał fragmenty otoczenia o surrealistycznym klimacie, wyraźnie pozbawione postaci ludzkiej. Jego fotografie często eksponowały cienie elementów natury oraz fragmentów architektury, co nadawało im dodatkowej głębi. Te prace były szeroko wystawiane i publikowane, zarówno w kraju, jak i za granicą, co zapowiadało dalszy, jednocześnie wciągający rozwój jego twórczości.

Na początku swej kariery, Leśniak wykorzystywał czarno-białą fotografię, koncentrując się głównie na naturalnych krajobrazach, posługując się negatywami w formacie kwadratu. W latach 1985–1994 rejestrował swój cień w różnych miejscach, takich jak okolice Krakowa, Toronto czy Nowy Jork. Od 1989 roku jego prace rozwijały się w kontekście leśniaków, które powstawały w malowniczym ogrodzie w Gwoźdźcu, gdzie w 1993 roku rejestrował swój cień na materiałach Polaroid w ramach osobnej kolekcji. W tym okresie zaczęły pojawiać się także fotografie kolorowe.

W późniejszym czasie Leśniak zaczął rejestrować cień w krajobrazach kształtowanych przez człowieka, między innymi w ogrodach Elżbiety i Krzysztofa Pendereckich w Lusławicach oraz w ogrodach Łańcuta, gdzie jego zdjęcia obejmowały również wnętrza zamku oraz inne istotne dla kultury miejsca w Polsce, jak Baranów Sandomierski, Żelazowa Wola czy Krasiczyn, aż do 2001 roku.

W połowie pierwszej dekady XXI wieku zmiany w technikach fotograficznych, przejście na fotografię cyfrową oraz nowy sprzęt uczyniły jego prace bardziej różnorodnymi. W 2008 rozpoczął cykl fotografii, w którym końcowy efekt był wynikiem innowacyjnych technik, takich jak użycie zmiennej ogniskowej. Tematem stały się mandale, które powstawały z inspiracji fotografiami Kosmicznego Teleskopu Hubble’a publikowanymi przez NASA. Kształty mandali układały się w wizje ciągłych przemian, które były wcześniej obecne w czarno-białych aktach oraz cyklu „Kaleidoscope”.

Prace z 2013 roku wprowadziły nowy kierunek w twórczości, przekształcając leśniaki-mandale w nowoczesne struktury, które ujawniają rozwój artysty przez lata. W efekcie tego procesu twórczego przeszedł on do produkcji filmów autorskich, tworząc dynamiczne animacje, w których centrum pozostawał cień jako symbol nieuchwytnego. W 2014 roku Leśniak postanowił stworzyć filmy o metamorfozach cienia i mandali w nowej rzeczywistości, które nie miały liniowej narracji, a ich sposób opowiadania przypominał cykl, w którym obrazy wzajemnie się przenikały.

Animacje te charakteryzowały się bogatą warstwą dźwiękową, w której skład wchodziła muzyka wykonywana na żywo przez artystów, takich jak Arkadiusz Krupa, Michał Nagy, Piotr Domagała oraz Oleg Dyyak. Muzyka w animacjach była tworzona przez takich kompozytorów jak Michał Lorenc, Janusz Bielecki, Michał Woźniak i Steve Roach, co dodawało głębi jednym z oszałamiających wizji artysty.

W 2016 roku Janusz Leśniak po raz pierwszy wykonał fotografie mandali, w których zintegrował cień w nowy, inspirujący sposób, co w kolejnym etapie jego odkryć zaowocowało odmiennym spojrzeniem na naturę podczas fotografowania. Te zmiany odzwierciedlają ewolucję jego prac i połączenie widzenia świata przez obiektyw z jego osobistymi przeżyciami.

Prace w zbiorach

Wśród znakomitych miejsc, gdzie można podziwiać prace Janusza Leśniaka, znajdują się liczne muzea oraz galerie, które gromadzą bogate zbiory sztuki. Poniżej przedstawiamy listę wybranych instytucji:

• Muzeum Historii Fotografii w Krakowie,
• Muzeum Sztuki w Łodzi,
• Muzeum Narodowe w Krakowie,
• Muzeum Narodowe we Wrocławiu,
• Muzeum Historyczne miasta Krakowa,
• Museum of Modern Art MoMA New York,
• Museum of Fine Arts Houston,
• Bibliothèque nationale de France Paris,
• Centre of Photography Geneve,
• Polaroid Collection Cambridge,
• New Orleans Museum of Art NOMA New Orleans,
• Canadian Museum of Civilization Gatineau/Ottawa,
• Kolekcje prywatne w Polsce i na świecie.

Wystawy indywidualne

Janusz Leśniak, znany polski artysta, prezentował swoje prace w wielu prestiżowych miejscach. Poniżej znajdziesz zestawienie jego indywidualnych wystaw, które ukazują rozwój jego twórczości oraz różnorodność mediów używanych w jego dziełach.

• Janusz Leśniak, Wystawa Fotografii, która obejmowała pokazy leśniaków-mandali hiszpańskich oraz animacje filmowe zatytułowane: TANIEC. Człowiek jest snem cienia, muzyka: Michał Lorenc. Produkcja Centrum Nauki Kopernik w Warszawie, LAS. Człowiek jest snem cienia, muzyka: Janusz Bielecki. Prezentacja prozy poetyckiej Andrzeja Saja inspirowanej fotografią Leśniaka oraz promocja książki Gest Orfeusza, mia ART GALLERY, Wrocław 2017,
• Janusz Leśniak, Wystawa fotografii leśniaków-mandali, reżyseria Widowiska Sen Cienia z muzyką na żywo, które towarzyszyły filmowym wizualizacjom leśniaków-mandali hiszpańskich i polskich oraz animacjom filmowym z cyklu Człowiek jest snem cienia, Fundacja i Agencja Artystyczna GAP, Centrum Wystawienniczo-Kongresowe, Opole 2016,
• Janusz Leśniak, Wystawa Fotografii Sen Cienia, zawierająca filmowe wizualizacje: leśniaki-mandale hiszpańskie oraz polskie z muzyką na żywo, animacje filmowe z cyklu Człowiek jest snem cienia, 42. Sympozjum Naukowe GAP UEK, Fundacja i Agencja Artystyczna GAP, Szczyrk 2016,
• Janusz Leśniak, Wystawa Fotografii leśniaki-mandale, projekcja filmu LAS. Człowiek jest snem cienia, muzyka: Janusz Bielecki, 41. Sympozjum Naukowe GAP UEK, Fundacja i Agencja Artystyczna GAP, Zakopane 2015,
• Janusz Leśniak, reżyseria koncertu dla Tadzia – Metamorfozy Cienia z projekcją animacji filmowych autora. Fundacja im. T. Gardziela, Fundacja i Agencja Artystyczna GAP, Dębica 2015,
• Janusz Leśniak. Tajemnica mandali / The Secret of the Mandala. Fotografie, kurator Joanna Gościej-Lewińska, II Festiwal Sztuki, Galeria Centrum NCK Kraków 2014,
• Janusz Leśniak. Premierowy pokaz autorskich filmów z cyklu Człowiek jest snem cienia / Humanity is the dream of a shadow: Opera, Aqua, Kaleidoscope, Taniec, Lot oraz Jordan, z muzyką na żywo inspirowaną nimi (kompozytorzy i wykonawcy: Piotr Domagała i Michał Nagy), II Festiwal Sztuki NCK Galeria Centrum, Kraków 2014,
• Janusz Leśniak. Fotografia (leśniaki-mandale), Pałac Sztuki TPSP, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych Kraków, 2012,
• Janusz Leśniak. Człowiek jest snem cienia. Kuratorzy: Susanne i Michał Nagy, Galeria Dom Golonki, Lanckorona 2012,
• Janusz Leśniak. Człowiek jest snem cienia, Galeria Biura Wystaw Artystycznych BWA, Jelenia Góra 2011,
• Janusz Leśniak. Człowiek jest snem cienia, Galeria Centrum Fotografii Domek Romański, Wrocław 2010,
• Janusz Leśniak. Człowiek jest snem cienia, kuratorzy: Marek Janczyk, Andrzej Zygmuntowicz, Stara Galeria ZPAF, Warszawa 2010,
• Janusz Leśniak. Sen cienia, kurator Roman Kutera, Galeria Sztuki Najnowszej MOS, Gorzów Wielkopolski 2010,
• Janusz Leśniak. Człowiek jest snem cienia, kurator Marek Janczyk, Muzeum Historii Fotografii im. Walerego Rzewuskiego, Kraków 2009–2010,
• Tajemnica, kurator Marek Grygiel, Centrum Sztuki Współczesnej / ZPAF „Mała Galeria”, Warszawa 2003,
• Leśniak – Smuga słońca, kurator Janina Górka-Czarnecka, Galeria „Artemis”, Kraków 1999,
• Janusz Leśniak. Cień w krajobrazie, kurator Janusz Nowacki, Galeria „pf” CK Zamek, Poznań 1997,
• Janusz Leśniak. Dziedzictwo Kultury, Międzynarodowa Konferencja KBWE, kurator Bogna Dziechciaruk-Maj, Kraków 1991,
• Janusz Leśniak. Photography, Circolo Artistico, Ortisei (Bolzano) 1990,
• Leśniak, Galeria Desa/ZPAF Kraków 1988,
• Janusz Leśniak. Fotografie, kurator Krystyna Łukasiewicz, BWA Zamek Książąt Pomorskich, Szczecin 1988,
• Interior Sites. Janusz Leśniak, kuratorzy: David Hlynsky, Susan King, TPW The Photography Gallery, Toronto 1987,
• Janusz Leśniak, xxx, kurator Jerzy Olek, Galeria Foto-Medium-Art, Wrocław 1987,
• Janusz Leśniak. Fotografie, kurator Jerzy Lewczyński, Galeria ZPAF, Katowice 1987,
• Janusz Leśniak, kurator Ryszard Bobrowski, Galeria Klubu Hybrydy, Warszawa 1986,
• On the Border. „Idée” Gallery, Toronto 1984,
• Sublimacje. Galeria Klubu Dziennikarzy „Pod Gruszką”, kurator Lidia Żukowska, Kraków 1974, (pierwsza indywidualna wystawa autora).

Wystawy grupowe

Podczas swojej kariery Janusz Leśniak brał udział w wielu znaczących wystawach grupowych, zdobywając uznanie w środowisku artystycznym. Oto wybrane wydarzenia:

• Screen & Sound Fest. – Let’s see the Music 2016, nominacja: Lot. Człowiek jest snem cienia, reż. Janusz Leśniak, muz. Michał Woźniak, Fundacja Bielecki Art Kraków 2016,
• XXVIII Aukcja Dzieł Sztuki Fundacja Synapsis, Artinfo.pl, DA Rempex, Muzeum Narodowe, Warszawa 2016,
• 13. Warszawskie Targi Sztuki, Galeria Artemis, Zamek Królewski Warszawa 2015,
• Animator, 8. Międzynarodowy Festiwal Filmów Animowanych, Wydarzenie Specjalne – Aqua. Człowiek jest snem cienia, reż. Janusz Leśniak, muz. Marek Wilczyński, współpraca Daniel Leśniak, Estrada Poznańska, Poznań 2015,
• Niebieska Flasza. Piktorialny Walor Fotografii (Henryk Mikolash, guma 1914), kurator Adam Sobota, Muzeum Narodowe Wrocław 2015,
• Tożsamość/Identités plurielles, Galeria Sztuki Współczesnej Włocławek 2015 i Galeria BWA i UP Piła 2015,
• Galeria Sztuki GAP Agencji Artystycznej UEK. Otwarcie stałej ekspozycji malarstwa, fotografii, grafiki, rzeźby i innych dzieł z kolekcji galerii GAP, Kraków 2014,
• Screen & Sound Fest. – Let’s see the music 2014, Janusz Leśniak: Człowiek jest snem cienia – Humanity is the dream of a shadow – nominacja w kategorii film animowany, do muzyki Janusza Bieleckiego – Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina w Gdańsku, Ernst van Tiel, dyrygent. Fundacja Bielecki Art Kraków,
• IPA 2014, Lucie Foundation Los Angeles, Janusz Leśniak zestaw fotografii Paris – La Défense 2012: Honorable mention, category Professional Architecture,
• Tożsamość – Identités plurielles – Stowarzyszenie Odin, Konsulat Generalny Republiki Francji w Krakowie, MCK Międzynarodowe Centrum Kultury Kraków, 2014,
• Identités plurielles / Tożsamość – kuratorzy Joël Delaine, Lucienne Smagala, Leszek Żebrowski, Musée des Beaux-Arts, Mulhouse (Francja) 2014,
• 8.Biennale Fotografii, Instant Curiosities – kurator Witold Kanicki (Polaroid w polskiej fotografii) Galeria Miejska Arsenał, Poznań 2013,
• 100 miliardów za upadek sztuki, kuratorzy: Iwona Terlikowska i Leszek Czajka, Galeria Wizytująca, Warszawa 2010,
• Fotografia Kolekcjonerska (wystawy i aukcje) Artinfo.pl/Rempex, Galeria Sztuki Współczesnej, Warszawa 2003, 2005, 2007, 2008, 2009, 2010, 2016,
• Olhar e finger. FOTOGRAFIAS DA COLEÇÃO M+M AUER, kuratorzy: Eder Chiodetto i Elise Jasmin, São Paulo Museu de Arte Moderna MAM São Paulo, 2009,
• Biennale Fotografii, kurator Krzysztof Jurecki, Galeria Miejska Arsenał/Galeria Stary Browar, Poznań 2009,
• Marzyciele i świadkowie. Fotografia polska XX wieku, Miesiąc Fotografii w Krakowie, Muzeum Narodowe – Arsenał, kurator Wojciech Prażmowski, Kraków 2008,
• 100 Years of Polish Photography from the Collection of Muzeum Sztuki in Łodzi/XX Wiek w Fotografii Polskiej z Kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi, kuratorzy: Krzysztof Jurecki, Ewa Gałązka, Hitoyasu Kimura; 1) Shoto Museum of Art, Tokyo 2006, 2) Niigata City Art Museum, Niigata 2006,
• Ja-Inni: Auto-portret fotografii, kurator Andrzej Saj, 1) Galeria BWA, Jelenia Góra 2004; 2) Galeria FF, Łódź 2005; 3) Galeria pf, Poznań 2005; 4) Galeria Domek Romański, Wrocław 2005,
• Wokół Dekady. Fotografia Polska lat 90, kuratorzy: Krzysztof Cichosz, Krzysztof Jurecki, Adam Sobota, 1) Muzeum Sztuki i Galeria FF, Łódź, 2) Muzeum Narodowe, Wrocław 2002,
• Międzynarodowe Triennale Grafiki w Krakowie 2000, Most do przyszłości: Kraków, Graz 2000; Norymberga 2000, 2001,
• Schwarz auf Weiß, Haus der Photographie, Hannover 2001,
• Bliżej Fotografii, kurator Andrzej Saj, 1) Galeria BWA Jelenia Góra 1996, 2) Galeria „Pusta” Katowice 1996, 3) CK Zamek Galeria Fotografii „pf” Poznań 1996, 4) BWA Galeria „Awangarda” Wrocław 1997,
• 2. Biennale Fotografii, kurator Andrzej Saj, Galeria Miejska Arsenał, Poznań 2000,
• Pejzaż Końca Wieku II, kurator Janusz Nowacki, CK Zamek Galeria „pf” Poznań 2000,
• Konfrontacje Fotograficzne, kurator Marian Łazarski, Gorzów Wlk., Galeria GTF 1990,
• Spójrz na Wrażenia – Fotografia polska lat osiemdziesiątych ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi, kurator Urszula Czartoryska, Muzeum Sztuki, Łódź 1989,
• Elementarność Fotografii, kurator Jerzy Olek, Galeria BWA, Wrocław 1989,
• Fotografia polska lat 80-tych. Osobowości – tendencje, kurator Henryk Kuś, Muzeum Okręgowe, Biała Podlaska 1989,
• Polish Perceptions – Ten Contemporary Photographers 1977–1988, kuratorzy: Urszula Czartoryska, Laura Hamilton: 1) Collins Gallery, Glasgow 1988; 2) Aberdeen Art Gallery, Glasgow 1989; 3) Kirkcaldy Museum, Glasgow 1989,
• 5. International Triennial Exhibition of Photography, Museum of Art and History, Fribourg 1988,
• Elementární fotografie – Deset polskich fotografów, kurator Jerzy Olek, Galeria Stará Radnice, Brno 1988,
• Fotografia, Wystawa z okazji 40-lecia ZPAF, kurator Janusz Fila, Galeria Zachęta, Warszawa 1987,
• Ochrona Środowiska Człowieka, miesięcznik „Aura”/ZPAF, Kraków 1977 (1. nagroda),
• 4 Ogólnopolski Salon Fotografii Artystycznej Apollo 75, Galeria BWA, Olsztyn 1975 (Grand Prix),
• Ochrona Środowiska Człowieka II, miesięcznik „Aura”/ZPAF, Kraków 1975 (1. nagroda),
• 2 Ogólnopolska Wystawa Fotografii Artystycznej W polskim słońcu, Galeria BWA, Bydgoszcz 1975 (1. nagroda),
• 5 Międzynarodowy Salon Wenus 74, Galeria KTF, Kraków 1974 (1. nagroda za eksperyment.

---

Oceń: Janusz Leśniak

---