Zygmunt Konieczny (kompozytor)

---

Życiorys

Zygmunt Konieczny urodził się 3 styczja 1937 roku w Krakowie. Jego dzieciństwo miało miejsce w Szczyrzycu. W latach 1956–1962 pobierał nauki w zakresie kompozycji pod okiem Stanisława Wiechowicza w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie.

Swoją karierę artystyczną Zygmunt zainaugurował w 1959 roku, występując w krakowskim kabarecie Piwnica pod Baranami, z którym współpraca trwała do 1967 roku. W tym czasie stworzył wiele piosenek, które wykonywała głównie Ewa Demarczyk, będąca jedną z jego najważniejszych współpracowniczek od 1962 roku.

Debiutując jako kompozytor muzyki teatralnej, zrealizował swoją pierwszą partyturę w 1959 roku do sztuki Arthura Millera „Widok z mostu”, w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego. Od 1963 roku, nieformalnie współpracował z Teatrem Starym w Krakowie, dla którego stworzył wiele ważnych dzieł, w tym „Noc listopadową” z 1977 roku.

Jako kompozytor, Zygmunt Konieczny tworzy również muzykę do filmów fabularnych, krótkometrażowych oraz animacji. Wśród jego osiągnięć znajduje się praca nad ścieżką dźwiękową do filmów reżyserowanych przez Jana Jakuba Kolskiego, takich jak „Pornografia” oraz „Jasminum”.

Aktualnie, prowadzi seminarium z zakresu muzyki teatralnej i filmowej w PWST w Krakowie, dzieląc się swoją wiedzą i doświadczeniem z młodymi twórcami.

Twórczość

Twórczość Zygmunta Koniecznego odznacza się bogactwem i różnorodnością, co sprawia, że możemy wyróżnić trzy kluczowe obszary jego kompozytorskich zainteresowań. Należą do nich: piosenka literacka (znana również jako aktorska lub poetycka), muzyka teatralna oraz muzyka filmowa. Niemniej jednak, najbliższa jego artystycznej naturze wydaje się twórczość wokalno-instrumentalna, którą sam określa jako piosenkę literacką. Konieczny był jednym z pionierów, którzy w powojennej historii polskiej piosenki kabaretowej stawiali czoła utartym konwencjom i nadawali tworzonym przez siebie utworom walor autentycznej sztuki.

W procesie kompozycji Konieczny często zaczyna od tekstu literackiego, najczęściej pochodzącego od wybitnych poetów, takich jak Leśmiana, Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Baczyńskiego czy Białoszewskiego. W swojej muzyce stara się uchwycić wszystkie niuanse tych tekstów, co sprawia, że utwory są w istocie interpretacją literacką. Artysta w kolejnych etapach twórczości współpracuje z wykonawcami, do których stawia szereg wymagań wokalno-aktorskich. Zazwyczaj komponuje z myślą o konkretnej osobie, co ogranicza margines swobody w realizacji jego wizji artystycznej.

W kontekście muzyki teatralnej i filmowej, Konieczny przemyca doświadczenia zdobyte podczas pracy nad utworami wokalno-instrumentalnymi. Forma muzyki w tych dziedzinach otwiera przed nim nowe możliwości, szczególnie w zakresie kształtowania form muzycznych, brzmienia oraz harmoniki. Jego kompozycje są łatwo rozpoznawalne, co związane jest z oryginalnym stylem opartym na syntezie różnorodnych elementów muzycznych, takich jak użycie skali dur-moll oraz skal modalnych, swobodne zestawienia akordów, a także metrorytmiczne ostinata i krótkie, urywane motywy melodyczne.

Życie prywatne

Zygmunt Konieczny był synem Bronisława Koniecznego oraz Marii z Gębików. W jego rodzinie było czworo rodzeństwa, z których niektóre miały swoje indywidualne osiągnięcia. Wśród sióstr znajdowała się Janina, która zmarła w dzieciństwie, a także Jadwiga, znana iberystka. Pozostała siostra to Anna, orientalistka. W rodzinie był również brat Leszek, który zdobył uznanie jako biochemik.

Wybrane utwory

Na podstawie zebranych materiałów źródłowych przestawiamy niektóre z najważniejszych utworów Zygmunta Koniecznego, które zyskały uznanie w polskiej kulturze.

W wykonaniu Ewy Demarczyk

• Czarne anioły (sł. Wiesław Dymny, 1967),
• Grande valse brillant (sł. Julian Tuwim, 1967),
• Groszki i róże (sł. Julian Kacper i Henryk Rostworowski, 1967),
• Karuzela z madonnami (sł. Miron Białoszewski, 1967),
• Tomaszów (sł. Julian Tuwim, 1967),
• Wiersze wojenne (sł. Krzysztof Kamil Baczyński, 1967).

Muzyka filmowa (wybór)

• Słońce wschodzi raz na dzień (1967),
• Jak daleko stąd, jak blisko (1971),
• Lawa (1989),
• Prymas. Trzy lata z tysiąca (2000),
• Pornografia (2003),
• Jasminum (2006),
• Istnienie (2007),
• 1920. Wojna i miłość (2010) – muzyka do serialu,
• Święty interes (2010),
• Kontrapunkt (2014),
• Lekcja polskiego (2017),
• Figurant (2023).

Muzyka teatralna (wybór)

• Wyzwolenie (1976),
• Noc listopadowa (1977),
• Śnieżyca (1992).

Inne kompozycje (wybór)

• Serce moje gram (2001) – oratorium,
• Muzyka baletowa (2016),
• Kwartet smyczkowy (2016), w wersji orkiestrowej: Intermezzo (2022),
• Glissando (2022).

Dyskografia

Dyskografia Zygmunta Koniecznego obejmuje znaczące dzieła, które są świadectwem jego talentu kompozytorskiego. Oto lista wybranych albumów i projektów, które powinny zwrócić uwagę miłośników muzyki teatralnej oraz filmowej:

• 1967 – Ewa Demarczyk śpiewa piosenki Zygmunta Koniecznego (Polskie Nagrania Muza),
• 1974 – Dziady Adama Mickiewicza w inscenizacji Konrada Swinarskiego z muzyką Zygmunta Koniecznego (Polskie Nagrania Muza),
• 1974 – Stanisław Wyspiański. Noc listopadowa z muzyką Zygmunta Koniecznego. Inscenizacja: Andrzej Wajda (Polskie Nagrania Muza),
• 1994 – Jańcio Wodnik (Woycek),
• 2000 – Prymas (Columbia),
• 2007 – Wyspiański według Koniecznego (Rozstaje),
• 2009 – Wielcy kompozytorzy filmowi, nr 10 (Agora),
• 2022 – Zygmunt Konieczny. Muzyka teatralna i filmowa (Krakowskie Forum Kultury / DUX).

Każdy z tych tytułów odzwierciedla nie tylko umiejętności Zygmunta Koniecznego jako kompozytora, ale także jego znaczenie w polskiej kulturze muzycznej.

Odznaczenia i nagrody

Konieczny jest uznawanym kompozytorem, który zdobył wiele prestiżowych nagród za swoje piosenki oraz muzykę wykorzystywaną w sztukach scenicznych i filmie.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2012),
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005),
• Złoty Krzyż Zasługi (1979),
• Nagroda Miasta Krakowa (1974).

---

Oceń: Zygmunt Konieczny (kompozytor)

---