Park Decjusza

Parki

Park Decjusza to zabytkowy park, który znajduje się w sercu Krakowa, w dzielnicy VII Zwierzyniec. Usytuowany jest pomiędzy ulicą Królowej Jadwigi a ulicą 28 Lipca 1943 roku, w malowniczej okolicy Woli Justowskiej. To miejsce jest uważane za najstarszy park w Krakowie, a jego historia sięga wielu lat wstecz.

Park Decjusza urzeka swoim genius loci, a także bogactwem przyrody oraz architektury. Dzięki swojemu niezwykłemu położeniu, stanowi oazę spokoju i relaksu dla mieszkańców oraz turystów, którzy poszukują ucieczki od zgiełku miasta.

Historia

Historia Parku Decjusza sięga około roku 1535, kiedy to obok willi Decjusza powstało to malownicze miejsce, stanowiące oazę wypoczynku dla sekretarza króla Zygmunta Starego, Justa Ludwika Decjusza. Włoskimi architektami, którzy zajmowali się projektowaniem parku, byli między innymi Jan Cini oraz Zenobiusz Zanotti. W XVI wieku część północna posiadłości obejmowała wczesnorenesansowy ogród włoski, uporządkowany w kwaterach, z tarasami i sześcioma średniej wielkości oraz dwoma mniejszymi kwaterami, a także z urokliwymi stawami i rozlewiskami w dolinie Rudawy, gdzie znajdował się młyn oraz hamernia.

Przez kolejne lata ogród przechodził różne przekształcenia. Zaczynając od barokowego ogrodu w stylu francuskim, aż do angielskiego ogrodu krajobrazowego stworzonego w XIX wieku, którego projekt uwzględniał naturalne walory terenu. Od wschodniej strony, na osi widokowej prowadzącej ku Wawelowi, ulokowane były klomby wraz z pasmem drzew oraz figurą św. Andrzeja. Na północy, pomiędzy tarasem willi a oficyną, wznosiły się kamienne mury, które otaczały rozarium, a budynek łączył się z domem gankiem podziemnym.

W kierunku północnym, na osi widokowej do Bronowic, zaprojektowano nową, parkową kompozycję. W parku dominował swobodny układ ścieżek, które oplatały klomby, zagajniki, staw oraz potok, obecnie czasowy. Wzdłuż potoku zbudowano wall z łamanego wapienia z przepustem i beczkowym sklepieniem z cegły. Zachodnia aleja prowadziła do Lasu Wolskiego oraz skałek rezerwatu Panieńskich Skał.

W drugiej połowie XIX wieku park kontynuował swoją ewolucję, a droga została przesunięta na miejsce dzisiejszej ulicy 28 Lipca 1943 roku, co stworzyło nowy wjazd do willi od strony południowej. Powstał również ogród zimowy na północy. W okresie I wojny światowej austriackie wojska przekształciły posiadłość w miejsce kwaterunku, co doprowadziło do zniszczeń wnętrza willi oraz wycinki większej ilości drzew na potrzeby armii. W 1918 roku, po zgonie Marcelego Czartoryskiego, syna Marceliny Czartoryskiej, który był właścicielem posiadłości, willa została sprzedana Spółce Wola Justowska z zamiarem przekształcenia jej w pensjonat. Po zakończeniu działań wojennych spółka podejmowała próby przywrócenia dawnej świetności zarówno della villa, jak i parku.

Charakterystyka, stan obecny (2022)

W latach 90. XX wieku po przejęciu obiektów przez Gminę Miejską Kraków podjęto szereg działań mających na celu rewaloryzację tego miejsca, co doprowadziło do przywrócenia mu dawnego blasku. W szczególności dotyczyło to willi, której renowacja była realizowana według projektu Tadeusza Stryjeńskiego pod czujnym okiem Marceliny Czartoryskiej. Warto podkreślić, że podczas tych prac zyskała także oficyna znana jako Dom Łaskiego, z której prace ukończono w 1998 roku. Rok 2000 przyniósł powstanie nowej oficyny, zwanej Domem Erazma, która zyskała funkcję hotelu. W 1995 roku Willa została przekazana Stowarzyszeniu Willa Decjusza.

Do 2018 roku o stan zieleni w parku dbał Zarząd Infrastruktury Komunalnej i Transportu w Krakowie, lecz w wyniku przekształceń obowiązki te przejął Zarząd Zieleni Miejskiej. Cały park zajmuje nieco mniej niż 10 ha, a jego drzewostan to bogaty zbiór kilkuset drzew, w tym osiem, które zostały wpisane do rejestru pomników przyrody w Krakowie (stan na 2020 rok):

  • sosna wejmutka – 1997, obwód pnia 264 cm,
  • jesion wyniosły – 1997, 385 cm,
  • jesion wyniosły – 1997, 312 cm,
  • buk pospolity odmiana purpurowa – 2003, 300 cm,
  • wiąz szypułkowy – 2007, 434 cm,
  • klon jawor – 2017, 351 cm,
  • lipa drobnolistna – 2018, 303 cm,
  • lipa drobnolistna – 2018, 408 cm.

Część drzewostanu, nieobjęta rejestrem, stanowią resztki szpalerów, głównie lipowych i grabowych. W parku można również zobaczyć okazałe zespoły skrzydłorzecha kaukaskiego, z których 30 sztuk znajduje się w pobliżu Galerii Chromego, a kolejne 6 przy Domu Łaskiego – ich obwody wynoszą odpowiednio 270 i 295 cm. Obszar ten zdobi także lipa szerokolistna odmiany strzępiastej, którą charakteryzują dwa pnie o obwodach 120 i 140 cm.

Szeroką gamę krzewów stanowią: leszczyna, bez czarny, głóg, berberys, ligustr oraz jaśmin. Wiosną można spotkać tu również zawilca gajowego, zawilca żółtego, konwalię majową, miodunkę i poziomkówkę indyjską. Park jest również miejscem, w którym można zaobserwować wiele ptaków, przybywających z pobliskiego Lasu Wolskiego. Spotkać można sroki, gawrony, kawki, wrony siwe, sójki, kosy, szpaki, dzięcioły zielone i duże, gołębie grzywacze, sikorki oraz wróble.

Oprócz wspomnianych już ptaków, park zamieszkują także inne zwierzęta, w tym wiewiórki, kuny leśne, jeże, a czasami również lisy, które również pojawiają się z okolicznego lasu.

Na terenie parku znajdują się:

  • Willa Decjusza,
  • Dom Łaskiego,
  • Dom Erazma – hotel w drugiej oficynie willi Decjusza,
  • Autorska galeria rzeźb i malarstwa Bronisława Chromego, założona w 1995 roku w zabytkowej muszli koncertowej,
  • Pomnik Piwnicy pod Baranami autorstwa Bronisława Chromego, znajdujący się w bliskim sąsiedztwie galerii – od 2000 roku,
  • Pomnik Fryderyka Chopina autorstwa Bronisława Chromego,
  • liczne rzeźby w plenerze autorstwa Bronisława Chromego,
  • Siedziba fundacji „Bronisław Chromy Art” – działalność od 1995 roku.

Oceń: Park Decjusza

★★★★★
Średnia ocena:4.87 Liczba ocen:18