Rezerwat przyrody Panieńskie Skały

W obrębie rezerwatu chroni się dolną część długiego i głębokiego wąwozu, znanego jako Wolski Dół. Skały wapienne, które tam się znajdują, pochodzą z okresu górnej jury i tworzą charakterystyczną bramę w tym uroczym wąwozie. Górna część wąwozu jest lessowa, natomiast dolna to obszar skalisty z wysokimi, stromymi ścianami, sięgającymi od kilku do kilkunastu metrów.

W dolinie wiedzie ścieżka nazywana chodnikiem Grabowskiego, upamiętniająca Ambrożego Grabowskiego, autora pierwszego przewodnika po Krakowie i okolicach. To właśnie on w 1822 roku spopularyzował nazwę Panieńskie Skały, które dawniej znane były również jako Wolskie Skały lub Przygrzyb.

Nazwa skał wywodzi się od zakonnic z pobliskiego klasztoru Norbertanek na Salwatorze, które znalazły tu schronienie podczas najazdu tatarskiego w 1241 roku. Według znanej legendy zakonnice zostały cudownie ocalone, gdyż skały zamknęły się za nimi, chroniąc je przed napastnikami. Dziś w miejscu rzekomego cudu stoi figura Matki Boskiej. Inna wersja głosi, iż w momencie zagrożenia skały zapadły się, ratując zakonnice od hańby. Mówi się również, że pod skałami znajduje się komnata z miejscem do modlitwy, co w przeszłości można było dostrzec przez szczelinę w skale.

Około rezerwatu rośnie naturalny las bukowy, który uchodzi za najstarszy w rejonie Lasu Wolskiego. Większość drzew w tym obszarze liczy sobie około 140–160 lat, a znajdziemy tam także domieszkę dębu, sosny, grabu oraz jaworu. Drzewostan ten był chroniony od 1917 roku, po wykupieniu lasu przez Kasę Oszczędności Miasta Krakowa. Dzięki temu w Wolskim Dole przetrwały liczne stare okazy kwitnącego bluszczu pospolitego, który kwitnie dopiero w wieku kilkudziesięciu lat.

Wiosną runo leśne budzi się do życia, a wśród pierwszych kwiatów można spotkać m.in.: zdrojówkę rutewkowatą, zawilec gajowy, szczyr trwały, śledziennicę skrętolistną, kokorycz pełną, fiołek Rivina, miodunkę ćmę oraz przylaszkę pospolitą. Dodatkowo, w rejonie rezerwatu występuje kopytnik pospolity, konwalia majowa, a także rzadki wawrzynek wilczełyko.

W pobliżu rezerwatu znajduje się drewniany kościół pw. Matki Bożej Królowej Polski, w którym nakręcono scenę finałową w słynnym filmie Potop, w reżyserii Jerzego Hoffmana.

Ponadto, w rezerwacie odkryto nowy gatunek ślimaka przodoskrzelnego, nazwany niepozorką ojcowską Falniowskia neglectissima. Gatunek ten prawdopodobnie jest endemitem, a ze względu na swoją rzadkość figuruje w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt.

W skałach Panieńskich Skał grotołazi zidentyfikowali kilka próżni skalnych, takich jak: Kominek w Panieńskich Skałach, Schronisko Kręte w Panieńskich Skałach, Schronisko w Skałach Panieńskich Górne, Schronisko za Filarkiem w Panieńskich Skałach, Szczelina w Panieńskich Skałach, Tunelik w Panieńskich Skałach, oraz Wnęka w Panieńskich Skałach.