Andrzej Betlej

---

Działalność naukowa

Andrzej Betlej to absolwent historii sztuki uzyskanej na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie zajmuje stanowisko profesora nadzwyczajnego w Instytucie Historii Sztuki UJ. W 1999 roku zrealizował swoją pracę doktorską pod kierownictwem prof. Jana Ostrowskiego, co zaowocowało uzyskaniem stopnia doktora. Pod koniec stycznia 2011 roku Rada Wydziału Historycznego UJ przyznała mu stopień naukowy doktora habilitowanego, a w lipcu 2024 roku został uhonorowany tytułem naukowym profesora nauk humanistycznych w dyscyplinie nauki o sztuce.

Obecnie pełni rolę kierownika Zakładu Historii Sztuki Nowożytnej w Instytucie Historii Sztuki UJ. Jego badania koncentrują się głównie na sztuce nowożytnej, ze szczególnym naciskiem na architekturę i rzeźbę na terenach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, jak również na zagadnieniach związanych z mecenatem artystycznym magnaterii oraz wpływem wzorców graficznych w tej dziedzinie.

W swojej karierze był stypendystą wielu prestiżowych instytucji, takich jak Fundacja na rzecz Nauki Polskiej (2002 r., w Zentralinstitut für Kunstgeschichte w Monachium) oraz Kościuszko Foundation (2003 r., w The Getty Research Institute w Los Angeles). Otrzymywał również granty od Fundacji Lanckorońskich z Brzezia, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jak też Departamentu Stanu USA w ramach The International Visitor Leadership Program. Dwukrotnie został także beneficjentem grantów badawczych Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.

Od 2012 roku Andrzej Betlej pełni funkcję redaktora naczelnego czasopisma „Modus. Prace z historii sztuki”. Jest również aktywnym członkiem rad wydawniczych różnorodnych czasopism, takich jak „Teka Lubelska”, „Sztuka Polski Środkowej. Studia”, „Opuscula Musealia”, „Roczniki Sztuki Śląskiej”, oraz „Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie”.

Współtworzył serie wydawnicze, w tym: Sztuka kresów wschodnich (tom 4–8); Kraków 1994–2023, Materiały do dziejów sztuki i kultury XVII i XVIII wieku (tom 1–9, Kraków 2016-2024) oraz szereg książek, jak Praxis atque theoria. Studia ofiarowane profesorowi Adamowi Małkiewiczowi (Kraków 2006), Fides Ars Scientia. Studia dedykowane pamięci Księdza Kanonika Augustyna Mednisa (Tarnów 2008), i wiele innych poświęconych różnorodnym aspektom sztuki oraz kultury.

Andrzej Betlej to również aktywna postać w środowisku naukowym, należący do Komisji Historii Sztuki i Komisji Wschodnioeuropejskiej Polskiej Akademii Umiejętności, a także Stowarzyszenia Historyków Sztuki, w którym pełnił funkcje zarządu. Jego zaangażowanie objęło również wiele innych prestiżowych organizacji, takich jak Polskie Towarzystwo Badań nad Wiekiem Osiemnastym, ICOM oraz Societas Jablonoviana (Jablonowskische Gesellschaft der Wissenschaften zu Leipzig).

W ostatnich latach był członkiem Rady Naukowej Instytutu Sztuki PAN (2014–2018), członkiem Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych (2015–2018), a także Rady Naukowej Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu (2022–2026). Dodatkowo, sprawuje funkcję przewodniczącego Rady Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, co podkreśla jego znaczący wkład w ochronę i promocję polskiego dziedzictwa kulturowego.

Działalność muzealnicza

Podczas jego kadencji na stanowisku dyrektora Muzeum Narodowego w Krakowie zorganizowano szereg znaczących wystaw, które zyskały uznanie zarówno w kraju, jak i za granicą. Wśród nich można wymienić:

• „Mariae Mater Misericordia” (2016),
• „Twarzą w twarz. Sztuka w Auschwitz” (2017),
• „WYSPIAŃSKI” (2017),
• „Teraz Komiks!” (2017),
• „Mistrz i Katarzyna. Hans von Kulmbach i jego dzieła dla Krakowa” (2018),
• „Wajda” (2019).

Znaczącym wydarzeniem było również otwarcie Pałacu Książąt Czartoryskich Muzeum XX. Czartoryskich w dniu 19 grudnia 2019 roku. Działalność na Zamku Królewskim na Wawelu przyniosła przywrócenie ekspozycji namiotów tureckich w 2020 roku, a także otwarcie prestiżowej wystawy „Wszystkie arrasy króla. Powroty 2021–1961–1921” w roku 2021.

W 2023 roku na Wawelu odbyły się wystawy, takie jak „Ekspresja. Lwowska rzeźba rokokowa”, „Obraz Złotego Wieku. Kultura wizualna doby Jagiellonów” oraz „Wawel Wyspiańskiego”. Z kolei w roku 2024 zaplanowano wystawę „Emocje. Lwowska rzeźba rokokowa” oraz otwarcie nowych stałych ekspozycji, w tym „Wawel Odzyskany” (2020), Skarbca Koronnego (2022), Lapidarium (2024), Gabinetu Porcelanowego (2024), jak również wystawę sztuki staropolskiej na zamku w Pieskowej Skale (2023).

Andrzej Betlej był również członkiem Rady do Spraw Muzeów i Miejsc Pamięci Narodowej przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego w latach 2018–2021 oraz 2023-2024. Dodatkowo, uczestniczył w pracach rad muzealnych, w tym:

• Zamku Królewskiego na Wawelu (2016–2019),
• Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy (2016–2019),
• Muzeum Czartoryskich w Puławach (2018–2021),
• Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Warszawie (2020–2023),
• oraz przewodniczył Radzie Muzeum Narodowego w Poznaniu (2020-2024).

Aktualnie, jest również członkiem następujących rad muzealnych:

• Muzeum Narodowego w Kielcach (2016–),
• Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie (2018–),
• Zamku Królewskiego w Warszawie (2021–),
• Muzeum Narodowego w Lublinie (2020–),
• Narodowego Instytutu Muzealnictwa (d. NIMOZ) (2023–).

Nagrody i odznaczenia

Andrzej Betlej, jako wybitny profesor, otrzymał szereg nagród oraz odznaczeń, które świadczą o jego znaczącym wkładzie w rozwój sztuki i kultury. Oto niektóre z nich:

• Nagroda im. ks. prof. Szczęsnego Dettloffa wyróżniona przez Stowarzyszenie Historyków Sztuki za jego pracę doktorską w 1999 roku,
• Nagroda Prezesa Rady Ministrów RP przyznana w 2000 roku,
• Jedna z ważniejszych nagród to Nagroda im. Jerzego Łozińskiego, przyznana w latach 2005 oraz 2022,
• Nagroda Krakowska Książka Miesiąca, którą otrzymał w 2010 roku za swoją rozprawę SIBI, DEO, POSTERITATI. Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku,
• Nagroda Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego, na którą zasłużył w latach 2011, 2014 oraz 2015,
• W 2012 roku nagrodzono go także Nagrodą „ARS QUAERENDI” Województwa Małopolskiego, uznając jego wybitne działania w kierunku rozwoju i promocji kultury,
• W 2023 roku otrzymał Nagrodę „Za odwagę intelektualną” od czasopisma kulturoznawczego „Ji” (Ї) na Ukrainie,
• Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, który przyznano mu w 2015 roku,
• Złota Odznaka Honorowa Województwa Małopolskiego – Krzyż Małopolski, którą zdobył w 2019 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, uzyskany w 2022 roku,
• Odznaka Honoris Gratiae przyznana w 2023 roku,
• Medal „Pro Patria” zdobyty w 2023 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu „Za zasługi dla Litwy”, który przyznano mu również w 2023 roku,
• Na koniec, odznaczenie „Jedność i Wola” przyznane przez Ukrainę w 2023 roku (WGO „Kraina”).

Każde z tych wyróżnień odzwierciedla jego pasję oraz oddanie sztuce i kulturze, a także jego wpływ na rozwój tych dziedzin w Polsce i za granicą.

Wybrane publikacje

Oto wybrane publikacje autorstwa Andrzeja Betleja, które stanowią istotny wkład w badania nad architekturą i sztuką:

• „Abrysy budowli w różnych sposobach y kształtach”. Nieznany zbiór XVIII-wiecznych rysunków architektonicznych, 2000, ISBN 83-86050-53-5 (dostępne online w repozytorium),
• Paweł Giżycki SJ, architekt polski XVIII wieku, 2003, ISBN 83-88385-16-X,
• Zbiór augsburskich „rycin ornamentalnych” z XVIII wieku, 2003, ISBN 83-88934-31-7,
• SIBI, DEO, POSTERITATI. Jabłonowscy a sztuka w XVIII wieku, 2010, ISBN 978-83-61033-38-7 (dostępne online w repozytorium),
• Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 1-23, 1992-2015 [praca zbiorowa pod red. Jana K. Ostrowskiego],
• Badania sztuki ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej po 1989 roku, 2012 (dostępne online w repozytorium),
• Abrys, delineatio, kopersztych…, czyli „przednie rysowane, godne poszanowania, dobrych magistrów rysunki”. Projekty dzieł małej architektury ze zbiorów krakowskich, 2014, ISBN 978-83-63896-20-1 [wspólnie z Agatą Dworzak] (dostępne online w repozytorium).

---

Oceń: Andrzej Betlej

---