Bronisława Rychter-Janowska

---

Edukacja

W pierwszych latach swojego życia Bronisława Rychter-Janowska mieszkała w Starym Sączu, gdzie wychowywała się u boku matki, która była nauczycielką w lokalnej szkole. To właśnie tam rozpoczęła swoją edukację, uczęszczając na pensję, prowadzoną przez siostry Klaryski. Następnie kontynuowała naukę w seminarium nauczycielskim w Krakowie.

Jej pasję do sztuki rozwijał starszy brat, Stanisław Janowski, który studiował Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie. Bronisława zaczęła naukę rysunku i malarstwa pod jego okiem. W 1896 roku, po zdobyciu stypendium oraz wsparciu ze strony brata, zdecydowała się na wyjazd do Monachium, gdzie miała możliwość studiowania w renomowanych prywatnych szkołach Antona Ažbe i Simona Hollósy.

W trakcie swojego pobytu tam miała również okazję brać lekcje u znanego mistrza portretowego, Franza von Lenbacha. Po pewnym czasie, już jako mężatka, spędzała czas na kontynuacji swoich studiów artystycznych we włoskich miastach, Florencji oraz Rzymie.

Twórczość

Twórczość Bronisławy Rychter-Janowskiej odznacza się niesamowitą subtelnością i nastrojowością, co w połączeniu z mistrzowską grą światłem i cieniem sprawia, że jej dzieła są wyjątkowe. Artystka skupiała się na przedstawieniu polskiego dworu, jego wnętrzach, malowniczych kościółkach oraz urokliwych wiejskich chatkach. Przykłady tytułów jej obrazów mówią wiele same za siebie: Dworek babuni, Wnętrze salonu, Chata w śniegu, Powrót z kościoła. Warto również podkreślić jej talent portretowy, który w znacznym stopniu wynikał z nauki u znanego malarza, zwanego „księciem malarzy” – von Lenbacha.

Rychter-Janowska wykorzystywała najróżniejsze techniki malarskie, w tym olej, pastele, akwarele, a także znane są jej rysunki dokonane węglem. Poza malarstwem, jej twórczość obejmowała także makaty i aplikacje. Artystka współpracowała z kabaretem Zielony Balonik w Jamie Michalikowej w Krakowie, a także z kabaretami lwowskimi, dla których projektowała kukiełki. Jej wystawy odbyły się w wielu miastach, takich jak Kraków, Lwów, Warszawa, Praga, Wiedeń, Rzym, Wenecja oraz Florencja.

W latach 1906–1915 artystka powróciła do matki mieszkać w Starym Sączu, jednak jej dusza nieustannie pragnęła odkrywać nowe piękno. Rychter-Janowska intensywnie podróżowała po Europie oraz północnej Afryce, dokumentując swoje wrażenia w szkicownikach oraz na płótnach. Wśród jej dzieł znaleźć można takie jak Fontanna w Alhambrze, Monte Palegrino, Ogrody w Tivoli, Koloseum, Ruiny greckie oraz Kartagina. O szczególnej miłości do Włoch może świadczyć fakt, że spędziła tam prawie trzy lata, odwiedzając Rzym, Neapol oraz Sycylię. Dodatkowo, odbyła podróż do Turcji, w której celem była nie tylko inspiracja artystyczna, ale również nawiązanie kontaktów rodzinnych z dalszymi krewnymi, potomkami Konstantego Borzęckiego.

W 1909 roku otworzyła w Starym Sączu szkołę malarską, jednak zrezygnowała z jej prowadzenia ze względu na nieprzychylność lokalnej społeczności. Mniej znanym aspektem jej twórczości jest działalność publicystyczna i literacka. Artykuły publikowała m.in. w „Gazecie Lwowskiej” oraz takich czasopismach jak Reforma i inne wydawnictwa z Krakowa, Lwowa oraz Wiednia. Napisała kilka dramatów oraz obszerne pamiętniki, które relacjonują jej bogate życie artystyczne.

W 1917 roku osiedliła się na stałe w Krakowie, gdzie jej mieszkanie stało się jednym z najbardziej znanych salonów artystycznych. Bronisława Rychter-Janowska tworzyła aż do ostatnich chwil swojego życia. Ostrożnie oszacowała swój dorobek na kilkanaście tysięcy prac, z których wiele z nich znajduje się w renomowanych muzeach zarówno w Polsce, jak i za granicą, w tym w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa,Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie oraz Muzeum Watykańskim i prywatnych zbiorach. Dzięki swojej secesyjnej dekoratywności, jej obrazy cieszą się do dzisiaj dużym powodzeniem na aukcjach antykwarycznych. Spuścizna rękopiśmienna artystki przechowywana jest w Zbiorach Specjalnych Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie.

Życie prywatne

Rodzinne korzenie Bronisławy Rychter-Janowskiej sięgają Władysława Janowskiego (1837–1895), który był urzędnikiem prywatnym oraz uczestnikiem powstania styczniowego, a także Malwiny z Borzęckich h. Półkozic (1842–1926). Jej brat, Stanisław Janowski (1866–1942), również malarz, związał się z Gabriela Zapolską jako jej drugi mężczyzna.

26 października 1900 roku, w Lwowie, artystka wstąpiła w związek małżeński z Tadeuszem Rychterem, który również miał artystyczne uzdolnienia i pochodził z renomowanej lwowskiej rodziny akademickiej. Warto jednak zaznaczyć, że ich małżeństwo pozostawało bezdzietne i po kilku latach zakończyło się separacją.

Pomimo to, Bronisława miała adoptowaną córkę, Matyldę Janowską (1904–1988), którą darzyła wielką miłością.

Artystka znalazła swój ostatni spoczynek w rodzinnym grobowcu na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze VI-wsch-po praw. Lillingów.

Ordery i odznaczenia

Bronisława Rychter-Janowska została wyróżniona Złotym Krzyżem Zasługi, co miało miejsce 10 listopada 1938 roku. To odznaczenie przyznano jej „za zasługi na polu sztuki”, co podkreśla znaczenie jej wkładu w polską kulturę.

---

Oceń: Bronisława Rychter-Janowska

---