Zofia Nakoneczna

---

Życiorys

Okres krakowski

Zofia Aleksandra Nakoneczna przyszła na świat 10 czerwca 1910 roku w Krakowie. W młodości dorastała w rodzinie, gdzie ojciec, Jan Aleksander Nakoneczny, pracował jako maszynista kolejowy, a matka, Agnieszka Justyna z domu Czech, wpływała na jej rozwój artystyczny. Po ukończeniu seminarium nauczycielskiego zdecydowała się na spełnienie marzeń o aktorstwie, zapisując się do Miejskiej Szkoły Dramatycznej w Krakowie. Debiutowała na scenie w 1930 roku, występując w Teatrze im. Juliusza Słowackiego, gdzie zagrała Mary Baxter w komedii Roxy, reżyserowanej przez Teofila Trzcińskiego. Premiera miała miejsce 23 listopada, a recenzje subiektywnie podkreślały jej talent, pisząc, że „aparycja, dźwięk, delikatność towarzyszyły temu debiutowi”. W następnym roku, 4 grudnia 1931, w przedstawieniu dla dzieci Odnalezione serce, wyreżyserowanym przez Józefa Karbowskiego, wcieliła się w rolę Diamentyny, jednak nie zyskała na ten temat żadnych recenzji.

Okres warszawski

Teatr (1932–1939)

W 1932 roku Zofia przeniosła się do Warszawy, osiedlając się na ul. Króla Alberta I 10 (dziś Niecała 10). W Teatrze Narodowym znalazła się w dwóch wybitnych spektaklach. Zagrała Mariannę w Skąpcach Moliera, reżyserowanych przez Ludwika Solskiego, co miało miejsce 22 października. Jej interpretacja postaci zdobyła uznanie krytyka Tadeusza Boy-Żeleńskiego, który zauważył, że „swojej nieśmiałej Mariannie dała wiele dziewczęcego wdzięku i finezji”. Kolejny ważny występ to Marysia w Weselu Stanisława Wyspiańskiego, wystawionym w 25. rocznicę śmierci poety, który odbył się 28 listopada.

W sezonie 1933/1934 Zofia pracowała w Teatrze Letnim, występując w różnych sztukach, od komedii po dramaty. Jej repertuar obejmował m.in. Uśmiech Hrabiny Stefana Kiedrzyńskiego, Ten stary wariat, czy Mieszkanie Zojki Michaiła Bułhakowa. Dodatkowo w 1934 roku wystąpiła w Ucieczce Galsworthy’ego w Teatrze Narodowym. W latach 1935–1939 grała na deskach Teatru Małego oraz Teatru Polskiego. Jej grę wielokrotnie chwalili krytycy, w tym Kazimierz Wierzyński oraz Antoni Słonimski, którzy dostrzegali jej rozwijający się talent. Jak napisał Jan Lorentowicz w swej książce o Teatrze Polskim, Zofia „szybko opanowała swe środki wyrazu i zapowiada się jako talent interesujący”.

Jej marzeniem było zaprezentowanie umiejętności wokalnych w komedii muzycznej, co zrealizowała, ucząc się pod okiem profesor Dobrowolskiej oraz znanej śpiewaczki Margot Kaftal.

Film (1933, 1936)

„Kiedyś marzyłam o wystąpieniach na ekranie, jako o czymś niemożliwym do osiągnięcia. Szczególnie fascynowały mnie dramaty psychologiczne oraz komedie muzyczne, takie jak te z udziałem Chevalliera i Jeanette MacDonald. Uwielbiam Gretę Garbo, Joan Crawford, Clive’a Brooka, Gary’ego Coopera, a także czarującą Sylvię Sydney.” – Zofia Nakoneczna

W 1933 roku zwróciła na siebie uwagę asystenta Aleksandra Forda podczas prób teatralnych. Została obsadzona w głównej roli w dramacie Przebudzenie, opowiadającym o losach guwernantki w bogatej rodzinie. Choć nie miała zbyt pozytywnego zdania o polskiej kinematografii, zapewniała, że „Jestem zachwycona Fordem jako reżyserem, nie mam po prostu słów do niego, Wierzę, że dzięki niemu film stanie na poziomie”. Niestety, film nie odniósł sukcesu artystycznego ani komercyjnego, a widzowie wygwizdali go w dniu premiery. Problemy dotyczące odwzorowania warunków życia robotników były kluczowymi punktami krytyki.

W 1936 roku zagrała w komedii muzycznej Amerykańska awantura w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego, gdzie zrealizowała rolę Ellen Ward, amerykańskiej dziennikarki. Odebrała mieszane recenzje; za pozytywne uznano jej występ, chociaż niektórzy krytycy oskarżali film o naiwność fabuły. Leonia Jabłonkówna w „Wiadomościach Literackich” zauważyła, że „wygląda doskonale, rusza się ślicznie, jest pełna spokojnego wdzięku, gra z umiarem i kulturą”. Inaczej uważał dziennikarz „Kuriera Poznańskiego”, który nie przewidywał jej wielkiej kariery ze względu na brak wyrazu. Oba filmy, niestety, nie przetrwały do dziś.

II wojna światowa i emigracja

Wyjazd do Francji

W obliczu wybuchu II wojny światowej, Zofia Nakoneczna wraz z mężem podjęła ryzykowną decyzję ucieczki. Wyruszyli w kierunku Zaleszczyk, po czym przekroczyli granicę z Rumunią, przebyli Jugosławię i Włochy, docierając w końcu do Francji. Początkowo osiedli w Nicei, a później wynajęli mieszkanie w Paryżu. Tam zaangażowała się w nowo utworzony Teatr Polski, uczestnicząc m.in. w wieczorze Wspominki 30 marca 1940 obok Janiny Wilczówny, Kazimierza Dejunowicza i Zygmunta Modzelewskiego. Po ataku III Rzeszy na Francję małżeństwo udało się poprzez Hiszpanię do Portugalii, gdzie spędzili kilka miesięcy w Lizbonie. W styczniu 1941 amerykański dziennikarz w „St. Petersburg Times” opisał jej historię jako „najpiękniejszą uciekinierkę w Lizbonie” i podkreślił jej plany dotyczące Hollywood.

Stany Zjednoczone

Para Dobijów wyruszyła do Stanów Zjednoczonych na pokładzie portugalskiego statku SS Guiné 1 kwietnia 1941 roku. Najprawdopodobniej wizę uzyskali dzięki znajomości z Janem Kiepurą. Po dwóch tygodniach dotarli do Nowego Jorku, gdzie zaczęli nowe życie wśród polskiej emigracji. Nakoneczna często gościła w restauracji „Ognisko”, popularnym miejscu spotkań przedstawicieli polskiej kultury i polityki. To właśnie tam, 22 listopada 1942 roku, współtwórcy Polskiego Teatru Artystów zorganizowali swoje pierwsze obrazy podczas wydarzenia, wspólnego ze Ireną Lorentowicz, Marysią Modzelewską, Karą Tichówną, Zygmuntem Modzelewskim oraz innymi artystami. Teatr nie miał stałej siedziby, ale regularnie występował wśród polskiej społeczności w USA i Kanadzie, a jego repertuar obejmował utwory patriotyczne i komediowe, takie jak: Pierwsza lepsza. Zofia Nakoneczna była obecna w większości przedstawień, które zbierały pozytywne opinie. Krytycy chwalili jej rolę Kamili w Pierwszej lepszej Aleksandra Fredry.

Pomimo końca działalności Polskiego Teatru Artystów, Nakoneczna aktywnie uczestniczyła w kulturze polskiej w Ameryce, spotykając się ze znajomymi, takimi jak Arnold Szyfman. Ponadto działała w Radio Wolna Europa, biorąc udział w audycjach dotyczących polskiej emigracji. W 1948 roku zaczęła pracować jako modelka, a następnie jako sprzedawczyni w sklepie z futrami. 23 maja 1949 roku Zofia i jej mąż uzyskali obywatelstwo amerykańskie. Jednak nie powrócili do Polski, nawet po zaproszeniach kierowanych przez dyrektorów teatralnych do powrotu.

Zofia Nakoneczna zmarła 18 października 1976 roku w San Diego, pozostawiając po sobie niezatarte ślady w polskim życiu kulturalnym.

Życie prywatne

Osobowość, zainteresowania

Zofia Nakoneczna znana była ze swojej skrytości oraz szacunku dla prywatności. Jej bliska przyjaciółka, Karin Tiche, podkreślała, że Zofia unikała rozgłosu, co w czasach jej młodości, jako pięknej aktorki oraz żony wpływowego potentata medialnego, było dość niezwykłe. Zamiast brać udział w zamieszaniu, które towarzyszyło życiu towarzyskiemu Warszawy, wybierała raczej życie w cieniu. Niechętnie dzieliła się swoim życiem osobistym, co sprawiało, że otaczano ją wieloma mitami, w tym oskarżeniami o arogancję.

Warto zauważyć, że Zofia często ukrywała swoją prawdziwą tożsamość. Dla przykładu, w 1935 roku, podczas pierwszego transatlantyckiego rejsu na pokładzie MS Piłsudski, figurowała w rejestrze pasażerów jako lekarka. Ponadto, w książce telefonicznej z 1937 roku, przy jej nazwisku zarejestrowano zawód lekarza, podczas gdy jej mąż był rzekomo radcą prokuratury generalnej. Mimo jej skłonności do unikania rozgłosu, zdarzało jej się jednak pojawiać na różnorodnych wydarzeniach kulturalnych, a jej obecność dokumentowały prasowe relacje oraz fotografie, na przykład z corocznego Balu Mody odbywającego się w Hotelu Europejskim, gdzie zdobyła tytuł najpiękniejszej warszawianki w 1934 roku. Poza tym, brała również udział w Balu Filmu Polskiego oraz spotkaniach ze znanymi artystami zarówno krajowymi, jak i zagranicznymi.

W czasie wolnym Zofia von spędzała czas na przejażdżkach samochodowych oraz jeździe konnej, a w okresie letnim korzystała z rejsów transatlantykiem MS Piłsudski, co przynosiło jej wiele radości.

Małżeństwo z Mieczysławem Dobiją

Z Mieczysławem Dobiją, ur. 1 listopada 1887 roku, mającym status członka zarządu „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”, Zofia poznała się we wczesnych latach 30. XX wieku. Ich związek cechowała znaczna, bo aż 23-letnia różnica wieku. Z informacji przekazanych przez Grzegorza Rogowskiego wynika, że małżeństwo zostało zawarte przed wrześniem 1935 roku. Para osiedliła się w kamienicy przy ul. Akademickiej 3 na Ochocie, jednak ze względu na zawodowe obowiązki Mieczysława, ich częstość spotkań była ograniczona.

Rodzina Mieczysława nie była przychylna jego wyborowi, uważając młodą aktorkę za osobę o zbyt niskim statusie społecznym. Mezalians ten wpływał na ich życie i relacje. Zaskakujące jest, że małżonkowie nie posiadali wspólnych fotografii, a ich uczestnictwo w wydarzeniach społecznych było sporadyczne. Na przykład, podczas Wystawy Filmowej na wyspie Lido w 1937 roku, dziennikarz „Kina” został poproszony o zachowanie dyskrecji w kwestii tożsamości Dobiji. Wspomniano wtedy: „Mieliśmy również miłych gości z kraju: Zofię Nakoneczną z mężem, Janinę Romanównę (mieszka ona nadal na Lido), Bazylego Sikiewicza oraz producenta inżyniera Gulanickiego”. Jednak mimo wszelkich przeciwności, związek Dobijów trwał 31 lat, a po śmierci Zofii, Mieczysław przeniósł się z Kalifornii do Dade City na Florydzie, gdzie zmarł 5 kwietnia 1979 roku.

Filmografia

Filmografia Zofii Nakonecznej to interesujący temat, który otwiera drzwi do jej artystycznej kariery. W poniższej tabeli znajdują się kluczowe projekty, w które była zaangażowana, ilustrując jej różnorodne talenty i role.

Rok	Tytuł	Rola	Źródło
1934	Przebudzenie	dziewczyna	–
1936	Amerykańska awantura	Ellen Ward	–

Spektakle teatralne

W świecie teatralnym Zofii Nakonecznej, jej osiągnięcia i role zajmują ważne miejsce. Od roku jednego z jej najwcześniejszych występów, kres jej karierze artystycznej, obfituje w różnorodne dzieła, które świadczą o wielkim talencie i wszechstronności tej artystki. Poniżej przedstawiamy zestawienie spektakli teatralnych, w których Zofia Nakoneczna miała okazję występować, ilustrując bogactwo jej kariery.

Rok	Tytuł	Rola	Źródło
1930	Roxy	Mary Baxter	_
1931	Odnalezione serce	Diamentyna	_
1932	Skąpiec	Marianna	_
	Wesele	Marysia	_
1933	Uśmiech hrabiny	córka Hrabiny	_
	Ten stary wariat	b.d	_
	Mieszkanie Zojki	Ala	_
	Chcę właśnie ciebie	b.d	_
1934	Towariszcz	Helena Arbeziat	_
	Ivar Kreuger	śpiewaczka	_
	Ucieczka	b.d	_
	Zwyciężyłem kryzys	b.d	_
	Kłopoty z papą	córka	_
1935	Cudzik i S–ka	panna Kazimiera	_
	Król	Zuzanna	_
	Ludzie w bieli	Laura Hudson
	Był sobie więzień	Anna	_
1936	Tessa	Flora Churchill	_
1937	Papa	Teresa Coursan	_
1938	Fircyk w zalotach	Podstolina	_
	Temperamenty	Jadzia	_
1939	Brat marnotrawny	Gwendolena	_
1940	Wspominki…	–	_
1942	Pastorałka	Ewa	_
1943	Polska podziemna	Hela
	Echa polskiej ziemi	deklamacja fragmentu Ślubów panieńskich Fredry, śpiew, deklamacja Matki Boskiej Częstochowskiej Jana Lechonia, skecz	_
1944	Niemiec	Letycja	_
	Józia	Kamila
	Pierwsza lepsza	Zosia
	Warszawianka	Anna
1955	–	wielka rewia muzyki, śpiewu, tańca i humoru w Domu Polskim w Nowym Jorku	_

---

Oceń: Zofia Nakoneczna

---