Edward Ochab

---

Życiorys

Edward Ochab urodził się w rodzinie, w której jego ojciec, Józef, był urzędnikiem w biurze meldunkowym Dyrekcji Policji w Krakowie. Matka, Maria z domu Muller, przed małżeństwem pracowała jako robotnica rolna, a po nim zajmowała się domem oraz wychowywaniem sześciorga dzieci. Niestety zmarła na gruźlicę już w 1918 roku.

W roku 1912 Ochab rozpoczął naukę w ośmioletniej Szkole Wydziałowej w Krakowie, co dało mu podstawowe wykształcenie. Od stycznia do września 1921 roku podejmował pracę jako robotnik w drukarni oraz warsztatach powroźniczych. Następnie przez cztery lata kształcił się w Akademii Handlowej w Krakowie, utrzymując się z udzielania korepetycji. Po uzyskaniu matury, w wrześniu 1925 roku rozpoczął pracę jako buchalter w Składnicy Kółek Rolniczych w Wieliczce. W roku akademickim 1926/1927 zaliczył roczny wyższy naukowy kurs spółdzielczy przy Wydziale RolniczymUniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie zdobył znakomite oceny.

W tym samym roku przyznano mu wojskową kategorię „B”, a po rocznym odroczeniu, 15 czerwca 1928 roku, uzyskał kategorię „A”. 1 sierpnia 1928 roku został skierowany do Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zaleszczykach, gdzie jednak z powodu swoich komunistycznych sympatii został usunięty w październiku. Od stycznia 1928 roku Ochab pracował w organizacjach spółdzielczych Społem, a w marcu tego samego roku został kierownikiem Robotniczej Spółdzielni Spożywców „Naprzód” w Radomiu.

Latem 1929 roku przystąpił do Komunistycznej Partii Polski, a jego działalność wiązała się z aktywnością w ruchu partyjnym. W trakcie swojej działalności został pięciokrotnie aresztowany, co łącznie przyniosło mu sześć i pół roku w więzieniu. Pełnił również ważne funkcje jako sekretarz w komitetach okręgowych KPP w Radomiu, Krakowie, Łodzi, na Śląsku oraz na Pomorzu. Po aresztowaniach w Poznaniu pracował nad odbudową tamtejszych struktur partyjnych.

II wojna światowa

W chwili wybuchu II wojny światowej, Ochab był w areszcie na ul. Daniłowiczowskiej w Warszawie, gdzie pełnił funkcję starosty komuny więziennej. Uwolniony 7 września 1939 roku, po ucieczce strażników, udał się do Garwolina, ale już 11 września powrócił do Warszawy, wstępując do 2 Robotniczego Pułku Obrony Warszawy. Po kapitulacji stolicy przeszedł na teren okupacji sowieckiej, gdzie pracował jako kierownik Spółdzielni Technik we Lwowie. W maju 1940 roku do ataku III Rzeszy na ZSRR 22 czerwca 1941 roku pełnił rolę głównego księgowego w 15. Fabryce Poligraficznej we Lwowie.

W lutym 1941 roku po spotkaniu z Alfredem Lampem oraz innymi byłymi członkami KPP, wystosowali oni list z prośbą o przyjęcie ich do WKP(b). Chociaż Ochab zgłosił się jako ochotnik do Armii Czerwonej, nie przyjęto go do służby czynnej, a jedynie skierowano do formacji pomocniczych. Od czerwca 1941 roku do lutego 1942 roku był dowódcą drużyny w 750. Batalionie Roboczym, aż do momentu, gdy zachorował na gruźlicę i został skierowany do szpitala.

Po powrocie do zdrowia podjął pracę jako redaktor kontrolny w polskiej sekcji Wydawnictwa Literatury w Językach Obcych, gdzie pozostał do maja 1943 roku. Współorganizował także Związek Patriotów Polskich oraz 1 Armię Wojska Polskiego w ZSRR, do której był skierowany przez Wszechzwiązkową Komunistyczną Partię. Pełniąc funkcję wykładowcy i kierownika szkoły dla podoficerów politycznych 2 Pułku Piechoty, uczestniczył w bitwie pod Lenino, a jego działania były odnotowane w raportach o sytuacji wśród żołnierzy.

Działalność w Polsce Ludowej

Aż do 23 listopada, kiedy to objął kierownictwo resortu administracji publicznej PKWN, Ochab był jednym z kluczowych graczy w polityce komunistycznej powojennej Polski. Po powołaniu Rządu Tymczasowego 31 grudnia 1944 roku, został wiceministrem, a w latach 1946-1948 kierował Wydziałem Propagandy KC PPR, łącząc te działania z funkcją pełnomocnika generalnego rządu na Ziemie Zachodnie i Północne. Ponadto pełnił również kluczową rolę na Śląsku jako I sekretarz PPR w Katowicach.

W czerwcu 1948 roku objął stanowisko prezesa Centralnego Związku Spółdzielczego, co zapewniło mu nadzór nad niezależnymi dotąd ruchami spółdzielczymi. Po wielu reformach i manipulacjach politycznych, stał się jednym z najbardziej zaufanych urzędników Bolesława Bieruta. Był widoczny na arenie politycznej także w latach 50., będąc jednym z sekretarzy Komitetu Centralnego PZPR, a nawet I sekretarzem partii od marca do października 1956 roku.

Jednak jego kadencja rządów nie była wolna od krytyki i kontrowersji, a po wydarzeniach marcowych w 1968 roku, jego rezygnacja z funkcji państwowych i partyjnych była nieunikniona. Jego życie i działalność są świadectwem skomplikowanej historii Polski w XX wieku.

Pogrzeb

Pogrzeb Edwarda Ochaba miał miejsce 8 maja 1989 roku na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Uroczystość zgromadziła liczne grono uczestników, w tym prominentnych działaczy politycznych. Wśród nich znalazł się m.in. Kazimierz Barcikowski, członek Biura Politycznego KC PZPR, który wygłosił przemówienie pożegnalne. Ponadto obecni byli: Stanisław Ciosek, Józef Czyrek, Zbigniew Michałek oraz Marian Orzechowski, także członkowie Biura Politycznego KC PZPR.

Na ceremonii obecny był również sekretarz KC PZPR Zygmunt Czarzasty, a także zastępcy przewodniczącego Rady Państwa – Zenon Komender i Tadeusz Szelachowski. Wicepremier Janusz Patorski i minister współpracy gospodarczej z zagranicą Dominik Jastrzębski również wzięli udział w tej smutnej chwili. W imieniu wszystkich przyjaciół i współpracowników Edwarda Ochaba pożegnał go były minister spraw zagranicznych Stefan Jędrychowski.

Życie prywatne

Edward Ochab znany był z opinii jako przewidujący koniunkturalista, a jego wybory polityczne były ukierunkowane na wspieranie najpotężniejszych w danym czasie. Istnieje jednak znamienny wyjątek w jego biografii: w 1968 roku dobrowolnie zrzekł się wszystkich zajmowanych stanowisk zarówno w strukturach państwowych, jak i partyjnych. Jego małżonką była Rozalia Ochab, z domu Rachela Silbiger (1907–1996), która spoczywa obok niego na cmentarzu (kwatera A4-tuje-1).

Edward miał dwóch braci: Stanisława, który był politykiem Stronnictwa Demokratycznego, oraz Jana, weterynarza. Z kolei jego córka, Anna, wyszła za Longina Pastusiaka. Druga córka, Zofia (1943–2011), ukończyła studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej i przez wiele lat była nauczycielką matematyki w warszawskich szkołach. Zofia znalazła swoje miejsce wiecznego spoczynku na Cmentarzu Żydowskim w Warszawie.

Edward miał jeszcze trzecią córkę, Marynę, która pracowała jako tłumaczka, oraz czwartą córkę Wandę, która skręciła swoją karierę w kierunku dziennikarstwa.

Warto również zauważyć, że Edward Ochab zyskał uznanie jako bohater wywiadu w książce Teresy Torańskiej „Oni”. Poniżej przytaczam fragment tej rozmowy, w której m.in. z dumą odnosił się do stalinowskiego okresu w polskiej historii:

Mimo wszystko uważam jednak ten okres 1944–55 za okres najważniejszy, historycznie doniosłego etapu rozwoju, rewolucyjnego, o przełomowym znaczeniu, nikt go z naszych dziejów nie wymaże. Jestem przekonany, że pozostanie w dziejach jako fundament nowej epoki, ludowej epoki, w marszu do społeczeństwa bezklasowego.

Ordery i odznaczenia

Edward Ochab był wybitną osobistością, która otrzymała liczne odznaczenia i ordery, które świadczą o jego zasługach i wkładzie w rozwój Polski oraz współpracę międzynarodową. Poniżej przedstawiamy szczegółową listę serdecznych wyróżnień, jakimi został uhonorowany:

• Order Budowniczych Polski Ludowej (1961),
• Order Sztandaru Pracy I klasy,
• Order Krzyża Grunwaldu II i III klasy,
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari,
• Krzyż Walecznych,
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Śląski Krzyż Powstańczy,
• Medal za Warszawę 1939–1945 (17 stycznia 1946),
• Medal 30-lecia Polski Ludowej,
• Medal 40-lecia Polski Ludowej,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej,
• Medal im. Ludwika Waryńskiego,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966),
• Złota Odznaka Zrzeszenia Prawników Polskich (1967),
• Odznaka „Zasłużony Działacz Związku Zawodowego Pracowników Rolnych” (1966),
• Odznaka honorowa „Za zasługi dla Gdańska” (1960),
• Odznaka honorowa „Zasłużony dla Warmii i Mazur” (1960),
• Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1965),
• Złota odznaka „Zasłużonemu w rozwoju województwa katowickiego” (1960),
• Odznaka Honorowa Miasta Poznania (1967),
• Odznaka honorowa „Za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego” (1967),
• Odznaka „Zasłużonemu Opolszczyźnie” (1968),
• Pamiątkowy Medal z okazji 40. rocznicy powstania Krajowej Rady Narodowej (1983),
• Krzyż Czechosłowackiego Wojskowego Orderu Lwa Białego „Za zwycięstwo” (1949),
• Order Czerwonej Gwiazdy (Związek Radziecki),
• Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina” (Związek Radziecki),
• Łańcuch Orderu Zasługi (Włochy, 1965),
• Łańcuch Krzyża Wielkiego Orderu Białej Róży Finlandii (Finlandia, 1965),
• Wielka Wstęga Orderu Nilu (1965),
• Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (Francja, odznaczony w 1967 przez prezydenta Charlesa de Gaulle’a),
• Wielki Łańcuch Orderu Pahlaviego (1966),
• Wielki Łańcuch Orderu Królowej Saby z Plakietą (Etiopia, odznaczony w 1964 przez Cesarza Hajle Syllasje I),
• wiele innych odznaczeń państwowych, resortowych, regionalnych, organizacyjnych i zagranicznych.

Jego osiągnięcia i uznania są dowodem na niestrudzoną pracę oraz zaangażowanie w działania mające na celu rozwój kraju oraz współpracę międzynarodową. Edward Ochab pozostaje w pamięci jako osoba wyjątkowa, zasługująca na szczególne wyróżnienie.

---

Oceń: Edward Ochab

---