Franciszek Krzyształowicz był prominentnym polskim lekarzem, specjalizującym się w dziedzinie dermatologii oraz wenerologii. Urodził się 6 maja 1868 roku w Krakowie, gdzie rozpoczął swoją naukową i medyczną karierę. Zmarł 20 października 1931 roku w Warszawie, pozostawiając po sobie znaczący ślad w polskim środowisku medycznym.
Był profesorem dermatologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Uniwersytecie Warszawskim, co potwierdza jego zaangażowanie w rozwój nauki oraz kształcenie przyszłych pokoleń lekarzy. Krzyształowicz pełnił również funkcję rektora Uniwersytetu Warszawskiego w roku akademickim 1924/1925, a jego działalność była nie tylko ściśle związana z medycyną, ale także z różnymi organizacjami społecznymi.
Jako wolnomularz, Franciszek Krzyształowicz był aktywnym uczestnikiem życia kulturalnego i intelektualnego w Polsce, co dodatkowo podkreślał jego wpływ na ówczesne społeczeństwo. Jego dorobek naukowy oraz działalność społeczna czynią go wybitną postacią w historii polskiej medycyny.
Życiorys
Był bratem Stanisława (1867–1942), znanego malarza i ilustratora, oraz Kazimierza (1876–1955), pianisty. Franciszek swoje studia medyczne ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie zdobył współczesną wiedzę medyczną. Po zakończeniu nauki w 1892 roku rozpoczął pracę w Szpitalu św. Łazarza, który stał się miejscem pionierskich badań dermatologicznych w Polsce, jako że w 1863 roku otwarto tam pierwszą klinikę dermatologiczną, kierowaną przez Antoniego Rosnera.
W 1899 roku kontynuował swoje studia w Hamburgu, gdzie uczył się pod okiem Paula Gersona Unny. W latach 1901-1904 spędzał czas w Paryżu, kształcąc się w Hôpital Saint Louis u takich autorytetów jak François Henri Hallopeau, Ferdynand-Jean Darier oraz Jean Alfred Fournier oraz Raymond Sabouraud, u którego rozpoczął pionierskie badania nad grzybicami skóry.
W roku 1900 Franciszek otrzymał nagrodę Unny za swoje badania dotyczące elastyny oraz zmian degeneracyjnych skóry. Jego najważniejsze osiągnięcia koncentrowały się jednak na morfologii krętka bladego, których publikacje ukazały się wkrótce po ich odkryciu przez Schaudinna i Hoffmanna, wyprzedzając nieudane próby innych badaczy. Znakomite badania Krzyształowicza, które bazowały na różnych technikach barwienia i analizie ruchu krętków, zostały opublikowane z biologiem Siedleckim już w 1905 roku oraz w monografii dotyczącej morfologii krętka bladego, wydanej w Paryżu w 1908 roku.
W 1906 roku awansował na tytularnego profesora w Katedrze Dermatologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie pełnił obowiązki nauczyciela w zakresie histologii i bakteriologii skóry. Po zgonie Reissa w 1916 roku objął kierownictwo Kliniki Krakowskiej. Pozostał w Krakowie do 1919 roku, kiedy to otrzymał nominację na pierwszego kierownika nowo utworzonej kliniki na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. W stolicy rozpoczął od przebudowy kliniki, usytuowanej na terenie dawnych koszar carskich.
W 1920 roku pełnił funkcję wiceprezesa Polskiej Akademii Nauk Lekarskich oraz był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Od tamtego czasu był również współzałożycielem Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, jego wiceprezesem, a w latach 1927-1930 prezesem. W latach 1924/25 piastował stanowisko rektora Uniwersytetu Warszawskiego.
W 1928 roku, przy współpracy z Sambergerem z Pragi, funkcjonował jako inicjator Związku Dermatologów Słowiańskich, do którego przystąpiły państwa o cenionej dermatologii, takie jak Jugosławia, Bułgaria, i Czechosłowacja. Pierwszy Kongres Związku odbył się w 1929 roku w Warszawie i cieszył się wysoką frekwencją. Niestety, po kilku zjazdach i zebraniach, związek zakończył swoją działalność.
Jednym z istotniejszych wyróżnień w jego karierze było powołanie do 11-osobowego Międzynarodowego Komitetu Ligi Towarzystw Dermatologicznych, w ramach którego uzyskał honorowe członkostwo w sześciu towarzystwach dermatologicznych, w tym Francuskim Towarzystwie Dermatologicznym. Od 1911 roku jego zainteresowania zaczęły obejmować radioterapię, a także wspierał budowę Instytutu Radowego w Warszawie. Zasłynął również jako prezes polskiej filii YMCA, pomagając studentom w ich edukacji.
Był mężem Józefy Krzyształowiczowej (1869–1960), z którą spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 197-3-10). Był także przyjacielem i lekarzem Stanisława Wyspiańskiego.
Ordery i odznaczenia
Franciszek Krzyształowicz był osobą, która została uhonorowana wieloma prestiżowymi odznaczeniami. W szczególności wyróżnia się:
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, który otrzymał 30 kwietnia 1925 roku,
- Kawaler Orderu Franciszka Józefa, przyznanego mu w Austro-Węgrzech w 1917 roku.
Przypisy
- Cmentarz Stare Powązki: FRANCISZEK KRZYSZTAŁOWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 02.11.2019 r.]
- Zdzisław Kępiński, Stanisław K Stopczyk, Stanisław Wyspiański, Krajowa Agencja Wydawnicza 1982.
- Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 246.
- M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 434 „za zasługi na polu pracy naukowej”.
- Ludwik Hass, Ambicje, rachuby, rzeczywistość: wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905-1928, Warszawa 1984, s. 367.
Pozostali ludzie w kategorii "Medycyna i zdrowie":
Henryk Halban | Rudolf Klimek | Bronisław Obfidowicz | Jerzy Giełdanowski | Kazimierz Lejman | Jan Stefan Dębowski | Michał Jarema | Jerzy Aleksandrowicz (psychiatra) | Alina Lichtarowicz | Marek Maruszyński | Julian Aleksandrowicz | Janusz Skalski | Helena Jurgielewicz (weterynarz) | Adam Bilikiewicz | Ludwik Perzyna | Andrzej Kulig (patomorfolog) | Dominika Dudek | Adam Bednarski | Adam Rosławski | Czesław NiżankowskiOceń: Franciszek Krzyształowicz