Jalu Kurek

---

Życiorys

Jalu Kurek, urodzony w Krakowie, pochodził z rodziny chłopskiej. Był synem Piotra, woźnego Zakładu Chemicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, oraz Rozalii. Jako najmłodszy z czworga rodzeństwa (miał dwóch braci i siostrę), od najmłodszych lat wykazywał talent literacki i artystyczny. Ukończył Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego oraz studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie skupił się na filologii polskiej i romańskiej.

Po zdaniu matury, równocześnie ze studiami, podjął pracę jako dziennikarz w dziale literackim „Głosu Narodu” oraz współpracował z pismem „Zwrotnica”. W latach 1924-25 doskonalił swoje umiejętności na uniwersytecie w Neapolu, gdzie nawiązał trwałe więzi z F.T. Marinettim. Jego kariera literacka wystartowała w 1925 roku, kiedy to zadebiutował awangardowym tomem poezji zatytułowanym „Upały”, a rok później wydał powieść „Kim był Andrzej Panik?”.

Swoją służbę wojskową odbył w 1932 roku w szkole podchorążych artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim, gdzie zdobył stopień podporucznika rezerwy. Gwiazdy literackie Kureka związały się z jego ukochanymi Beskidami, którym poświęcił kilka powieści. Rozgłos przyniosły mu dzieła takie jak „Grypa szaleje w Naprawie” z 1934 roku oraz „Woda wyżej” z 1935 roku.

Pracował w roli dziennikarza i redaktora, zostawiając po sobie rozmaite reportaże, felietony, eseje i artykuły. Kontynuował również swoją pasję do poezji, tłumacząc włoskich twórców, w tym m.in. Sonety do Laury Franciszka Petrarki. W latach 1931-33 zaangażował się w działalność awangardowego pisma „Linia”. Pracował także jako redaktor w koncernie prasowym IKC gdzie pisał pod różnymi pseudonimami, w tym mafarka, Jan Skowron czy Franciszek Ruczaj. Jalu Kurek zajmował się również teatrem oraz kinematografią, gdzie stworzył krótkometrażowy film „OR – Obliczenia Rytmiczne” z 1932 roku.

Pasjonował się sportem, szczególnie kolarstwem i narciarstwem, a także wędrowaniem po górach jako taternik. W życiu prywatnym, Kurek podjął walkę o ochronę przyrody, a w swojej książce autobiograficznej „Mój Kraków” (1963) opisał nie tylko swoją rodzinę, ale też literacką ścieżkę życia.

W obliczu II wojny światowej w 1939 roku, Jalu Kurek znalazł schronienie we Lwowie, gdzie wziął aktywny udział w tamtejszym polskim życiu literackim, aż do momentu, gdy miasto zostało zajęte przez Niemców. Po wojnie Kurek osiedlił się ponownie w Krakowie. Jego powieść „Janosik” uznawana była za jedno z jego najlepszych dzieł, jednak została wydana w małym nakładzie i wycofana przez władze.

Jalu Kurek, pełen determinacji, został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski w 1955 roku, a później przyznano mu Krzyż Komandorski. W 1960 roku otrzymał Nagrodę Miasta Krakowa, jednak postanowił jej nie przyjąć. Jako radny rady miejskiej w Krakowie działał przez sześć lat.

Imię Jalu, niecodziennie, pochodziło od dziecięcego przezwiska, nadanego mu przez brata. Po wojnie ożenił się z Hanną Ablewicz-Kurek, również pisarką, z którą miał dwoje dzieci: Ewę i Grzegorza. W 1957 roku rozpoczął budowę drewnianego domu w Naprawie, pamiętając o korzeniach matki. Dom, w stylu zakopiańskim, zyskał uznanie, jednak z powodu lokalizacji, został rozebrany i odtworzony w 2024 roku w gminie Jordanów. Pisarz zmarł 10 listopada 1983 roku w Naprawie k. Rabki.

Twórczość (wybrane edycje)

Twórczość Jalu Kurka obejmuje szereg wydań, które zaznaczyły się w polskiej literaturze. Jego dzieła powstawały w różnym okresie, przynosząc czytelnikom różnorodne tematy i emocje.

• Upały, 1925,
• Śpiewy o Rzeczypospolitej, 1929,
• Kim był Andrzej Panik? Andrzej Panik zamordował Amundsena, nakładem „Zwrotnicy”, Kraków 1926,
• SOS (Zbaw nasze dusze!), nakładem „Zwrotnicy”, Kraków 1927,
• Mount Everest 1924, Warszawa 1933 (dotycząca wyprawy George′a Mallory′ego),
• Mohigangas, 1934,
• Grypa szaleje w Naprawie, 1934,
• Woda wyżej, 1935,
• Drzewo boleści, 1938,
• Zamurowana rzeka, Lwów 1939,
• Młodości, śpiewaj!, wydawnictwo „Rój”, Warszawa 1939,
• Janosik. tom 1-3, 1945-48,
• Ocean Nie-Spokojny, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1951,
• Węzeł Garmo, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1953,
• Nad Czorsztynem się błyska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953,
• Dzień dobry, Toporna, Wydawnictwo Iskry, 1954,
• Księga Tatr, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 1955,
• Wiersze wybrane, Kraków 1956,
• Strumień goryczy, Warszawa 1957,
• Gwiazda Spada, Wydawnictwo Iskry, 1959,
• Pepe kanarek, Wydawnictwo Iskry, 1961,
• Zabijcie Barabasza, PAX, 1961,
• Kantata profesora Wróbla, Wydawnictwo Literackie, 1962,
• Mój Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1963,
• Eksplodują ogrody, 1964,
• Uważaj, żmija!, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1965,
• Rzecz niepodległa, Wydawnictwo Literackie, 1966,
• Posągi z wiatru, Warszawa 1966,
• Pod przełęczą, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 1968,
• Świnia Skała, Warszawa 1970,
• Syn Róży, 1970,
• Wysoka Gierlachowska, Warszawa 1970,
• Bestia, 1973,
• Ludowa lutnia, Warszawa 1975,
• Planeta, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975,
• Zmierzch natchnienia?, 1976,
• Godzina X. Rzecz o umieraniu, 1978,
• Księga Tatr wtóra, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978,
• Boże mojego serca, Kraków 1983,
• Najkamienniejsze; Wiersze tatrzańskie, Warszawa 1984.

---

Oceń: Jalu Kurek

---