Katarzyna Jagiellonka, znana w języku szwedzkim jako Katarina Jagellonica oraz w języku fińskim jako Katariina Jagellonica, to postać, której życie i osiągnięcia pozostają w pamięci historyków. Urodziła się 1 listopada 1526 roku w Krakowie jako najmłodsza córka króla Polski Zygmunta I Starego i Bony Sforzy.
W swojej karierze Katarzyna miała zaszczyt pełnić niezwykle ważne funkcje w Europie Północnej. Była królewną polską i księżniczką litewską, a także księżną Finlandii w latach 1562–1583. Warto podkreślić, że w latach 1568–1583 była królową Szwecji, pełniąc tę rolę jako pierwsza żona Jana III Wazy.
Jej życie to fascynująca opowieść o politycznych sojuszach, dynastii oraz wpływach, które w znaczący sposób kształtowały historię regionu.
Życiorys
Katarzyna Jagiellonka, w trudnym okresie dzieciństwa, doświadczała niedostatecznej uwagi ze strony rodziców, a szczególnie matki, która w swoich staraniach koncentrowała się na pierworodnej córce Izabeli oraz jedynym synu Zygmuntowi Augustowi. Wychowywała się razem z dwiema siostrami – Zofią i Anną. Choć wszystkie trzy królewny otrzymały odpowiednie wykształcenie, nie mogło ono równać się z tym, jakie stało się udziałem Izabeli, dzięki staraniom Bony, matki ich wszystkich.
W kontekście małżeństwa brata Zygmunta II Augusta z Barbarą Radziwiłłówną, zawartego w 1547 roku, oraz po śmierci ojca w 1548 roku, Katarzyna wraz z matką i siostrami przeniosła się z Krakowa na Mazowsze, gdzie Bona uzyskała oprawę wdowią. Od 1556 roku Katarzyna mieszkała jedynie z Anną, gdyż Zofia wyszła za mąż, a ich matka udała się do Bari.
W 1560 roku, owdowiały car Rosji, Iwan Groźny, wyraził chęć ożenku z Katarzyną, jednak Zygmunt August nie udzielił zgody na to małżeństwo. Dwa lata później, w 1562 roku, przybyli do Wilna fińscy posłowie, proponując Katarzynie związek małżeński z Janem Wazą. Sytuacja od razu wywołała zamieszanie u króla Zygmunta Augusta, bowiem zgodnie z tradycją, królewny powinny być wydawane za mąż według starszeństwa, a Anna, starsza od Katarzyny o trzy lata, wciąż była panną. Aby nie pozbawić siostry szansy na założenie rodziny, Anna podjęła decyzję o rezygnacji z własnych praw do małżeństwa, co skłoniło króla do zaakceptowania prośby.
Ostatecznie, 4 października 1562 roku w Wilnie, Katarzyna poślubiła księcia Finlandii, Jana, który później został królem Szwecji. Po ślubie para mieszkała w Turku, prowadząc własny dwór. Sytuacja uległa znaczącemu pogorszeniu, gdy król Szwecji Eryk XIV, podejrzewając Jana o spiski z Rzecząpospolitą, 12 sierpnia 1563 roku zdobył Turku i uwięził nowożeńców w zamku Gripsholm, w pobliżu Sztokholmu.
20 czerwca 1566 roku, w trakcie niewoli, Katarzyna urodziła syna, Zygmunta, nazwanym na cześć Zygmunta Starego. To Katarzynie udało się przekonać męża do usunięcia jego brata z rządów, co miało miejsce we wrześniu 1568 roku, a Jan zajął tron Szwecji. Koronacja nowej pary królewskiej odbyła się 10 lipca 1569 w katedrze w Uppsali. Katarzyna, pragnąc zachować katolickie wpływy w Szwecji, miała znaczący wpływ na decyzję Jana III, który wprowadził nowe przepisy liturgiczne dla luterańskiego kościoła. Warto także wspomnieć o jej wysokich gustach artystycznych, które przyczyniły się do wznoszenia licznych renesansowych budowli w Szwecji, inspirowanych dziełami z Polski.
W 1575 roku, Anna Jagiellonka, która pozostała niezamężna, została wybrana na królową Polski. Katarzyna zmarła w 1583 roku, a jej mąż, Jan, ożenił się ponownie dwa lata później z Gunillą Bielke. Po katastrofalnym losie Katarzyny, została ona pochowana obok męża w katedrze w Uppsali. W 1587 roku, dzięki wsparciu Anny Jagiellonki, królem Polski został jej jedyny syn, Zygmunt III Waza. Warto również zaznaczyć, że w 1570 roku Marcin Kromer napisał cieszące się popularnością wśród obywateli dzieło zatytułowane Historia prawdziwa o przygodzie żałosnej książęcia Finlandzkiego Jana i królewny Katarzyny.
Dzieci Katarzyny i Jana III
W życiu Katarzyny Jagiellonki, jako matki, pojawia się wiele ciekawych i istotnych informacji dotyczących jej dzieci. Poniżej przedstawiamy zestawienie dzieci, które przyszły na świat w związku z jej małżeństwem z Janem III Wazą.
| Obraz | Imię | Data urodzenia | Data śmierci | Małżeństwa |
|---|---|---|---|---|
| _ | Izabella | 1564 | 1566 | _ |
| _ | Zygmunt | 1566 | 1632 | 1. Anna Habsburżanka 2. Konstancja Habsburżanka |
| _ | Anna | 1568 | 1625 | _ |
Drzewo genealogiczne
W poniższym dokumencie znajdują się informacje dotyczące genealogii Katarzyny Jagiellonki. Aby lepiej poznać jej drzewo genealogiczne, warto zwrócić uwagę na poniższe tabele, które przedstawiają rodzinne powiązania oraz ważne daty życia członków jej rodziny.
| Kazimierz IV Jagiellończyk data urodzenia: 30 XI 1427 data śmierci: 7 VI 1492 | _ | Elżbieta Rakuszanka data urodzenia: 1436 data śmierci: 30 VIII 1505 | _ | Gian Galeazzo Sforza data urodzenia: 20 VI 1469 data śmierci: 21 X 1494 | _ | Izabela Aragońska data urodzenia: 2 X 1470 data śmierci: 1 II 1524 | |||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||
| _ | _ | _ | |||||||||||
| _ | Zygmunt I Stary data urodzenia: 1 I 1467 data śmierci: 1 IV 1548 | _ | Bona Sforza data urodzenia: 2 II 1494 data śmierci: 19 XI 1557 | _ | |||||||||
| _ | _ | _ | |||||||||||
| _ | _ | ||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| _ | Jan III Waza data urodzenia: 21 XII 1537 data śmierci: 17 XI 1592 OO 4 X 1562 | Katarzyna Jagiellonka data urodzenia: 1 XI 1526 data śmierci: 16 IX 1583 | _ | _ | |||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
| Izabella data urodzenia: 1564 data śmierci: 1566 | Zygmunt III Waza data urodzenia: 20 VI 1566 data śmierci: 30 IV 1632 | Anna data urodzenia: 17 V 1568 data śmierci: 26 II 1625 | _ | _ | |||||
Przypisy
- a b c d e f KamilK. Janicki KamilK., Damy złotego wieku, 2014, s. 331, 389.
- J. Besala, Barbara Radziwiłłówna i Zygmunt August, Warszawa 2007, s. 115–116.
- Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 163.
- Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 162.
- M. Spórna, P. Wierzbicki, Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Kraków 2003, s. 217.
- M. Spórna, P. Wierzbicki, Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Kraków 2003, s. 216.
Pozostali ludzie w kategorii "Szlachta i monarchia":
Władysław I Święty | Teresa Kunegunda Sobieska | Stanisław Lubomirski (marszałek wielki koronny) | Michał Hieronim Radziwiłł | Teofil Wojciech Załuski | Józef Mikołaj Radziwiłł | Anna Maria Wazówna (polska królewna) | Aleksander Jagiellończyk | Zygmunt II August | Henryk Wodzicki | Anna Kazimierzówna | Ludwik Alfred zu Windisch-Grätz | Zofia Jagiellonka (1522–1575) | Anna Jagiellonka | Kazimierz IV Jagiellończyk | Władysław III Warneńczyk | Aleksander Józef Sułkowski | Jakub Michałowski | Władysław II Jagiellończyk | Anna Jagiellonka (1515–1520)Oceń: Katarzyna Jagiellonka