Władysław II Jagiellończyk

---

Droga do władzy

Walka o tron czeski

Władysław, w roku 1470, został wyznaczony jako przyszły następca tronu czeskiego przez króla Jerzego z Podiebradów. Była to forma umowy, gdyż król czeski potrzebował wsparcia Polaków w swoim konflikcie z Maciejem Korwinem, pretendującym do czeskiej korony.

Poparcie dla sukcesji syna Kazimierza Jagiellończyka w Czechach udało się uzyskać dzięki układowi w Grazu, który zapewnił aprobatę cesarza Fryderyka III Habsburga. Jerzy zmarł 22 marca 1471 roku, a zaledwie dwa miesiące później, 27 maja, na sejmie elekcyjnym w Kutnej Horze, pełnym zwolenników Jagiellonów, Władysław został ukoronowany królem.

Wkrótce potem, przy wsparciu sił polskich dowodzonych przez Pawła Jasieńskiego, Jagiellończyk został 21 sierpnia ukoronowany na Hradczanach przez polskich biskupów.

Władysław zobowiązał się do normalizacji relacji Czech z papieżem Sykstusem IV oraz do spłaty długów, które Jerzy pozostawił na czeskim skarbie. Walki z Węgrami były wciąż aktualne, w związku z czym Korwin, korzystając z poparcia papieskiego i czeskich katolików, opanował Śląsk, Morawy oraz Łużyce.

W 1474 roku Władysław zawiązał w Norymberdze przymierze z cesarzem przeciwko Węgrom. W tym samym okresie dyplomacja papieska usiłowała zjednoczyć Krzyżaków i Węgrów przeciwko Czechom i Polsce. Polskie wojsko odniosło zwycięstwo nad Węgrami pod Swanowicami, lecz nie zdołało zdobyć Wrocławia podczas oblężenia.

Powracając do Polski, Kazimierz Jagiellończyk nie mógł już w dalszym ciągu udzielać synowi wsparcia zbrojnego. Władysław podjął działania w Austrii, która znajdowała się pod kontrolą Korwina, ale został pokonany. W odpowiedzi, cesarz zmuszony był przekazać inwestyturę na Czechy królowi Węgier.

W rezultacie presji ze strony stanów czeskich, zawarto pokój w Brnie w 1478 roku, który potwierdzono w 1479 roku w Ołomuńcu. Obaj pretendenci uzyskali prawo do tytułowania się królem czeskim, a Korwin zachował kontrolę nad zdobytymi domenami.

Walka o tron węgierski

W 1490 roku, po długich zmaganiach z Maciejem Korwinem, doszło do podwójnej elekcji na Węgrzech. W tym momencie wybrano zarówno Władysława, jak i jego brata, Jana Olbrachta. Władysław poślubił wdowę po Korwinie, królewnę Beatrycze, co dodatkowo skomplikowało sytuację.

Pomiędzy braćmi wybuchła wojna, a Władysław w 1491 roku odniósł zwycięstwo nad Olbrachtem w bitwie pod Koszycami. W rezultacie mediacji swoich ojców, w Koszycach zawarto ugodę, na mocy której Władysław pozostał królem Węgier, a Jan uzyskał prawo do korony w przypadku jego bezpotomnej śmierci.

Jednakże, Olbracht wkrótce zerwał ugodę i konflikt wznowił się. Na Węgrzech, w tym samym roku, pojawił się znowu inny pretendent, niemiecki król Maksymilian I Habsburg. W wyniku układu w Preszburgu, Władysław przyznał mu prawo do następstwa tronu, tłumacząc raptem zapowiedzią zawarcia umowy z własnym bratem.

Olbracht wznowił działania wojenne i w 1492 roku poniósł klęskę w bitwie pod Preszowem, gdzie walczył z magnatem węgierskim wspieranym przez Habsburgów. W tym czasie zmarł Kazimierz, a Jan Olbracht objął tron w Polsce. Podczas zjazdu Jagiellonów w Lewoczy w 1494 roku, bracia zapewnili wsparcie Władysławowi jako królowi Węgier.

Mimo to, w 1497 roku Władysław nie udzielił Janowi Olbrachtowi obiecanej pomocy w trakcie wyprawy do Mołdawii, co doprowadziło do poważnej klęski Polaków pod Koźminem. W 1498 roku bracia zawarli sojusz przeciwko Turkom Osmańskim, co ukazywało ich wspólne cele.

Po zdobyciu korony węgierskiej, Władysław i jego współpracownicy stanęli przed trudnościami związanymi z zarządzaniem krajem, ponieważ skarb był zadłużony dzięki kosztownej polityce Korwina, a wsie były niszczone przez Czarną Armię, której płatności były już długo wstrzymywane. Węgierska szlachta w dużej mierze musiała poradzić sobie z tą sytuacją na własną rękę.

Król w rękach magnatów

Rozwój przywilejów szlacheckich

Władysław II, znany z powolności i słabego charakteru, znajdował się pod stałym wpływem magnatów oraz średniej szlachty, która zyskała na znaczeniu na Węgrzech. W ostatnich latach XV wieku średnia szlachta aktywnie uczestniczyła w corocznych zjazdach, starając się o reprezentację zbrojną. W 1495 roku pojawił się projekt wprowadzenia uczestnictwa całej szlachty w obradach sejmu, co nie spotkało się jednak z akceptacją potężnych magnatów, którzy skutecznie storpedowali ten pomysł.

Na zjazdach szlachta przedstawiała swoje postulaty, które zmusiły Władysława do wprowadzenia zmian. Postulaty te obejmowały między innymi: przekształcenie Rady Królewskiej z ciała mianowanego przez monarchę na wybierane przez sejm, ograniczenie obrad sejmu do 15 dni, wykluczenie duchownych z zajmowania miejsc w świeckich godnościach oraz czasowe zakazanie cudzoziemcom dziedziczenia korony. Chociaż nie wszystkie zmiany zostały wprowadzone (mocni magnaci nie pozwolili na pełne podporządkowanie króla szerszym kręgom szlacheckim), jego władza stała się w dużej mierze uzależniona od sejmu, a władca nie potrafił się temu sprzeciwić.

Pobyt Władysława na Węgrzech zbiegł się z rosnącymi napięciami w Czechach, gdzie sytuacja była analogiczna. Tamtejsza arystokracja również miała na celu ograniczenie wpływów miast i chłopów. W 1487 roku sejm czeski uchwalił ograniczenia dotyczące praw chłopów, a w 1490 roku podjęto decyzję o ich całkowitym przypisaniu do ziemi (glebae adscriptum). W 1500 roku, Władysław nadał przywileje szlachcie czeskiej, m.in. zgodził się na uregulowanie prawa, co doprowadziło do ustanowienia trzech izb sejmowych: magnackiej, szlacheckiej oraz mieszczańskiej, z ograniczonym głosem doradczym dla ostatniej, jedynie w sprawach miejskich. Mimo że czeskie miasta umocniły swoją pozycję w sejmie, wciąż podlegały one wpływom oligarchii magnackiej, która manipulowała królem.

Wojna chłopska na Węgrzech

W 1513 roku papież Leon X ogłosił krucjatę przeciwko Turkom, co skłoniło kardynała Tamása Bakócza, będącego kanclerzem i prymasem Węgier, do zorganizowania grupy chłopskiej mającej wyruszyć na Bałkany. Jednak szlachta węgierska, zaniepokojona odpływem ludzi pracy z wsi, zmusiła do odwołania wyprawy, co sprowokowało niepokój wśród chłopów. W efekcie, niezadowoleni z sytuacji zaczęli kierować swoją frustrację przeciwko elitom, oskarżając je o wszelkie zło, które ich dotykało.

W krucjatę przeciwko magnatom chętnie włączył się plebs, a także mniejszości etniczne, takie jak Rumuni, Rusini i Serbowie. Król Władysław starał się zredukować konflikty, ogłaszając amnestię dla tych, którzy się poddadzą, choć jednocześnie groził karą śmierci buntownikom. Początkowo powstańcy odnosili pewne sukcesy, szczególnie w Siedmiogrodzie. Zdecydowane starcie miało miejsce pod Temeszvárem, gdzie siły rebelianckie uległy regularnej armii magnackiej, dowodzonej przez Jana Zapolyi oraz Stefana Batorego. Po serii porażek, rebelianci ostatecznie zostali pokonani, a ich przywódcy, Dózsa i Mészáros, ponieśli tragiczną śmierć na stosie. W tym samym roku sejm węgierski zajął się problem dedykując dalsze ustawy, takie jak przypisanie chłopów do ziemi oraz zakaz zajmowania dostojeństw kościelnych i noszenia broni przez chłopów, co umocniło pozycję szlachty węgierskiej.

Król wobec polityki Habsburgów

W 1476 roku Władysław II poślubił Barbarę Hohenzollernównę, córkę margrabiego Brandenburgii Albrechta Achillesa, jednak zrezygnował z tego małżeństwa po utracie przez Barbarę księstwa głogowskiego. W 1498 roku węgierski sejm przyjął zakaz udziału obcych posłów w obradach przy wyborze króla, co miało na celu eliminację Habsburgów z walki o tron węgierski. Konsekwentnie, w 1500 roku zawarł w Budzie sojusz z Polską i Francją przeciwko Turkom oraz Habsburgom. Aby umocnić sojusz, Władysław pojął za żonę Annę de Foix.

W 1505 roku sejm w Rákoš zamknął obcym drogę do węgierskiej korony, a pomimo tego, Władysław potajemnie zawarł pakt z Maksymilianem I, przywracając mu prawa sukcesyjne. Maksymilian zajął tereny Pożoń i Sopron, domagając się uchwały sejmu. W wyniku tych wydarzeń zawarto umowę w Wiedniu, która formalnie potwierdziła sukcesję Habsburgów. W 1506 roku urodził się jedyny syn Władysława, Ludwik II Jagiellończyk, co potencjalnie zniweczyło plany dziedziczenia austriackiego. Ostatecznie w 1515 roku cesarz adoptował Ludwika, a w 1517 roku zaaranżowano małżeństwa Anny Jagiellonki, córki Władysława, z wnukiem cesarza Ferdynandem Habsburgiem oraz Ludwika Jagiellończyka z wnuczką cesarza, Marią Habsburg.

Ze względu na swoją osobowość, Władysław zyskał wśród Węgrów przydomek Dobzse, co w tłumaczeniu z polskiego na łacinę oznacza „król dobrze”, nawiązując do nadużywania tego określenia przez króla.

Genealogia

Władysław II Jagiellończyk to ważna postać w historii, której genealogia jest kluczowa dla zrozumienia układów dynastycznych w Europie. Jego pochodzenie jest złożone i wiąże się z wieloma wpływowymi rodami, które kształtowały politykę tamtej epoki.

Władysław II Jagiełło urodzony ok. 1351 zmarł 1 VI 1434

_

Zofia Holszańska urodzona ok. 1405 zmarła 21 IX 1461

_

Albrecht II Habsburg urodzony 16 VIII 1397 zmarł 27 X 1439

_

Elżbieta Luksemburska urodzona 1409 zmarła 1442

_

_

_

_

_

_

_

_

_

Kazimierz IV Jagiellończyk urodzony 30 XI 1427 zmarł 7 VI 1492

_

Elżbieta Rakuszanka urodzona 1436 zmarła 30 VIII 1505

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

1 Barbara Hohenzollern data urodzenia: 29/30 V 1464 data zgonu: 4 IX 1515 małżeństwo: 19/20 VIII 1476		2 Beatrycze Aragońska data urodzenia: 14 XI 1457 data zgonu: 13 IX 1508 małżeństwo: 4 X 1490 (ślub tajny)		Władysław II Jagiellończyk data urodzenia: 1 III 1456 data zgonu: 13 III 1516		3 Anna de Foix data urodzenia: po 1469 data zgonu: 26 VII 1506 małżeństwo: 6 X 1502		_
_	_	_	_	_	_	_	_	_	_
_	_	_	_	_	_	_	_	_	_
_	3	_	3	_	_	_	_	_	_
Anna Jagiellonka data urodzenia: 23 VII 1503 data zgonu: 27 I 1547		Ludwik II Jagiellończyk data urodzenia: 1 VII 1506 data zgonu: 29 VIII 1526		_		_		_

_

Wśród istotnych rodziców znajdziemy:

• córkę Zygmunta Luksemburskiego,
• córkę Albrechta III Achillesa, która była wdową po Henryku XI głogowskim,
• wdowę po Macieju Korwinie,
• żonę Ferdynanda I Habsburga, matkę Elżbiety Habsburżanki, Maksymiliana II Habsburga, Katarzyny Habsburżanki oraz Karola Styryjskiego.

Te połączenia dynastii i ich znaczenie dla historii Europy są niezaprzeczalne, bowiem każdy z wymienionych przodków miał kluczowy wpływ na politykę oraz stosunki międzynarodowe swojego czasu.

---

Oceń: Władysław II Jagiellończyk

---