Władysław III Warneńczyk

---

Tytuł królewski

W dokumencie historycznym, Władysław III Warneńczyk przestaje być tylko postacią z przeszłości, ale zyskuje na znaczeniu dzięki pełnemu tytułowi królewskiemu, który zawierał liczne ziemie i tytuły. W jego oficjalnym tytule można znaleźć zwroty, takie jak: „Wladislaus, Dei gracia rex Polonie, Hungarie, Dalmacie, Croacie, Rascie, Bulgarie, Sclavonie”, które wskazują na jego potężne dominia i odpowiedzialności. Ziemie, nad którymi sprawował władzę, obejmowały nie tylko Polskę, ale także Węgry, Dalmację, Chorwację, a także wiele innych regionów. Władysław był również zwany najwyższym księciem Litwy oraz panem i dziedzicem Pomorza i Rusi.

Tłumaczenie tego olbrzymiego tytułu brzmi następująco: „Władysław z Bożej Łaski król Polski, Węgier, Dalmacji, Chorwacji, Raszki, Bułgarii, Slawonii, ziemi krakowskiej, sandomierskiej, łęczyckiej, sieradzkiej, Kujaw, najwyższy książę Litwy, pan i dziedzic Pomorza i Rusi”. Jak widać, jego tytuł odzwierciedlał wielką złożoność i zasięg wpływów Władysława III.

Aż do XIX wieku, Władysław III był powszechnie znany jako Władysław Jagiellończyk, co sugeruje, że jego dziedzictwo i tytuły ściśle związane były z dynastią Jagiellonów. To właśnie ta zbiór tytułów oraz historia przetrwały, by przypominać nam o niegdyś potężnym monarsze.

Rządy Rady Opiekuńczej

Po zgonie Władysława II Jagiełły, który panował od 1386 do 1434 roku, na tron wstąpił jego pierworodny syn, Władysław III. Mimo że napotkał on znaczny opór ze strony możnych, którzy swoje zastrzeżenia ujawnili podczas zjazdu w Opatowie, biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki przeforsował jego kandydaturę. 25 lipca 1434 roku Władysław został uroczyście koronowany na króla Polski w katedrze wawelskiej przez prymasa Wojciecha Jastrzębca.

W tym czasie Władysław miał zaledwie 10 lat, co oznaczało, że przez kilka lat zarządzała nim Rada Opiekuńcza, na czele której stał kardynał Zbigniew Oleśnicki. Biskup szybko zyskał dominującą rolę w Radzie i decydował o polityce zarówno wewnętrznej, jak i zagranicznej. Jego działania nie spotkały się jedynie z aprobatą, co wywołało sprzeciw niektórych możnych, zwłaszcza związanych z królową wdową Zofią Holszańską. W chwili wstąpienia młodego króla na tron toczyła się wojna polsko-krzyżacka, którą ostatecznie zakończono pokojem w Brześciu Kujawskim w 1435 roku.

Po śmierci cesarza Zygmunta Luksemburskiego w 1437 roku biskup Oleśnicki podjął rozmowy z jego następcą, królem czeskim Albrechtem II Habsburgiem, mając na celu zabezpieczenie sukcesji Władysława na Węgrzech. W tym samym czasie opozycja prohusycka w Czechach, która nie uznawała Albrechta jako swojego władcy, zasugerowała, aby Władysław zasiadł na tronie czeskim. Oleśnicki, będąc wrogo nastawionym do ruchu husyckiego, odmówił, co spotkało się z oporem ze strony grupy niedawno zewaluowanej wokół królowej Zofii. W efekcie, w 1438 roku Czesi, pod przewodnictwem arcybiskupa Jana z Rokycan, wybrali na króla Kazimierza Jagiellończyka, brata Władysława III. Albrecht jednak szybko zajął Pragę i koronował się w czerwcu na króla.

Polski korpus liczący 5 tysięcy żołnierzy, dowodzony przez Sędziwoja Ostroroga i Jana Tęczyńskiego, w sojuszu z 7 tysiącami Czechów, zdobył kilka miast i podszedł pod Pragę. Ich postęp jednak został zatrzymany przez potężne siły Albrechta Habsburga, które liczyły 21 tysięcy żołnierzy. Wkrótce musieli się wycofać na pozycje w husyckiej twierdzy Tabor. Oblężenie rozpoczęte 11 sierpnia zakończyło się 15 września bez rezultatów. Dramatycznie sytuację zmieniła klęska husytów w bitwie pod Żelenicami, gdzie ich armia licząca 4 tysiące żołnierzy poniosła porażkę w starciu z wojskami Fryderyka saskiego, które miały przewagę liczebną.

Aby wzmocnić czechy, Władysław III 20 września 1438 roku z małopolskim pospolitym ruszeniem zajął Opolszczyznę, podporządkowując sobie kilku książąt górnośląskich. Następnie, po przekształceniu swojego wojska w Nowej Cerekwi koło Opawy, zdecydował o powrocie do Królestwa Polskiego po konsultacjach z Janem Tęczyńskim. W międzyczasie, wielkopolska jednostka zniszczyła Milicz i obsadziła Brzeg, a 10 lutego 1439 roku w Namysłowie doszło do zawieszenia broni.

Rok 1439 przyniósł powstanie konfederacji w Nowym Mieście Korczynie pod przywództwem Spytka z Melsztyna, która dążyła do zmarginalizowania wpływów Zbigniewa Oleśnickiego. Konfederaci oskarżali biskupa o ograniczanie dostępu do urzędów. Konflikt wewnętrzny zakończono dzięki zdecydowanej postawie Oleśnickiego oraz porozumieniu z królową Zofią, która zgodziła się na kompromis i cofnęła wsparcie dla Spytka. Wojska konfederatów, pozbawione wsparcia, zostały pokonane w bitwie pod Grotnikami, gdzie Spytko odniósł śmiertelne rany.

W tymże roku, 27 października, zmarł Albrecht Habsburg, co otworzyło nowe możliwości dla tronów Węgier i Czech.

Król Węgier

W 1440 roku, pomimo faktu, że żona po zmarłym Albrechcie była w stanie błogosławionym, Władysław III został wybrany na króla Węgier przez tamtejszy sejm. Władysław, zarówno jako monarcha Polski, jak i aspirujący władca Węgier, wzbudził nadzieje na pomoc z kraju w obliczu zagrożenia ze strony ekspansywnej Turcji islamskiej. Jeszcze w tym samym roku, nasz nowy monarcha opuścił Polskę i udał się do Węgier, gdzie 17 lipca odbyła się jego koronacja w majestatycznej katedrze w Białogrodzie Królewskim.

W Polsce, w obliczu nieobecności Władysława, rządy sprawowali dwaj namiestnicy. Niestety, ich współpraca szybko przerodziła się w konflikt, który ostatecznie mógł prowadzić do poważnego kryzysu w państwie.

W międzyczasie, wdowa po zmarłym Albrechcie II, Elżbieta, po urodzeniu Władysława Pogrobowca, podjęła próbę osadzenia syna na tronie. To doprowadziło do intensywnej wojny domowej, która trwała przez dwa lata, zaciągając na siebie strony pro-Władysławowe i pro-Elżbieta. Elżbieta postanowiła uciec do Austrii i powierzyła losy swego syna Janowi Jiskrzowi, który na czele pięciu tysięcy wojska opanował znaczną część północnej i zachodniej Słowacji, w tym obszary Spisza oraz Bańskiej Bystrzycy.

W grudniu 1440 roku, armia Władysława odnosi zwycięstwo pod Bátaszék, a następnie, w lutym 1441 roku, zdobywa Ostrzyhom. Jednakże w tym samym miesiącu siły pod dowództwem Jiskry pokonują wojska królewskie w bitwie pod Koszycami. W dniu 19 sierpnia 1441 roku, dzięki negocjacjom, Władysław osiąga porozumienie z Fryderykiem i Ulrykiem Cilly, którzy do tej pory byli zwolennikami Elżbiety.

Jeszcze w 1441 roku armia Władysława nie była w stanie zdobyć Koszyc, a dodatkowo wojska Elżbiety odnosiły sukcesy, zdobywając Kieżmark 15 października. Na szczęście, oddziałom królewskim udaje się obronić Tyrnawę.

Wojna domowa pomiędzy zwaśnionymi stronami zakończyła się 15 grudnia 1442 roku, kiedy to zaakceptowano układ pokojowy w Győr. W zamian za przyznanie Władysławowi III tytułu króla Węgier, król miał poślubić Elżbietę oraz ogłosić Władysława Pogrobowca swoim dziedzicem. Skandystyczne wynikające z kryzysu politycznego wydarzenia przyciągnęły uwagę papieża Eugeniusza IV, który zaproponował Władysławowi III plan, mający na celu powstrzymanie potęgi tureckiej.

Wojna z Turcją

Przygotowując się do militarnej interwencji, król Władysław III zdecydował się na drastyczne kroki, które obejmowały zastawianie królewskich dóbr oraz zaciąganie długów u możnych. W październiku 1443 roku, po zgromadzeniu niezbędnych funduszy, zainicjował wyprawę zbrojną przeciwko Turks.

3 listopada 1443 roku miało miejsce pierwsze znaczące starcie, które odbyło się pod Aleksinacem. Tutaj monarsze udało się osiągnąć zwycięstwo. Następnie, 1 grudnia 1443 roku, Władysław III zdobył i spalił Sofię, a już 12 grudnia rozbił tureckie siły pod Zlatnicą. Jednakże, po niepowodzeniu w przełamaniu tureckiej linii obronnej, 15 grudnia, armia chrześcijańska zaczęła odwrót w kierunku Melstnicy, gdzie 24 grudnia świętowała kolejne triumf.

2 stycznia kolejnego roku Władysław III odniósł sukces nad Turkami w wąwozie Kunowica. Ta seria bitew doprowadziła do podpisania 12 czerwca 1444 roku rozejmu w Segedynie, na mocy którego sułtan Murad II zobowiązał się do wycofania swoich wojsk z Serbii oraz oddania Węgrom i Serbom 24 zamków znajdujących się nad Dunajem.

Mimo negocjacji rozejmu, król 4 sierpnia postanowił go zerwać, a impuls do decyzji dawał mu papieski legat Juliusz Cesarini, który obiecał wsparcie ze strony floty burgundzkiej i weneckiej. We wrześniu Władysław wyruszył na krucjatę skierowaną ku tureckiemu Edirne, jednak było to źle przygotowane przedsięwzięcie, w ramach którego zebrał około 25 tysięcy wojowników z terenu Węgier, Polski i Wołoszczyzny.

W dniach następnych udało mu się zdobyć Widyń, a w październiku Szumen oraz 6 listopada Prowadiję. Lecz armia turecka pod dowództwem sułtana Murada przecięła Bosfor, przechodząc z Anatolii na europejski brzeg. Jedni historycy twierdzą, że miało to miejsce z powodu zbyt słabej floty chrześcijańskiej, inni zaś wskazują na działalność Wenecjan, którzy brali pieniądze za transport Turków, bądź pomoc Genueńczyków, tradycyjnych wrogów Wenecjan. Poinformowany o mobilizacji przeciwnika oraz liczebnej przewadze, Władysław III postanowił się wycofać, jednak jego armia została odcięta przez Turków.

Doszło wówczas do bitwy pod Warną, która miała miejsce nad Morzem Czarnym. Niestety zakończyła się ona klęską armii sojuszniczej oraz tragiczną śmiercią Władysława III, która miała miejsce 10 listopada. Jak mówią niektóre relacje, sułtan turecki przechowywał głowę polskiego króla jako trofeum wojenne, umieszczoną w garnku z miodem przez długi czas. Ciało monarchy nigdy nie zostało odnalezione, co spowodowało powstanie licznych legend dotyczących jego cudownego ocalenia.

Należy również zaznaczyć, że Władysław III nie zawarł małżeństwa ani nie doczekał się potomstwa.

Okres po śmierci króla

Po zakończeniu trzyletniego bezkrólewia, które miało miejsce po tragicznej śmierci Władysława Warneńczyka, koronę królewską na Polskim tronie przejął jego młodszy brat, wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk (1447–1492). Opóźnienie w koronacji Kazimierza wynikało z napięć między nim a polskimi możnowładcami, które wprowadzały zamieszanie w układach sił politycznych w kraju.

Jednym z pretekstów do opóźnienia koronacji były trwające pogłoski o rzekomym przeżyciu przez Władysława bitwy. Teorie te cieszyły się dużą popularnością wśród ludności różnych państw przez długi czas po zgonie króla, a ich źródłem była niewątpliwie nieobecność jego ciała, które nigdy nie odnaleziono. Taki stan rzeczy posłużył do rozwoju różnych legend, które mówiły o rzekomej ucieczce monarchy, pragnącego odpokutować za zerwanie 10-letniego rozejmu wynegocjowanego z Turkami w Segedynie.

W związku z tym istniały opowieści o Warneńczyku przebywającym w odległych miejscach Europy, takich jak Santiago de Compostela czy malownicza Madera. Ponadto, pojawili się oszuści, którzy podawali się za zmarłego króla, na przykład Jan z Wilczyny, co wskazuje na dużą popularność mitu o Władysławie.

Obecnie jednak większość historyków odrzuca teorie dotyczące przeżycia króla. Przywołują w tym kontekście zapis Chodży Effendiego, który opisuje przekazanie sułtanowi odciętej głowy monarchy. Oto relacja mówiąca o śmierci króla zgodnie z tym źródłem:

„janczar imieniem Kodża Chazer dzielnym natarciem ranił mu konia, zwalił na ziemię wychowańca piekła, uciął nikczemną głowę i, przynosząc ją padyszachowi, pochwały, względy i hojną nagrodę osiągnął. Głowa nieszczęsnego króla posłaną została do Brussy, przedtem stolicy państwa, aby na widok pospolitego ludu była tam wystawiona. Dla zachowania od zepsucia w miodzie była zatopiona.”

Hipotezy na temat dalszych losów króla

Po przegranej bitwie pod Warną, Europa miała trudności z zaakceptowaniem wiadomości o śmierci Władysława. Wysłannicy, tacy jak ten z Wenecji, byli zdeterminowani, aby potwierdzić jego los. W Stambule pokazano mu zakonserwowaną głowę mężczyzny, jednak ta miała jasne włosy, co nie zgadzało się z opisaną ciemną czupryną króla. Mimo intensywnych poszukiwań, ciało Władysława III nigdy nie zostało odnalezione.

Wśród ludowych przekazów krąży niezwykła legenda portugalska, która sugeruje, że król mógł przeżyć dramatyczne wydarzenia bitwy pod Warną. Twierdzi się, że podjął nowe życie jako Henrique Alemao, znany również jako O Principe Polako – Książę Polak. Miał on pełnić rolę rycerza św. Katarzyny z góry Synaj i osiedlić się w Madalenie do Mar, na wyspie Maderze, gdzie otrzymał ziemie w darze od księcia Henryka Żeglarza.

Tam ponoć ożenił się, a owocem tego małżeństwa był syn, którego miał z szlachcianką Eanes João dos Reis Gomes. Co więcej, niektóre wersje tej opowieści łączą jego potomka z legendą o Krzysztofie Kolumbie, co tylko podkreśla tajemnicę otaczającą losy króla Władysława III.

Pamięć o królu Polski

W 1424 roku, w związku z urodzinami królewicza Władysława, stworzono łacińską pieśń pochwalną pod tytułem Nitor inclite claredinis. Dokumenty tego utworu oraz jego nuty przetrwały dzięki rękopisowi Kras 52. Po tragicznym zgonie króla, wiele kompozycji skupiało się na bitwie pod Warną. Niektóre z tych dzieł potwierdzały krążące plotki o cudownym uratowaniu monarchy oraz jego planowanym powrocie, podczas gdy inne składały hołd jego heroicznej śmierci.

W 1935 roku w Warnie zbudowano monumentalne mauzoleum (technicznie to cenotaf) ku czci Władysława Warneńczyka, usytuowane na jednym z kurhanów z widokiem na pole bitwy.

Nazwisko króla stało się także inspiracją dla jednego z bułgarskich klubów piłkarskich, który pełnił rolę pierwszego triumfatora tytułu mistrza Bułgarii, nosząc nazwę Władysław Warna, która obecnie już nie istnieje.

Na jego cześć w Warnie nazwano jedną z głównych ulic, Bulevard Władysława Warneńczyka. Ponadto przed rokiem 1910, znana dzielnica na polu bitwy pod Warną została okrzyknięta imieniem króla jako Władysław Warneńczyk (bułg. Владислав Варненчик), znana powszechnie jako Władysławowo.

W 1992 roku, z wizerunkiem Władysława, wprowadzono do obiegu polską monetę o nominale 10 000 złotych. Ta moneta, wykonana z miedzioniklu, miała nakład wynoszący 2 500 000 egzemplarzy, średnicę 29,5 mm oraz wagę 10,8 g, a jej rant był ząbkowany. W tym samym roku wprowadzono również dwie monety kolekcjonerskie z wizerunkiem króla, każda o nominale 200 000 złotych. Monety te, wykonane ze srebra próby 750, miały średnicę 32 mm i ważyły 16,5 g, ich rant był gładki. Cechowały się różnym nakładem: jedna z nich wynosiła 15 000 egzemplarzy, a druga tylko 5 000 sztuk.

Genealogia

W genealogii Władysława III Warneńczyka zachowane są informacje o jego przodkach oraz bliskich, które są niezwykle istotne dla zrozumienia tła historycznego tej postaci.

Olgierd urodzony ok. 1296 zmarł w maju 1377

_

Julianna Twerska urodzona w lub po 1320 zmarła wiosną 1392

_

Andrzej Holszański

_

Aleksandra Drucka zmarła 1426

_

_

_

_

_

_

_

_

_

Władysław II Jagiełło urodzony ok. 1362 zmarł 1 VI 1434

_

Zofia Holszańska urodzona ok. 1405 zmarła 21 IX 1461

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

_

Oto zestawienie, które przedstawia kluczowe daty oraz powiązania w rodzinie królewskiej.

_		_		Władysław III Warneńczyk data urodzenia: 31 X 1424 data śmierci: 10 XI 1444		_		_
_	_	_	_	_	_	_	_	_	_

---

Oceń: Władysław III Warneńczyk

---