Mateusz z Krakowa

Nauka i edukacja

Mateusz z Krakowa, znany również jako Matthaeus de Cracovia, to postać, która ma ogromne znaczenie w historii naszej uczelni. Urodził się około 1345 roku w Krakowie i zmarł 5 marca 1410 roku w Heidelbergu. Jego życie było pełne osiągnięć i znaczących ról w akademickim oraz kościelnym świecie.

W świetle prac A. Brücknera, Mateusz pełnił funkcję Stadtschreiber, co można przetłumaczyć jako "Dictus Notarii". Był nie tylko polskim scholastykiem oraz profesorem teologii na uniwersytecie w Pradze, ale także biskupem Wormacji oraz kardynałem. W roku 1396 objął stanowisko rektora Uniwersytetu w Heidelbergu, co podkreśla jego wpływ na rozwój edukacji w ówczesnym okresie.

Należy również zaznaczyć, że był on wychowawcą pierwszych profesorów Akademii Krakowskiej, co stanowi istotny element jego dziedzictwa i wkładu w rozwój polskiej nauki oraz szkolnictwa wyższego. Jego życie i działalność pozostają żywym dowodem na to, jak ważna była Krakowska tradycja intelektualna w kontekście rozwoju uniwersytetów w Europie.

Życiorys

Mateusz z Krakowa, znany z wielu osiągnięć, pojawił się na świecie w stolicy Małopolski, prawdopodobnie w zamożnej rodzinie należącej do mieszczaństwa. Istnieją różne teorie dotyczące jego pochodzenia, a opinia, że mógł być potomkiem szlacheckiej rodziny pomorskiej, jest kwestionowana przez niektóre źródła.

Jego ojciec, według dostępnych informacji, był niemieckim notariuszem na stałe osiedlonym w Krakowie. Wczesną edukację Mateusz zyskał w lokalnej szkole mariackiej, gdzie zapoznał się z podstawami wiedzy i kształtował swoje umiejętności. W roku 1347 zarejestrował się na Uniwersytecie w Pradze, wybierając wydział nauk wyzwolonych.

Po upływie ośmiu lat, w 1355, uzyskał tytuł bakałarza, natomiast tytuł magistra zdobył w 1367 roku. Wkrótce po tym rozpoczął działalność wykładowczą, co jest miarą jego kompetencji akademickich oraz renomowanej pozycji. W toku swojej kariery rozwinął także zainteresowania teologiczne, a w 1380 roku zdobył licencjat w tej dziedzinie, co ostatecznie doprowadziło go do magisterium w następnym roku.

Jego kariera akademicka doprowadziła do tego, że kilkukrotnie piastował urząd dziekana wydziału, jednak mniej więcej w roku 1390 musiał opuścić Pragę z powodu sporów dotyczących beneficjów. Ważnym momentem w jego życiu było 19 września 1408 roku, kiedy to na konsystorzu został wyniesiony przez papieża Grzegorza XII do godności kardynała prezbitera. Mimo tego, zdecydował się na odmowę przyjęcia tej istotnej nominacji.

Twórczość

Mateusz z Krakowa, znany jako przedstawiciel via moderna w ramach scholastyki, wyróżniał się w swojej twórczości nie tylko klasycznym podejściem do tematów, ale także nowatorskimi inspiracjami. Takie elementy jak idee Platona, myśli Augustyna oraz ockhamowski nominalizm, z którym miał do czynienia w czasie swojej podróży na zachód, wpłynęły na jego działalność intelektualną. Warto podkreślić, że utrzymywał on bliskie relacje z czołowymi myślicielami swojego czasu, co miało znaczący wpływ na rozwój jego twórczości.

Ważniejsze dzieła

  • Tractatus rationis et conscientie, Bechtermunze 1467? lub Moguncja, drukarnia J. Gutenberg?, (traktat teologiczny o sakramencie Ołtarza); kolejne wydania z modyfikacjami tytułu: Kolonia (około 1470? 1488?), drukarnia U. Zell; (około 1475? 1478?), drukarnia M. Reyser?; Memmingen 1491, drukarnia A. Kunn; Paryż 1497, drukarnia Gaillard; (około 1500); Lugdun 1651, drukarnia G. Barbier; brak miejsca i roku wydania – 2 edycje; (praca przetłumaczona na język czeski i niemiecki w XV wieku),
  • Rationale operum divinorum (Teodycea. Zbiór traktatów teologicznych na temat zła), powst. w latach 1391–1394, na podstawie gdańskiego rękopisu ze szczegółowym wskazaniem różnych tekstów według innych źródeł, wyd. W. Rubczyński w Archiwum Komisji do Badań Historii Filozofii w Polsce, tom 3 (1930),
  • De praxi curiae Romanae (inny tytuł: De simonia praelatorum; De squaloribus curiae Romanae; Moyses sanctus – traktat o zepsuciu w Kościele), przedłożony papieżowi Innocentemu VII w 1404 roku, wyd. 1551 oraz szereg kolejnych edycji (wg G. Korbuta); ostatnie wydanie Walch Monumenta Medii Aevi, tom 1 (1757),
  • Collationes cum Papa nomine Imperatoris Ruperti, ogłoszone przez R. Duellius w Miscellanea, księga 1, Augsburg 1722,
  • liczne prace (kazania i inne teksty) znajdujące się w rękopisach bibliotek: Jagiellońska, Wrocławska oraz w innych, zwłaszcza niemieckich i czeskich; zob. K. Piotrowicz Polonica w Niemczech, „Nauka Polska”, tom 18 (1934).

Listy

  • Notifiactio de Johanne de Falcemberg…, datowana z Heidelbergu w 1405 roku, (tj. przeciw Janowi Falkenbergowi w sprawie oskarżenia o herezję), odpisy: Biblioteka Jagiellońska; fragmenty publikowane (niedokładnie) przez M. Wiszniewskiego w Historii literatury polskiej, tom 3, Kraków 1841, strony 134–135 przypis.

Dzieło mylnie przypisywane

  • Ars moriendi, brak miejsca wydania (około 1450), druk ksylograficzny, unikat w British Museum; egzemplarz innego wydania w Bibliotece Kórnickiej – szereg edycji; zob. Gesamtkatalog der Wiegendrucke, tom 2, Lipsk 1926, szp. 707 nn.; tekst według egzemplarza kórnickiego podał Z. Celichowski w Ars Moriendi. Rozprawa bibliograficzna, Rozprawy AU Wydział Filologiczny, tom 17 (1893) oraz odb. Kraków 1892; (zgodnie z A. Brücknerem: Ars moriendi jest przeróbką fragmentu analogicznej pracy kardynała D. Capraniki, przypisywanego również Albertowi Wielkiemu, dokonanej przez nieznanego scholara).

Oceń: Mateusz z Krakowa

★★★★★
Średnia ocena:4.48 Liczba ocen:25