Tadeusz Grabowski (1871–1960)

---

Życiorys

Tadeusz Grabowski urodził się w rodzinie o bogatych tradycjach intelektualnych, jego ojcem był Antoni, który zajmował się przedsiębiorczością drogową i pracował jako kierownik szybu naftowego, a także brał udział w powstaniu styczniowym. Matka, Alina z Pogorzelskich, również odegrała istotną rolę w jego życiu. W 1891 roku ukończył Gimnazjum św. Jacka w Krakowie, gdzie uzyskał maturę. W latach 1891–1895 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, specjalizując się w historii literatury oraz językoznawstwie, a jego mentorem był m.in. Stanisław Tarnowski.

W kolejnym roku udał się do Ecole des Hautes Etudes w Paryżu, by pogłębić wiedzę z zakresu literatury średniowiecznej. W 1896 roku podjął pracę jako nauczyciel języka polskiego w gimnazjum realnym w Stanisławowie, a następnie od 1896 do 1900 roku wykładał w gimnazjum Św. Anny w Krakowie. Jego kariera akademicka przyspieszyła, gdy w 1900 roku obronił doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy dotyczącej Michała Grabowskiego, a rok później habilitował się, przedstawiając pracę o Ludwiku Osińskim i ówczesnej krytyce literackiej.

W 1909 roku próbował objąć stanowisko w katedrze po emeryturze Stanisława Tarnowskiego, jednak bezskutecznie. Mimo to, w tym samym roku został profesorem nadzwyczajnym, kontynuując wykłady z historii literatury romantycznej oraz dziejów reformacji, aż do 1919 roku. W 1912 nastąpiła zmiana nazwy na I Katedrę Historii Literatury Polskiej. Był aktywnym członkiem Ligi Narodowej przed 1910 rokiem.

W roku 1919 przeniósł się na Uniwersytet Poznański, gdzie zyskał tytuł profesora zwyczajnego i objął kierownictwo II Katedry Historii Literatury Polskiej. Dziekan Wydziału Filozoficznego w roku akademickim 1922/1923, jednocześnie wykładał na uniwersytetach w Pradze i Paryżu w latach 1923-1925. W okresie okupacji aktywnie pracował w tajnym nauczaniu, prowadząc zajęcia z polonistyki w Poznaniu. Przez pewien czas był też związany z Biblioteką Jagiellońską.

Po zakończeniu II wojny światowej powrócił do wykładów w Poznaniu, głównie skupiając się na romanistyce, a na emeryturę przeszedł w 1952 roku. Od 1909 był członkiem korespondentem AU, późniejszej Polskiej Akademii Umiejętności, w której od 1945 roku stał się członkiem czynnym. Zasiadał także w Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk, z którym związany był od 1913 roku, oraz był członkiem czynym Towarzystwa Naukowego we Lwowie od 1925 roku.

Tadeusz Grabowski był wielokrotnie odznaczany, m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski w 1938 roku, a także Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Oficerskim francuskiego Orderu Legii Honorowej w tym samym roku. Należał również do grona odznaczonych Krzyżem Komandorskim czechosłowackiego Orderu Lwa Białego. Jego syn Zbigniew osiągnął znaczącą popularność jako powieściopisarz, anglista i publicysta.

Działalność naukowa

W zakresie swojej działalności naukowej, Tadeusz Grabowski koncentrował się na historii literatury polskiego oświecenia i romantyzmu, badając również literaturę religijną Odrodzenia oraz historię literatury francuskiej. Jego prace obejmowały tematy związane z historią polskiej krytyki literackiej oraz metodologią badań nad literaturą.

Jednym z istotnych osiągnięć było dokonanie analizy systemu filozoficznego Juliusza Słowackiego, w której wskazał na jego oryginalność jeszcze przed spotkaniem z Andrzejem Towiańskim. Wspólnie z Janem Łosiem, przygotował również wydanie „Moralia” Wacława Potockiego w 1918 roku.

W swoich badaniach eksplorował życie, działalność oraz dorobek Piotra Skargi, oraz badał związki Anatole’a France’a z twórczością istotnych myślicieli, takich jak Monteskiusz oraz Wolter. Grabowski był pionierem w analizie historii polskiej krytyki literackiej, a także jednym z pierwszych naukowców, którzy zgłębiali literaturę radziecką w Polsce.

Na początku swojej kariery koncentrował się na badaniach współczesnej literatury francuskiej i włoskiej, oraz na teorii literatury. Z czasem jednak jego prace źródłowe skierowały się głównie ku badaniom polskiej literatury różnowierczej oraz historii krytyki literackiej w kraju.

Publikacje

Tadeusz Grabowski, jako encyklopedysta, miał znaczący wkład w polską literaturę i krytykę. Został ujęty w gronie 180 edytorów, którzy przyczynili się do powstania pięciotomowej Ilustrowanej encyklopedii Trzaski, Everta i Michalskiego, wydanej w latach 1926-1928. W ramach tej pracy zredagował hasła dotyczące literatury polskiej.

Oprócz pracy w encyklopedii, Grabowski jest autorem licznych publikacji. Wśród nich znajdują się:

• Studia nad wiekiem osiemnastym (1898),
• Michał Grabowski, jego pisma krytyczne i pojęcia polityczne (1900),
• Aleksander Dumas syn i współczesny teatr francuski (1900),
• Wiktor Hugo i jego korespondencja (1900),
• Ludwik Osiński i ówczesna krytyka literacka (1901),
• Karol ks. Orleański, jego życie i poezja (1901),
• Balzac i pani Hańska (1902),
• Petrarca i du Bellay. Kartka z dziejów Renesansu we Francji (1903),
• Poezja polska po roku 1863 (1903),
• Anatol France. Studium literackie (1904),
• Pogląd na literaturę polityczną we Francji od zwołania Stanów Generalnych w roku 1302 aż do czasów Henryka IV (1905),
• Z dziejów literatury kalwińskiej w Polsce 1550–1650 (1906),
• Metodyka historii literatury ze szczególnym uwzględnieniem historii literatury polskiej (1907),
• Juliusz Słowacki, jego życie i charakter (1908–1910, 3 tomy),
• Literatura ariańska w Polsce 1560–1660 (1908),
• Filozofia Juliusza Słowackiego (1910),
• Zygmunt Krasiński. Jego żywot i dzieła na tle współczesnej epoki (1912),
• Piotr Skarga na tle katolickiej literatury religijnej w Polsce wieku XVI (1913),
• Teoria poezji od wieków średnich do epoki romantycznej w Polsce (1916),
• Henryk Sienkiewicz. Jego życie i dzieła na tle współczesnej epoki 1846–1916 (1918),
• Krytyka literacka w Polsce w epoce pseudoklasycyzmu (1918),
• Gabriel D’Annunzio jako liryk i dramaturg (1919),
• Literatura luterska w Polsce wieku XVI 1530–1630 (1920),
• Z dziejów literatury unicko-prawosławnej w Polsce 1630–1700 (1922),
• Wstęp do nauki o literaturze (1927),
• Wstęp do nauki literatury (1928),
• Krytyka literacka w Polsce w epoce romantyzmu, 1831–1863 (1931),
• Krytyka literacka w Polsce w epoce realizmu i modernizmu (1934),
• Historia literatury polskiej (1936, 2 tomy),
• Nowa nauka o literaturze (1936),
• Duchowa struktura polskiej Andegawenki (1950),
• Teatr jezuicki a Pierre Corneille (1952).

Jego wkład w literaturę i krytykę literacką jest nieoceniony i stanowi ważną część polskiej kultury literackiej.

---

Oceń: Tadeusz Grabowski (1871–1960)

---