Michał Siedlecki

Nauka i edukacja

Michał Marian Siedlecki, urodzony 8 września 1873 roku w Krakowie, to postać, która na trwałe wpisała się w historię polskiej zoologii. Jego prace badawcze i osiągnięcia naukowe mają znaczący wpływ na rozwój tej dziedziny w Polsce.

Niestety, jego życie zakończyło się tragicznie 11 stycznia 1940 roku w obozie Sachsenhausen, gdzie znalazł się z powodu wydarzeń II wojny światowej. Był to przykład męczeństwa wielu wybitnych umysłów w tamtym okresie.

Życiorys

Michał Siedlecki był synem Adolfa Siedleckiego, farmaceuty oraz właściciela apteki „Pod Białym Orłem” z siedzibą w Krakowie, i Tekli z domu Dydyńskiej. Miał on również brata, Franciszka, który był uznawanym malarzem. W 1891 roku Michał ukończył Gimnazjum św. Jacka w Krakowie. Następnie, w latach 1891-1895, kształcił się w zakresie zoologii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Jego dalsza edukacja obejmowała studia uzupełniające w Instytucie Zoologicznym w Berlinie w latach 1895-1896, a także na Collège de France oraz w Instytucie Pasteura Uniwersytetu w Paryżu.

W 1895 roku uzyskał tytuł doktora filozofii, a cztery lata później, w 1899 roku, został docentem zoologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1904 roku awansował na profesora nadzwyczajnego. Do 1912 roku zasiadał na stanowisku kierownika Katedry Zoologii tej uczelni. Po zakończeniu I wojny światowej, w latach 1919-1921, pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, po czym w 1921 roku powrócił do Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego zainteresowania obejmowały biologię ogólną oraz biologię morza.

W 1921 roku brał udział w inicjatywie dotyczącej powstania Morskiego Laboratorium Rybackiego na Helu, a także współorganizował Stację Badania Wędrówek Ptaków w Warszawie, która rozpoczęła działalność w 1931 roku. Michał Siedlecki reprezentował Polskę w Międzynarodowej Radzie Badań Morza z siedzibą w Kopenhadze oraz w Międzynarodowym Biurze Ochrony Przyrody w Brukseli. Jego naukowe wyprawy prowadziły go do takich miejsc jak Egipt, Indie, Afryka, Cejlon oraz Jawa. W latach 1923-1938 był członkiem Państwowej Rady Ochrony Przyrody.

Jego działalność badawcza koncentrowała się na protozoologii, cytologii oraz biologii morza. Michał Siedlecki prowadził szeroko zakrojone badania nad biologicznymi podstawami rybołówstwa oraz starał się o ochronę rzadkich gatunków zwierząt, takich jak żubry, wieloryby, jesiotry oraz wiele rodzajów ptaków. Zajmował się także analizą mechanizmów przystosowawczych zwierząt do klimatów tropikalnych. Współpracując z Franciszkiem Kryształowiczem, prowadził badania nad patogenezą kiły i biologią krętka bladego, a także przyczynił się do wyjaśnienia patogenezy malarii we współpracy z Fritzem Schaudinnem.

W 1903 roku Siedlecki został członkiem korespondentem Akademii Umiejętności, a w 1920 roku dołączył do grona członków czynnych Polskiej Akademii Umiejętności. Oprócz tego był aktywnym członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Niezmiernie zasłużył się również w swoim środowisku akademickim, uzyskując tytuł doktora honoris causa uniwersytetów w Wilnie i Strasburgu.

Michał Siedlecki był autorem wielu prac zarówno naukowych, jak i popularnonaukowych, pisząc też liczne rozprawy specjalistyczne, zwłaszcza dotyczące badań nad sporowcami. Po rozpoczęciu okupacji niemieckiej w Polsce, został aresztowany 6 listopada 1939 roku w trakcie akcji Sonderaktion Krakau. Zmarł na nieleczone zapalenie płuc 11 stycznia 1940 roku w niemieckim obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. Urna z jego prochami została przywieziona do Krakowa i złożona na cmentarzu Rakowickim (pas 12, rząd wsch.). W jego hołdzie nazwano polskie statki naukowo-badawcze imieniem profesora Siedleckiego.

Życie prywatne

W życiu Michała Siedleckiego szczególną rolę odegrała jego pierwsza żona, Irena z domu Wolska, która niestety zmarła 24 grudnia 1905 podczas porodu, razem z nowo narodzoną córką. Dwa lata później, w **1910 roku**, Siedlecki poślubił Annę z domu Stachiewicz, która była córką znanego krakowskiego malarza Piotra Stachiewicza.

W wyniku tego małżeństwa Michał i Anna doczekali się trójki dzieci: Andrzeja, który przyszedł na świat 20 listopada 1910, oraz Stanisława, urodzonego 17 września 1912, który stał się geologiem oraz taternikiem. Ostatnim dzieckiem była Ewa, która przyszła na świat 1 maja 1915 i realizowała swoje pasje jako artystka graficzka.

Wybrane publikacje naukowe

Oto wybór publikacji naukowych, które stanowią istotny wkład w dziedzinę badań przyrodniczych i biologicznych.

  • O budowie leukocytów oraz o podziale ich jąder u jaszczurów (1896),
  • Cycle evolutif de la Caryotropha mesnilii, coccidie novelle des Polymnies (1902),
  • Spostrzeżenia nad budową i rozwojem Spirochaetae pallida Schaud. (1906),
  • Badania doświadczalne nad kiłą: morfologia krętka białego (1907),
  • O przemianie materii wśród morza (1907),
  • Jawa. Przyroda i sztuka (1913),
  • Głębiny (1916),
  • Państwa zwierzęce (1916),
  • Skarby wód. Obrazy z nadmorskich krain (1923),
  • Na rafach koralowych (1926),
  • Opowieści malajskie (1926),
  • Ekonomiczne wykorzystywanie wybrzeża w zakresie rybołówstwa morskiego (1927),
  • Naukowe podstawy racjonalnej gospodarki rybackiej na morzu (1929),
  • Niewyzyskane walory morza (1930),
  • Wielorybnictwo i ochrona wielorybów (1931),
  • Sprawa międzynarodowej ochrony ptaków (1933),
  • Ryby morskie częściej poławiane na Bałtyku i północnym Atlantyku (1938),
  • Na drodze życia i myśli (1966),
  • Z głębin w EPITAPHIUM Ignacego Maciejowskiego Sewera, dru. UJ 1902,
  • Cztery miesiące walki z zarazą (1916).

Ordery i odznaczenia

Michał Siedlecki otrzymał szereg wyróżnień oraz odznaczeń, które świadczą o jego zasługach i działalności. Wśród nich znajdują się następujące odznaczenia:

  • Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 2 maja 1923 roku,
  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 29 grudnia 1921 roku,
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, uzyskany 13 lipca 1921 roku,
  • Złoty Krzyż Zasługi, przyznany po raz pierwszy 11 listopada 1936 roku,
  • Złoty Krzyż Zasługi, przyznany po raz drugi 30 kwietnia 1938 roku.

Upamiętnienie

Imię Michała Siedleckiego zostało uhonorowane poprzez nadanie jego nazwiska statkom badawczym związanym z Morskim Instytutem Rybackim. Należy do nich:

  • „Michał Siedlecki” – kuter naukowo-badawczy, który był w służbie od 1948 do 1956 roku, zbudowany według brytyjskiego wzoru kutrów rybackich MFV-75, pozyskany w ramach pomocy UNRRA, a później znany jako kuter GDY 119,
  • „Michał Siedlecki II” – kuter badawczy, który rozpoczął swoją służbę w 1956 roku, typu B-25,
  • „Profesor Siedlecki” – oceaniczny statek badawczy, aktywny w latach 1972–1991.

W 2001 roku Narodowy Bank Polski wydał upamiętniającą Siedleckiego srebrną monetę kolekcjonerską o nominale 10 złotych. Towarzyszyła jej okolicznościowa moneta ze stopu nordic gold o nominale 2 złote. Obie monety wchodzą w skład serii „Polscy podróżnicy i badacze”.

Oceń: Michał Siedlecki

★★★★★
Średnia ocena:4.86 Liczba ocen:15