Rela Schmeidler

Inżynieria i technologie

Rela Schmeidler, znana również jako Antonina Szmajdlerówna, a także jako Maria Wolska, to niewątpliwie postać ważna w historii polskiej architektury. Urodziła się 26 kwietnia 1905 roku w Krakowie, a zmarła 9 lutego 1988 roku w Warszawie.

Jako architektka o żydowskim pochodzeniu, Schmeidler przyczyniła się do rozwoju i wzbogacenia rodzimego środowiska architektonicznego. Jej życie i twórczość są odzwierciedleniem skomplikowanych losów polskich Żydów w XX wieku.

Życiorys

Rela Schmeidler przyszła na świat 26 kwietnia 1905 roku jako córka Aschera Benema oraz Chai z domu Mandelbaum. W roku 1923 z sukcesem ukończyła kurs zdobniczy w Wolnej Szkole Malarstwa i Rysunku. Następnie, w latach 1924–1929, kształciła się na Wydziale Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1930 roku kontynuowała naukę na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie uzyskała tytuł inżyniera architekta.

Owa architektka była pionierką w swoim zawodzie, obok Dianie Reiter i Ireny Bertig, należała do grona pierwszych kobiet, które zdobyły uznanie w Krakowie jako architektki. W latach 1931–1934 pełniła rolę sekretarza Związku Architektów Województwa Krakowskiego. Do roku 1939 była aktywną członkinią krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich, a w 1936 roku zasiadała w Zarządzie Oddziału. Jej zaangażowanie w życie architektoniczne miasta ujawniło się również podczas V Zwyczajnego Zjazdu Delegatów ZSAP w 1933 roku, gdzie reprezentowała oddział u boku takich postaci jak Adolf Szyszko-Bohusz czy Józef Nowak.

W 1934 roku opracowała charakterystyczny projekt przebudowy portalu budynku przy ul. Grodzkiej 2. Rok później przyszła kolej na zaprojektowanie domu czynszowego przy ul. Lea 16b, a także budynku przy ul. Pułaskiego 12. W trakcie lat trzydziestych architektka współpracowała z wybitnymi krakowskimi architektami takimi jak Ekielski, Struszkiewicz czy Szyszko-Bohusz. W 1939 roku stworzyła projekt internatu dla Prywatnej Średniej Szkoły Zawodowej dla Dziewcząt Żydowskiego Towarzystwa „Ognisko Pracy” w Krakowie.

Projekt ten, zaplanowany w duchu umiarkowanego modernizmu, miał znaleźć swoje miejsce na działce sąsiadującej ze szkołą przy ul. Wietora. Formalne zatwierdzenie projektu miało miejsce 29 sierpnia 1939 roku, jednak z powodu wybuchu II wojny światowej plany budowy internatu zostały skutecznie pokrzyżowane.

W latach 1940–1941 Rela Schmeidler przebywała we Lwowie, a podczas okupacji i w okresie powojennym przyjęła imię Maria Wolska. To nowe imię zostało oficjalnie zatwierdzone w 1946 roku. Po przeprowadzeniu się do Warszawy, pracowała w Biurze Odbudowy Stolicy oraz w Ministerstwie Budownictwa. W warszawskim oddziale SARP zyskała uznanie, pełniąc funkcję członka Zarządu w latach 1949–1950, a następnie, przez kolejne dwa lata, skarbnika zarządu. W 1955 roku została uhonorowana Złotą Odznaką SARP, a także zdobyła Brązową Odznakę Odbudowy Warszawy oraz Srebrny Krzyż Zasługi, który otrzymała w 1952 roku.

Zmarła 9 lutego 1988 roku i spoczywa na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie. W 2021 roku, obok Dianie Reiter i Ireny Bertig, została nominowana w konkursie na patronkę jednej z ławek na Skwerze Praw Kobiet w Krakowie, aby uhonorować pierwsze architektki miasta.

Projekty (wybór)

Oto wybór projektów zrealizowanych przez Rela Schmeidler, które odzwierciedlają jej udział w rozwoju architektury polskiej w XX wieku.

  • 1936: kamienica przy ul. Pułaskiego 12 w Krakowie, stworzona we współpracy z Zygmuntem Prokeszem,
  • 1939: projekt internatu Prywatnej Średniej Szkoły Zawodowej dla Dziewcząt Żydowskiego Towarzystwa „Ognisko Pracy”, który niestety nie został zrealizowany,
  • rozbudowa Domu Aktora Weterana w Skolimowie.

Przypisy

  1. AngelikaA. Pitoń, 10 patronek ławeczek na Skwerze Praw Kobiet. Oddano prawie 7,8 tysiąca głosów [online], krakow.wyborcza.pl, 29.03.2021 r. [dostęp 23.08.2021 r.]
  2. KamilaK. Twardowska, Identity and Gender as Obstacles? A Comparison of Two Biographies of Jewish Architects from Krakow, [w:] Designing Transformation: Jews and Cultural Identity in Central European Modernism, ElanaE. Shapira (red.), Bloomsbury Publishing, 29.07.2021 r.
  3. a b c d e Maria Wolska [online], In memoriam – Pamięci Architektów Polskich [dostęp 10.08.2021 r.]
  4. a b c d e f g h Zbroja 2023 ↓, s. 199.
  5. a b c Zbroja 2023 ↓, s. 198.
  6. a b c Zbroja 2023 ↓, s. 197.
  7. Osobiste, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, 21 (67), Polona, 13.03.1930 r., s. 7 [dostęp 10.08.2021 r.]
  8. Zbroja 2005 ↓, s. 139.
  9. Zbroja 2005 ↓, s. 138–139.
  10. Zbroja 2005 ↓, s. 132.
  11. Zbroja 2005 ↓, s. 167.
  12. V Zwyczajny Zjazd Delegatów ZSAP, „Architektura i Budownictwo”, 9, 1933 r., s. 267.
  13. a b Krakowski szlak kobiet: przewodniczka po Krakowie emancypantek, EwaE. Furgał (red.), t. 2, Kraków: Fundacja Przestrzeń Kobiet, 2010 r., s. 280, ISBN 978-83-928639-0-8.
  14. Rela Schmeidler [online], In memoriam – Pamięci Architektów Polskich [dostęp 10.08.2021 r.]

Oceń: Rela Schmeidler

★★★★★
Średnia ocena:4.85 Liczba ocen:13