Saturnin Świerzyński

Kultura i sztuka

W dorobku artystycznym Saturnina Świerzyńskiego, który przyszedł na świat w Krakowie 25 lub 26 listopada 1820 roku, widać niezwykłą pasję do tworzenia oraz głęboką znajomość sztuki. Zmarł on 30 stycznia 1885 roku w tym samym mieście, pozostawiając po sobie bogaty wkład w polskie malarstwo.

Był nie tylko mistrzem pędzla, ale także nauczycielem rysunków w renomowanym gimnazjum św. Jacka w Krakowie. Jego prace koncentrowały się głównie na widokach kościołów oraz ich wnętrzach, które malował z niezwykłą precyzją i wrażliwością. Oprócz tego jego twórczość obejmowała sceny rodzajowe, portrety, krajobrazy oraz obrazy religijne, co świadczy o jego wszechstronności artystycznej.

Co więcej, Saturnin Świerzyński był również biegły w wykonywaniu kopii obrazów, co pokazuje jego znajomość technik i stylów malarskich. Warto także zauważyć, że przeprowadzał prace konserwatorskie, co podkreśla jego zaangażowanie w ochronę dziedzictwa kulturowego.

Życiorys

Saturnin Świerzyński był osobą, której życie przepełnione było pasją do sztuki, a jednocześnie niełatwymi okolicznościami. Osierocony w młodym wieku, dorastał pod opieką baronowej Borowskiej, by od jedenastego roku życia znaleźć się pod skrzydłami księdza Józefa Pawłowskiego. Kształcenie rozpoczął w gimnazjum św. Anny w Krakowie.

Decyzja o zostaniu malarzem zapadła pod wpływem wystawionych prac konkursowych autorstwa Rafała Hadziewicza, Jana Nepomucena Bizańskiego oraz Wojciecha Stattlera, którzy ubiegali się o posadę profesora malarstwa. Świerzyński miał okazję zobaczyć ich obrazy w 1834 roku, co zainspirowało go do kontynuowania edukacji.

W dwa lata po tamtych wydarzeniach zapisał się na krakowską Szkołę Sztuk Pięknych, gdzie jego nauczycielem był Wojciech Stattler. Niestety, przerwał studia, angażując się w działalność polityczną, która przyniosła mu szesnastomiesięczne więzienie w kwietniu 1838 roku. Po zwolnieniu, w 1839 roku, powrócił na ścieżkę edukacji artystycznej.

W międzyczasie Świerzyński nie tylko pobierał nauki, ale także sam nauczał. Uczył na pensji żeńskiej u pani Dutkiewicz, a także w domach państwa Sokulskich oraz nad dziećmi Wojciecha Stattlera. Po tym okresie, zajął się rolą guwernera syna hrabiego Piotra Moszyńskiego, Emanuela. Tam poznał opiekunkę dzieci, Wenerandę Stylińską (ur. 1826), z którą wziął ślub 2 lutego 1853 roku. Para wychowała siedmioro dzieci: Stanisława (ur. 1854), Helenę (ur. 1856), Marię (zm. 1860), Władysława (ur. 1861), Aleksandra (ur. 1862), Jana (ur. 1864) oraz Michała (ur. 1868, zm. 1957).

Świerzyński był również znanym nauczycielem rysunków, kształcąc dzieci Adama Koziebrodzkiego – Karolinę i Władysława, a także uczył w takich szkołach jak gimnazjum św. Jacka oraz w placówce przy klasztorze św. Andrzeja.

Na koniec swojego życia, Saturnin Świerzyński zmagał się z przewlekłym katrem płuc i zmarł 30 stycznia 1885 roku. Jego miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (pas 13), gdzie odpoczywa po burzliwym, ale pasjonującym życiu pełnym artystycznych marzeń.

Twórczość

Artysta pozostawił po sobie niezwykle cenny rękopis zatytułowany Spis Obrazów przeze mnie malowanych, który zawiera nie tylko listę jego dzieł, ale także wnikliwą analizę dochodów oraz wydatków związanych z jego praktyką malarską oraz rysunkową, jak również z lekcjami, które prowadził. W dokumencie tym uwiecznił niemal 400 namalowanych przez siebie obrazów olejnych, z czego niestety wiele z nich zostało zagubionych.

Na wczesnym etapie swojej twórczości Świerzyński podejmował się wielu różnych działań artystycznych. Wśród nich znajdowało się kolorowanie fotografii, malowanie portretów z wykorzystaniem zdjęć oraz wykonywanie kopii innych dzieł sztuki. Edycje architektoniczne stanowiły jednak najważniejszą część jego twórczości. Obrazy te przeważnie przedstawiały drobiazgowo ujęte wnętrza kościołów, które to stanowiły istotny temat jak na jego karierę. Pierwsze prace związane z tą tematyką powstały w 1858 roku, a w ich skład wchodziły m.in. rysunek Wnętrze kościoła katedralnego na klocku pod drzeworyt oraz obraz olejny Wnętrze kościoła katedralnego w Krakowie.

Obrazy Świerzyńskiego, które ukazują wnętrza sakralne, wyróżniają się drobiazgowo oddanymi detalami, poprawną perspektywą oraz odpowiednio dobraną kolorystyką. Prace te stanowią cenne źródło ikonograficzne dla badaczy, dokumentując dawny wygląd tych przestrzeni oraz przyczyniając się do naszej wiedzy na temat architektury sakralnej.

Wybrane prace

Oto zestawienie wybranych dzieł sztuki autorstwa Saturnina Świerzyńskiego, które z pewnością przyciągają uwagę zarówno miłośników malarstwa, jak i historyków sztuki.

  • Autoportret, 1851, olej na płótnie, ok. 74 × 55 cm, Lwowska Galeria Sztuki,
  • Portret żony, 1854, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa,
  • Uczące się dzieci, 1861, olej na płótnie, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Wnętrze kościoła św. Anny w Krakowie, 1866, olej na płótnie, 135 × 113 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Widok wnętrza kościoła katedralnego na zamku w Krakowie, presbiterium zwane, 1870, ok. 70 × 45 cm, seminarium duchowne w Orchard Lake, USA,
  • Widok nawy bocznej katedry na Wawelu, 1873, olej na płótnie, 126 × 90 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
  • Widok z tronu biskupiego na główną nawę i kaplicę św. Stanisława w katedrze na Wawelu, 1875, 157 × 115,5 cm, Muzeum Narodowe w Krakowie,
  • Wnętrze katedry na Wawelu (Widok wnętrza nawy bocznej lewej w katedrze na Wawelu), 1877, Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu,
  • Kaplica św. Stanisława i południowe ramię transeptu z widokiem na kaplicę Wazów, 1878, 121 × 82,5 cm, Muzeum Narodowe w Poznaniu,
  • Widok na kaplicę Zygmuntowską, 1879, olej na płótnie, 106,5 × 72,5 cm, Muzeum Archidiecezji Łódzkiej,
  • Widok na chór i nawę główną katedry na Wawelu, 1880, olej na płótnie, 133,5 × 94 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie,
  • Wnętrze kaplicy Mariackiej (Batorego) w katedrze na Wawelu, 1881, 80 × 63 cm, Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu,
  • Chrystus Ukrzyżowany, 1884, kościół w Rzezawie.

Każde z tych dzieł nie tylko świadczy o kunszcie artysty, ale również o znaczeniu jego spuścizny dla polskiego malarstwa.

Przypisy

  1. Wojciech Przybyszewski: Saturnin Świerzyński – malarz i rysownik. W: idem: Mistrzowie i dyletanci. Spotkania ze sztuką polską XIX wieku. Warszawa: 2012, s. 205.
  2. Wojciech Przybyszewski: Saturnin Świerzyński – malarz i rysownik. W: idem: Mistrzowie i dyletanci. Spotkania ze sztuką polską XIX wieku. Warszawa: 2012, s. 201.
  3. Wojciech Przybyszewski: Saturnin Świerzyński – malarz i rysownik. W: idem: Mistrzowie i dyletanci. Spotkania ze sztuką polską XIX wieku. Warszawa: 2012, s. 197-198.
  4. Wojciech Przybyszewski: Saturnin Świerzyński – malarz i rysownik. W: idem: Mistrzowie i dyletanci. Spotkania ze sztuką polską XIX wieku. Warszawa: 2012, s. 192.
  5. Wojciech Przybyszewski: Uśmiercony za życia. W: idem: Mistrzowie i dyletanci. Spotkania ze sztuką polską XIX wieku. Warszawa: 2012, s. 182.
  6. W niektórych publikacjach podawana jest błędna szkoła: gimnazjum św. Anny w Krakowie. Za: Wojciech Przybyszewski: Uśmiercony za życia. W: idem: Mistrzowie i dyletanci. Spotkania ze sztuką polską XIX wieku. Warszawa: 2012, s. 183.
  7. W wielu publikacjach podawana jest błędna data 1883, która pochodzi prawdopodobnie z publikacji Emanuela Świeykowskiego (Pamiętnik Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Kraków 1905, s. 529). Za: Wojciech Przybyszewski: Uśmiercony za życia. W: idem: Mistrzowie i dyletanci. Spotkania ze sztuką polską XIX wieku. Warszawa: 2012, s. 182-183.
  8. Agnieszka Janczyk. Saturnina Świerzyńskiego wnętrza katedry wawelskiej. „Studia Waweliana”. 9/10, s. 228-229, 2000/2001.
  9. Agnieszka Janczyk. Saturnina Świerzyńskiego wnętrza katedry wawelskiej. „Studia Waweliana”. 9/10, s. 222, 2000/2001.
  10. A nie, jak podaje wiele publikacji, jako bibliotekarz i konserwator zbiorów Moszyńskiego. Za: Agnieszka Janczyk. Saturnina Świerzyńskiego wnętrza katedry wawelskiej. „Studia Waweliana”. 9/10, s. 222, 2000/2001.
  11. Rękopis z Bibliotece Narodowej w Warszawie, Dział Rękopisów, sygn. 12 777.

Oceń: Saturnin Świerzyński

★★★★★
Średnia ocena:4.59 Liczba ocen:21