Stanisław Fryze

---

Życiorys

Stanisław Fryze był jednym z trzech synów Stanisława i Marii Pini, urodzonym w okresie, który skupił na sobie wiele osiągnięć zawodowych i życiowych. W 1905 roku obronił dyplom na Wyższej Szkole Przemysłowej w Krakowie, co otworzyło mu drzwi do kariery w renomowanej firmie Siemens-Schuckert w Krakowie. W latach 1906-1907 przeszedł obowiązkową służbę wojskową w Puli. Po jej zakończeniu wrócił do Siemensa, a następnie pracował jako elektromonter we Lwowie, a później w centrali firmy w Wiedniu, w latach 1912-1913.

W 1913 roku Fryze postanowił rozwijać swoje kwalifikacje zawodowe i rozpoczął studia na Kursie Elektrotechnicznym Lwowskiej Szkoły Politechnicznej, rezygnując jednocześnie z pracy w koncernie. Jego kariera edukacyjna zaczęła się rozkwitać, gdy został nauczycielem w Państwowej Szkole Przemysłowej we Lwowie. Po wybuchu I wojny światowej, Fryze wstąpił do Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine, gdzie służył jako marynarz na pancernikach „Tegetthoff” oraz „Árpád”. W kwietniu 1917 roku uzyskał urlop wojskowy i, w ciągu zaledwie dwóch miesięcy, zakończył studia, zdobywając dyplom z zakresu elektrotechniki na Politechnice Lwowskiej. W tym samym czasie ożenił się z Anną Krypiakiewicz.

Po zakończeniu wojny Stanisław Fryze wrócił do Lwowa, gdzie podczas wojny polsko-bolszewickiej pełnił funkcję podporucznika oraz komendanta warsztatów samochodowych Dowództwa Okręgu Generalnego Lwów. W 1921 roku znów podjął pracę jako nauczyciel w Państwowej Szkole Przemysłowej. 12 stycznia 1924 roku uzyskał tytuł doktora nauk technicznych. Już rok później, w październiku 1925 roku, jako profesor nadzwyczajny, zastępował zmarłego Romana Dzieślewskiego na Katedrze Elektrotechniki Ogólnej Politechniki Lwowskiej. W 1934 roku, dzięki dekretowi Prezydenta RP Ignacego Mościckiego, awansował na stanowisko profesora zwyczajnego.

Po wrześniu 1939 roku, gdy Lwów został zajęty przez Armię Czerwoną, Fryze pozostał na swoim stanowisku, a jego sytuacja nie zmieniła się nawet po przybyciu wojsk niemieckich w 1941 oraz znowu radzieckich w 1944 roku. W latach 1943-1945 pełnił również funkcję dziekana Wydziału Elektrycznego. Jednak jego życie nabrało dramatyzmu, gdy w styczniu 1945 roku został aresztowany przez bolszewików i przez długi czas pracował przymusowo w kopalniach węgla w Donieckim Zagłębiu Węglowym.

Po 1946 roku Stanisław Fryze został wysiedlony z Lwowa i zamieszkał w Gliwicach, gdzie otrzymał posadę profesora na Politechnice Śląskiej oraz kierownictwo Katedry Podstaw Elektrotechniki. W 1948 roku był także dziekanem Wydziału Elektrycznego. Z czasem zyskał uznanie i w 1952 roku został członkiem tytularnym Polskiej Akademii Nauk, a pięć lat później członkiem rzeczywistym. W 1955 roku uhonorowano go również tytułem członka honorowego Polskiego Towarzystwa Fizycznego oraz Polskiego Towarzystwa Elektrotechniki Teoretycznej i Stosowanej.

W 1960 roku przeszedł na emeryturę, a jego życie zakończyło się 3 marca 1964 roku, kiedy to został pochowany na Cmentarzu Lipowym w Gliwicach. Jego osiągnięcia były dalej doceniane, z tablicą pamiątkową wystawioną w 1965 roku oraz nadaniem jego imienia Zasadniczej Szkole Elektrycznej w Szczecinie w 1971 roku. Pośmiertnie odznaczono go tytułem członka honorowego Stowarzyszenia Elektryków Polskich w 1989 roku, a od 2016 roku Rondzie w Gliwicach nadano jego imię.

W ciągu życia Fryze koncentrował się głównie na elektrotechnice ogólnej i teoretycznej. Jego referat na Międzynarodowym Kongresie Elektrycznym w 1932 roku w Paryżu, na temat „mocy rzeczywistej, urojonej i pozornej w obwodach elektrycznych o przebiegach odkształconych napięcia i prądu”, był uznawany za znaczący wkład w tę dziedzinę. Fryze prowadził wykłady, które zyskiwały popularność, a jego zajęcia były miłe dla studentów z Wydziału Elektrycznego. Pod koniec swojej kariery badał ogólną teorię dymensji, co zaowocowało publikacjami naukowymi i podręcznikami z elektrotechniki. Po jego śmierci, wydano księgę pamiątkową pt. „Stanisław Fryze: wybrane zagadnienia teoretycznych podstaw elektrotechniki” pod patronatem Polskiej Akademii Nauk w 1966 roku.

Odznaczenia

Stanisław Fryze był osobą wyróżniającą się licznymi odznaczeniami za swoje zasługi. Wśród tych wyróżnień znajdują się:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany w 1957 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany w 1954 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, nadany w 1955 roku.

---

Oceń: Stanisław Fryze

---