Marian Batko

---

Życiorys

Marian Batko był człowiekiem o niezwykłej biografii, synem Jana, który pracował jako palacz w cegielni, oraz Klementyny z Maziarskich. Jak tylko skończył rok, jego rodzina przeniosła się do Kolbuszowej, gdzie jego ojciec znalazł pracę w tartaku należącym do Jerzego hr. Tyszkiewicza. Edukację rozpoczął w Szkole Ludowej Męskiej, a później kontynuował naukę w prywatnym gimnazjum w Kolbuszowej, aby ostatecznie zdać maturalny egzamin z wyróżnieniem 31 maja 1920 roku w Państwowym Gimnazjum Ogólnokształcącym w Mielcu.

W czerwcu tego samego roku zapisał się jako ochotnik do Wojska Polskiego, biorąc udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W latach 1920–1925 studiował na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Do roku 1927 pracował jako nauczyciel w kolbuszowskim prywatnym gimnazjum. W związku z tym, że jego kariera dydaktyczna rozwijała się dynamicznie, w latach 1928–1929 podjął pracę w gimnazjum w Lubaczowie, a następnie przez kolejne lata uczył w Gimnazjum Męskim im. Mikołaja Kopernika w Katowicach oraz w Państwowym Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym w Chorzowie.

W okresie od 1935 do 1939 roku był zatrudniony w Państwowym Gimnazjum Klasycznym w Chorzowie nr 1. Niestety, z powodu problemów zdrowotnych związanych z kręgosłupem, nie został zmobilizowany w 1939 roku. Po wybuchu II wojny światowej zamieszkał przy ulicy Pędzichów 19 w Krakowie. W czasie okupacji brał udział w tajnym nauczaniu, jednak jego działalność zakończyła się aresztowaniem przez Niemców 30 stycznia 1941 roku. Został wówczas uwięziony w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich.

Po okresie tym, 5 kwietnia 1941 roku, trafił do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz-Birkenau, gdzie otrzymał numer obozowy 11795. Jak wynika z relacji więźniów, 23 kwietnia podczas apelu wieczornego, w ramach kary za ucieczkę jednego z osadzonych, dobrowolnie zgłosił się do wymiany za młodego współwięźnia skazanego na głodową śmierć. Zmarł 27 kwietnia jako pierwszy z grupy skazanych, prawdopodobnie z powodu ogromnego wycieńczenia swojego organizmu.

Z szeregów wystąpił wtedy z własnej woli Marian Batko, zwracając się z prośbą do komendanta, aby zwolnił z wybiórki Mieczysława Pronobisa, a on pójdzie w jego miejsce na głodową śmierć. Fritsch wyraził zgodę na tę zmianę. Życie za życie – rachunek musi się zgadzać. Był to heroiczny i niezwykły czyn człowieka, który wystąpił – jak nakazywała komenda: cztery kroki do przodu – i ofiarował swoje istnienie za życie innego młodego więźnia.

Roman Organiściak

20 marca 1972 roku Rada Państwa PRL nadała pośmiertnie Marianowi Batce Krzyż Złoty Orderu „Virtuti Militari”. Przez wiele lat uważano, że to Mieczysław Pronobis z Tarnowa był ocalony przez Batkę, jednak dokładniejsze badania wykazały, że nie mógł on być przez niego uratowany, ponieważ przebywał w innym bloku. Niestety, nazwiska młodego człowieka, któremu Batko uratował życie, nigdy nie udało się ustalić. Erwin Olszówka, były uczeń Batki oraz świadek wspomnianych wydarzeń, opisał tragiczną sytuację, do jakiej doszło w obozie.

Profesora Mariana Batkę poznałem w okresie, kiedy jako uczeń uczęszczałem do Gimnazjum im. Odrowążów w Chorzowie. We wspomnianym gimnazjum prof. Marian Batko był moim wykładowcą matematyki. Ponowne spotkanie nastąpiło dopiero w 1941 roku na terenie obozu koncentracyjnego Auschwitz w Oświęcimiu. To był prawie wrak człowieka. Nie przejawiał chęci walki o życie, jednym słowem, w obozie tak wyglądających więźniów określano jako muzułmanów…

Erwin Olszówka

Po wojnie, jeden z kluczowych uczestników wydarzenia, zastępca blokowy Edmund Lidke, który był odpowiedzialny za sytuację, został zwolniony z KL Auschwitz w kwietniu 1942 roku. Mimo, że przeżył obozowe piekło, jego życie po wojnie było naznaczone problemami psychicznymi, co doprowadziło do jego śmierci w szpitalu psychiatrycznym w 1972 roku.

Upamiętnienie

Marian Batko jest upamiętniony jako patron w kilku placówkach edukacyjnych. Można wymienić w tym kontekście:

• Szkoła Podstawowa nr 12 w Łodzi,
• Szkoła Podstawowa nr 90 w Krakowie, która otrzymała imię Kawalerów Mieczowych 22 stycznia 2008 r. w ramach Zespołu Szkół Integracyjnych nr 7 w Krakowie,
• Zespół Szkół Technicznych nr 2 w Chorzowie, gdzie miał miejsce pracy.

W 1987 roku, na budynku Szkoły Podstawowej nr 12 przy ul. Jurczyńskiego w Łodzi, odsłonięto tablicę pamiątkową dedykowaną Marianowi Batko. Autorem tej tablicy jest łódzki rzeźbiarz Wojciech Gryniewicz.

---

Oceń: Marian Batko

---