Park Lotników Polskich

---

Historia

Obszar, na którym aktualnie znajduje się Park Lotników Polskich, ma bogatą historię, sięgającą czasów, gdy w latach 1864–1869 wybudowano fort reditowy 15 „Pszorna”. Po rozbiórce fortu w 1951 roku, związanej z koniecznością rozbudowy szlaku komunikacyjnego prowadzącego do nowo powstającej Nowej Huty, na tym terenie utworzyła się przestrzeń zamienna, która w przyszłości posłużyła do stworzenia parku. Zmodernizowana trasa prowadziła do dwujezdniowej drogi z torowiskiem tramwajowym, znanej dzisiaj jako aleja Jana Pawła II. Dodatkowo, część południowa terenu zyskała nowy kształt, co możemy dostrzec, spacerując alejkami parku, które śledzą niegdysiejszy układ fortu. Pozostałości po nim, takie jak fragmenty murów i stoków, wciąż są widoczne w krajobrazie parku.

W latach 50. XX wieku powstała koncepcja Parku Kultury i Wypoczynku w Krakowie, której celem było wdrażanie szerokiego wachlarza funkcji kulturalno-rekreacyjnych. Wzorem dla tych działań były sowieckie inicjatywy dotyczące parków, które miały łączyć odpoczynek w zieleni z wydarzeniami kulturalnymi. Planowano wprowadzenie różnych stref: od wypoczynkowych po edukacyjne, a także obiekty związane z obronnością i zdrowiem. Park miał odgrywać istotną rolę w wychowywaniu obywateli w duchu politycznym, co było szczególnie widoczne w ówczesnej rzeczywistości. Krakowski Park Kultury i Wypoczynku zamierzano stworzyć jako pomost między Śródmieściem a rozwijającą się Nową Hutą. Początkowe plany dotyczyły stworzenia obszaru o powierzchni 250 ha, wyposażonego w budynki użytku publicznego, takie jak stady, hale, baseny czy tereny wystawowe. Co więcej, planowano zaaranżowanie zieleni na terenie parku.

Punktem dyskusji stał się pomnik wdzięczności dla Armii Czerwonej, który miał również znaleźć swoje miejsce w parku. Realizacja projektu przełożona została na kilka lat z powodu zmian politycznych po roku 1956, co tylko spowolniło postępujący rozwój parku. Działania w tej kwestii podjęto na nowo w latach 60. XX wieku. W 1966 roku urządzono pierwszą część parku obejmującą 8 ha, w obrębie dawnego fortu Pszorna, co umożliwiło utworzenie pięknie zaplanowanej przestrzeni zielonej.

W 1989 roku, na mocy uchwały Rady Miasta, Park Kultury i Wypoczynku oficjalnie zmienił nazwę na „Park Lotników Polskich”. Tego samego roku odsłonięto pomnik „Ku czci lotników polskich poległych w latach 1939–1945”, stworzony przez Bronisława Chromego. Kolejnym obiektem jest pomnik „Chwała lotnikom”, który powstał w 1970 roku, oddając hołd poległym bohaterom. W listopadzie 2006 roku rozpoczęto budowę Ogrodu Doświadczeń imienia Stanisława Lema, który po ukończeniu stał się wyodrębnionym terenem edukacyjnym, będącym projektem Miasta Kraków oraz Stowarzyszenia „U Siemachy”.

W 2018 roku park zyskał nowoczesny skatepark, zaprojektowany przez Mirosława Macioszka, który nawiązuje do motywów lotniczych. Ponadto, 17 października 2018 roku, przy udziale prezydenta Krakowa Jacka Majchrowskiego, odbyło się otwarcie głównego placu wejściowego do parku, gdzie powstała nowa fontanna, zastępująca dotychczasową, nieskończoną budowlę. Całość została zaprojektowana przez zespół Gajda Architektura Krajobrazu oraz szkockiego architekta Charliem Husseyem, co przyniosło nowe nasadzenia, które wzbogaciły parkową przestrzeń.

W latach 2019–2021 między Tauron Areną Kraków a Ogrodem Doświadczeń powstało centrum rekreacyjne z ładnym stawem z powierzchnią jednego hektara, który został wyposażony w ekologiczną roślinność. Jest on nie tylko estetycznym punktem parku, ale pełni też funkcję naturalnego filtru wody deszczowej. Staw otacza ścieżka pieszo-rowerowa, która prowadzi do przyjemnych stref wypoczynkowych, wyposażonych w drewniane tarasy oraz plażę. Kawiarnia „Malediva Café Bar” dopełnia ofertę rekreacyjną parku, czyniąc go pełnoprawnym miejscem wypoczynku i rekreacji.

Środowisko przyrodnicze

Geografia i geologia

Park Lotników Polskich zlokalizowany jest w malowniczej dolinie Wisły, na jej lewym brzegu. Morfologicznie obszar ten stanowi fragment terasy średniej Wisły, która uformowała się w plejstocenie. Teren parku wznosi się na wysokości 212 m n.p.m., co czyni go o około 14 m wyżej niż poziom rzeki.

W obrębie parku występuje zróżnicowane ukształtowanie terenu. W jego części południowej dominują tereny równinne, podczas gdy część środkowa wyróżnia się wyraźną skarpą, która podnosi północną część parku o dodatkowe trzy metry. Podłoże, na którym usytuowany jest park, składa się głównie z mioceńskich iłów, pokrytych osadami rzeczno-peryglacjalnymi, które uległy procesom zlodowaceń w okresie plejstoceńskim. Ławice żwirów, pospółek i piasków tworzą spąg tej serii osadów, podczas gdy strop składa się głównie z drobnoziarnistych piasków, które często występują w towarzystwie twardoplastycznych mułków gliniasto-pylastych.

Flora

Zróżnicowanie drzewostanu w parku jest bardzo wyraźne. W jego południowej części zadrzewienie jest skromne, charakteryzujące się polanami i trawnikiem ozdobionymi sporadycznie rosnącymi drzewami. Z kolei w północnej części parku można zauważyć gęstsze i zwarte zadrzewienie. Wiele gatunków roślin obecnych na tym terenie jest ściśle uzależnionych od lokalnych warunków geograficznych. Projektując park, zdecydowano się na geometryczny układ nasadzeń, uwidaczniający się w rzędowych oraz szpalerowych ustawieniach roślin, co widoczne jest wzdłuż alejek.

W tej grupie dominują olsze czarne, kasztanowce pospolite oraz topole czarne. Taki układ, w połączeniu z polanami, sprzyja tworzeniu pięknych i nowych perspektyw widokowych. Drugą kategorią są swobodnie kształtowane drzewostany, w których przeważają robinie akacjowe, modrzewie europejskie, brzozy brodawkowate oraz jesiony wyniosłe. Wśród bogactwa gatunków liściastych parku dostrzec można również czeremchę amerykańską, wierzby białe, wierzby kruche, dęby bezszypułkowe i szypułkowe, klon zwyczajny oraz klon srebrzysty. Obok modrzewi, w drzewostanach iglastych można natrafić na kilka gatunków świerków.

W skład parku wchodzą również drzewa owocowe, takie jak śliwy wiśniowe, czereśnie czy orzechy włoskie. Warto zaznaczyć, że roślinność obrzeżną parku sadzili studenci ówczesnej Wyższej Szkoły Rolniczej, jak również mieszkańcy Krakowa w ramach działań społecznych. Lata 70. XX wieku przyniosły ze sobą wzrost zadrzewienia dzięki spontanicznym nasadzeniom, co przyczyniło się do zwiększenia różnorodności biologicznej, ale jednocześnie zaburzyło kompozycję przestrzenną parku. Uzupełnieniem drzewostanów są grupy krzewów, z których w inwentaryzacji przeprowadzonej w 2006 roku wymieniono około 9 gatunków i odmian, w tym najliczniej występują jaśminowiec wonny oraz bez czarny. Na rabatach kwiatowych w parku rosną stokrotki, jaskry, mniszki pospolite, bodziszki leśne, jasnoty białe oraz przetaczniki ożankowe. Na terenie parku notuje się również występowanie dwóch chronionych gatunków grzybów: czasznicy olbrzymiej oraz koronicy ozdobnej, a także pieczarki miejskiej, która jest powszechnie spotykana w miejskich parkach.

Fauna

Świat zwierzęcy parku jest szczególnie bogaty w gatunki ptaków. Można tu spotkać gołębie grzywacze, szpaki zwyczajne, sroki zwyczajne, kosy, dzięcioły zielone oraz sójki zwyczajne. Na terenie parku odnotowano także lęgi krogulca zwyczajnego oraz remiza zwyczajnego. Dodatkowo, w Parku Lotników oraz jego okolicach żyją zięby, bażanty zwyczajne, grubodzioby zwyczajne, kwiczoły, gawrony oraz sikory. Nie można zapomnieć o innych zwierzętach, które zasiedlają park, takich jak wiewiórki pospolite oraz zające szaraki.

---

Oceń: Park Lotników Polskich

---