W sercu Krakowa znajduje się niezwykła kaplica biskupa Piotra Tomickiego, dedykowana świętemu Tomaszowi Kantuaryjskiemu. Jest to jedna z siedemnastu kaplic otaczających majestatyczną katedrę wawelską, której historia sięga przełomu gotyku i renesansu.
Kaplica została zbudowana w 1530 roku przez znanego architekta Berecciego, na miejscu wcześniejszej, gotyckiej świątyni, z myślą o biskupie Piotrze Tomickim – podkanclerzym koronnym oraz uznanym mężu stanu, który zmarł w 1535 roku. Osobistym wkładem Berecciego w dzieło jest również nagrobek Tomickiego, zrealizowany w latach 1532-1535 z piaskowca i marmuru, który znajduje się przy północnej ścianie kaplicy.
W kaplicy można zauważyć piękno architektury renesansowej, a dolna część ołtarza jest bogato zdobiona herbem biskupa. Górna część ołtarza, wykonana w stylu klasycystycznym, jest ozdobiona znanym obrazem Hołdu Trzech Króli, który datowany jest na I połowę XVI wieku. Również płaskorzeźba Boga Ojca pochodzi z tego samego okresu. Renesansowa krata z brązu, umieszczona przy XVII-wiecznym portalu wejściowym, to dzieło warsztatu Hansa Vischera, które pierwotnie znajdowało się w kaplicy Maciejowskiego.
W roku 1535, po śmierci biskupa, jego zwłoki zostały złożone w tym okazałym mauzoleum, które powstało na podstawie istniejącej wcześniej gotyckiej kaplicy św. Tomasza Kantabryjskiego, zbudowanej w drugiej połowie XIV wieku. Kaplica znajdująca się na południowej części wschodniego ramienia ambitu katedry, usytuowana jest pomiędzy kaplicą Mariacką a wielobocznym zamknięciem kaplicy Ożarowskiego, co miało istotny wpływ na jej niewielkie rozmiary oraz wysokość, które były zdeterminowane przez sąsiednie kaplice oraz generalną konstrukcję ambitu katedry.
W 1900 roku kardynał Jan Puzyna zainicjował powstanie srebrnej trumienki, w której przechowywane są relikwie błogosławionego Wincentego Kadłubka – biskupa krakowskiego. Projekt trumienki został stworzony przez Stanisława Barabasza. Dodatkowo, w 1975 roku do kaplicy wstawiono piękny witraż, którego autorem jest Tadeusz Wojciechowski.
Opis kaplicy
Kaplica Tomickiego to niezwykle interesująca budowla, charakteryzująca się formą kopuły. Jest to najprostsza wersja centralnej konstrukcji, której plan zakłada kwadrat, nakryty kopułą bez dodatkowego bębna. Wnętrze jej ścian pozbawione jest podziałów architektonicznych, a jedynie kamienne gzymsy wyznaczają sześć przejść między prostopadłościanem dolnej części a czaszą kopuły.
Budowę kaplicy zainicjował Berrecci na zlecenie Piotra Tomickiego, który jako humanista oraz bliski przyjaciel króla, zamierzał przeznaczyć ją na swoje mauzoleum. Wewnątrz, kompozycja ściany wschodniej ukierunkowana jest na symetryczne rozmieszczenie otworów okiennych. Berrecci, rezygnując z bębna, musiał umieścić okna w dolnej kondygnacji, co było konieczne z uwagi na dość mało oświetlone miejsce lokalizacji kaplicy, znajdującej się między katedrą a pałacem.
Na ścianie wschodniej znalazły się dwa duże, wydłużone okna zamknięte półkolistym łukiem, umieszczone tuż pod gzymsem, blisko skrajów ściany, aby pozostawić odpowiednią przestrzeń dla ołtarza. Trzecie okno, mające formę okrągłą, ulokowano centralnie w ścianie tarczowej. Jednolitość tej charakterystycznej kompozycji, która stała się wzorem dla późniejszych budowli, podkreślają kamienne obramienia wszystkich okien, które zdobione są plecionką z rozetkami, co jest również powtórzone w elewacji zewnętrznej. Okna w ścianie ołtarzowej zaburzyły równowagę centralnego układu, przez co wnętrze stało się podporządkowane osi podłużnej.
Wnętrze kaplicy charakteryzuje się niewielką ilością elementów architektonicznych: skromnym portalem w ścianie południowej prowadzącym do zakrystii, wielkimi tarczami z herbami biskupa na pendentywach, a także sześcioma uskrzydlonymi główkami aniołków wewnątrz latarni. Z oryginalnego wyposażenia, oprócz nagrobka, zachowały się jedynie niektóre elementy dawnego ołtarza: kamienna mensa z dwiema konsolami i herbem biskupa, obraz przedstawiający Pokłon Trzech Króli, oraz płaskorzeźba przedstawiająca Trójcę Świętą w zwieńczeniu.
Pierwotnie kaplica była bogatsza w elementy artystyczne. Polichromia pokrywała gładkie, współczesne już płaszczyzny ścian oraz kopułę, natomiast jej czaszę zdobiły malowane kasetony z rozetami. Otwory okienne wypełnione były witrażami a dodatkowo kaplicę wzbogacały drewniane stalle, świeczniki oraz dywany. Obecne ubóstwo wyposażenia nie pozwala w pełni zrozumieć pierwotnej koncepcji treściowej kaplicy Tomickiego. Kasetonowa kopuła, podparta przez żagielki z herbowymi tarczami, miała symbolizować niebo.
Elementy heraldyczne miały również silne znaczenie: herby biskupie znajdowały się na wejściowej kracie, nagrobku, witrażach oraz na mensie ołtarzowej. O wstawiennictwo Marii dbała jej postać na obrazie ołtarzowym. Ołtarz został umieszczony naprzeciwko arkady wejściowej, co sprawiało, że nagrobek nie mógł być z nim powiązany wspólną osią. Warto zauważyć, że najważniejsza z punktu widzenia liturgicznego ściana, podkreślona oknami, została znacząco wyróżniona, co zwiększa kultowy charakter wnętrza.
Nagrobek Piotra Tomickiego
Osobny artykuł: Nagrobek Piotra Tomickiego. Powstał on około 1531-1533 roku. Obramienie architektoniczne nagrobka Tomickiego zawiera prostokątną wnękę, w której dolnej części spoczywa sarkofag z postacią zmarłego. Postać biskupa Tomickiego, wyrzeźbiona z czerwonego marmuru węgierskiego, spoczywa na sarkofagu zdobionym florenckim motywem puttów, które podtrzymują herb zmarłego. Wyraz spokojnego snu postaci podkreślają gest dłoni wspierającej głowę oraz swobodny układ ciała.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kaplice":
Kaplica Czartoryskich na Wawelu | Kaplica Lipskich na Wawelu | Kaplica Mariacka na Wawelu | Kaplica Matki Bożej Częstochowskiej w Krakowie | Kaplica Skotnickich na Wawelu | Kaplica św. Józefa w Krakowie (ul. Siostry Faustyny) | Kaplica Wazów na Wawelu | Kaplica Ogrojcowa przy kościele Świętej Barbary w Krakowie | Kaplica Królewska na Wawelu | Kaplica bł. Jerzego Popiełuszki w Krakowie | Kaplica Myszkowskich | Ołtarz Trzech Tysiącleci | Kaplica Szafrańców na Wawelu | Kaplica Matki Boskiej Śnieżnej w Krakowie | Grota z figurą Matki Boskiej Lourdeńskiej w Krakowie | Kaplica Mazarakich w kościele Mariackim w Krakowie | Kaplica Zygmuntowska na Wawelu | Kaplica Zadzika na Wawelu | Kaplica św. Piotra i św. Pawła w Krakowie | Kaplica św. Jana Chrzciciela w KrakowieOceń: Kaplica biskupa Piotra Tomickiego na Wawelu