Kaplica Zadzika na Wawelu

---

Historia

Ważnym elementem architektonicznym Wawelu jest Kaplica Zadzika, której historia sięga połowy XIV wieku. W pierwszej ćwierci XVI wieku obiekt uległ przebudowie, przekształcając się w kaplicę grobową dla Andrzeja Kościeleckiego, podskarbiego koronnego, który zmarł w roku 1515.

W testamencie z 1640 roku, Jakub Zadzik, biskup, przeznaczył 5000 florenów na dalszą modernizację kaplicy, aczkolwiek nie wskazał miejsca, w którym chciałby być pochowany. Po jego śmierci w 1642 roku, Zadzik został jednak złożony w tejże kaplicy.

W roku 1645, kanonik Aleksander Brzeski, jako wykonawca testamentu, ubiegał się o zgodę na dalsze prace budowlane, co zostało zaakceptowane przez kapitułę w dniu 19 lipca tegoż roku. Jak się okazało, Zadzik przeznaczył na renowację jedynie 1000 florenów, co spowodowało rozpoczęcie działań mających na celu odnowienie obiektu, które zakończono w 1647 roku.

W trakcie tych prac, w 1645 roku, z kaplicy usunięto ołtarz, który przekazano do kościoła w Sieciechowie, a stalle oraz cyborium trafiły do kościoła w Łasku. Od XVII wieku kaplica ta pełniła również ważną rolę ceremonialną, gdyż używano jej do ubierania królów w strój koronacyjny przed ich koronacją.

Architektura

Wygląd zewnętrzny

Kaplica Zadzika, osadzona na planie kwadratu, wyróżnia się piękną kopułą, której kształt z pewnością przyciąga uwagę. Jej konstrukcja łączy elementy gotyku oraz renesansu, co czyni ją obiektem o wyjątkowej wartości architektonicznej. Zewnętrzna elewacja została wzbogacona w dekoracje geometryczne, które zostały wykonane w tynku, nadając całości charakterystyczny wygląd.

W centralnej części ściany znajduje się okno, otoczone pilastrami w stylu toskańskim, które pełnią rolę podpór dla belkowania. Okno ma półkoliste zamknięcie oraz obustronne rozglifienie, co dodatkowo podkreśla jego elegancki kształt. Kopuła, która nie ma tamburu, jest wykończona miedzianą blachą, a w jej szczycie znajduje się latarnia z ozdobnymi otworami, otoczona wolutami. Całość wieńczy imponujący, pozłacany krzyż, umieszczony na kuli.

Wnętrze

Portal

Wejście do kaplicy zdobi barokowy portal, którego półkoliste zamknięcie jest flankowane przez dwa stylowe pilastry. Portal ten zwieńczony jest przyczółkiem z owalnym oknem, nad którym umieszczono krzyż. Dekoracyjny zespół portalu zawiera czarujące motywy, w tym anioły, maszkaronów, lwie głowy oraz pęki owoców, co dodaje mu majestatu.

Krata

W drzwiach kaplicy umieszczona jest ażurowa brązowa krata, która powstała w nieznanym warsztacie gdańskim. Dolna, prostokątna część kraty zajmuje bramka, na której znajduje się półkolisty tympanon z emblematem maryjnym. Obrazy Chrystusa Salwatora i św. Jakuba Starszego umieszczone po bokach dodają całości głębi i znaczenia. Górny tympanon zawiera herb Korab, podtrzymywany przez anioły, co dopełnia wizualny charakter tej konstrukcji.

Ołtarz

Wnętrze kaplicy pokrywa dwubarwny marmur, przeważnie czarny dębnicki, tworząc eleganckie wrażenie. Narożniki nisz zajmują toskańskie pilastry, a przy ścianie wschodniej wznosi się majestatyczny ołtarz. Retabulum, wykonane z czarnego marmuru z wkomponowanymi alabastrowymi akcentami, jest ozdobione obrazem Chrzest Chrystusa, namalowanym w 1834 r. przez Wojciecha Stattlera. Rysy recenzowanej postaci Jana znajdują paralele do wizerunku Adama Mickiewicza, co wprowadza interesującą interpretację.

Przełamane belkowanie ołtarza wieńczy trójkątny naczółek, pod którym umieszczono obraz przedstawiający dzieciństwo Jezusa. Całości towarzyszą woluty oraz postacie św. Jakuba Starszego i Młodszego, a także alabastrowe anioły, które dodają dekoracyjnego uroku.

Pomnik nagrobny bp. Zadzika

W zachodniej części kaplicy, naprzeciw ołtarza, umieszczono pomnik nagrobny bp. Jakuba Zadzika. Na cokole, na którym opierają się kolumny, znajduje się płyta epitafialna w uszatej ramie. Wyjątkowe popiersie zmarłego, odlanym z brązu, wypełnia owalną niszę, a górna część pomnika zdobiona jest anielskimi figurkami. U podstawy, na cokołach, umieszczono główki kobiece, co nadaje kompozycji eleganckiego charakteru.

Pod płytą inskrypcyjną wyraźnie widoczny jest herb Korab, zwieńczony infułą i otoczony klasycznym ornamentem małżowinowo-chrząstkowym, co podkreśla znaczenie tej figury w historiografii.

Wyjście z kaplicy

Na północnej ścianie, decor na wyjściu z kaplicy charakteryzuje się profilowaną arkadą, flankowaną toskańskimi pilastrami. Ozdoby na odrzwi przedstawiają kwiaty maku oraz putta, co nam daje wyrafinowany efekt. Pendentywy wypełniają herby Dołęga, Korab, Jelita oraz Rola. Czasze kopuły, podzielone na cztery pola, są zdobione scenami z życia św. Jana Chrzciciela, a cała dekoracja wykorzystuje technikę stiukową z anielskimi główkami, draperiami, pękami kwiatowo-owocowymi i różnorodnymi ornamentami.

Autorstwo

Brak jednoznacznej wersji na temat autorstwa kaplicy Zadzika na Wawelu stawia liczne pytania, które dotykają nie tylko samego projektu, ale i jego barokowych detali, takich jak kraty. Zagadnienie to szczegółowo opracował Michał Rożek w swojej publikacji zatytułowanej Katedra wawelska w XVII wieku. Choć wielu ekspertów w dziedzinie historii sztuki oddaje hołd Sebastianowi Sali jako autorowi dekoracji rzeźbiarskiej znanej kaplicy, to jednak argumenty wspierające jego udział w stworzeniu obiektu pozostają dyskusyjne i są poddawane krytyce w przemyśleniach zawartych w wymienionej książce.

---

Oceń: Kaplica Zadzika na Wawelu

---