Kaplica Czartoryskich, znana również jako kaplica pod wezwaniem Męki Pańskiej, to rzymskokatolicka świątynia o niepowtarzalnym charakterze zabytkowym, która wchodzi w skład parafii archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie. Jest to jedna z publicznych kaplic bazyliki archikatedralnej w tym historycznym mieście, usytuowanej na Wawelu.
Kaplica znajduje się w przyziemiu wieży Zegarowej, przy północnej nawie bocznej katedry, a jej lokalizacja leży na zachód od sieni, która prowadzi do kapitularza. Początkowo pełniła ona funkcję kapitularza katedralnego, jednak w XVII wieku przeniesiono tę funkcję do odrębnego budynku.
W XIX wieku dokonano przekształcenia kaplicy w mauzoleum rodowe Czartoryskich. W tym samym okresie dokonano także zmiany architektonicznej, przebijając wejście do wnętrza dawnej kaplicy Hinczy z Rogowa. W kaplicy tej stworzono także zejście do Grobów Królewskich, co wzbogaciło jej historyczne znaczenie.
Historia
Historia kaplicy na Wawelu jest niezwykle bogata i sięga czasów, gdy w XIII wieku zaczęto budować pierwsze obiekty sakralne w tym miejscu. Wzniesiona około 1364 roku wieża zegarowa pierwotnie została zamierzona jako kapitularz w 1420 roku.
W drugiej ćwierci XV wieku wnętrze tego pomieszczenia zostało przykryte sklepieniem, a jego dolna kondygnacja została starannie obmurowana kamiennym laskowaniem. Zdecydowano o przeniesieniu kapitularza do nowo wzniesionej budowli w okolicach 1603 roku, co potwierdza ciągłość funkcji religijnych w tym obszarze.
W latach 1873-1884 miała miejsce znacząca transformacja wnętrza, które przekształcono w kaplicę, co było możliwe dzięki finansowemu wsparciu księcia Władysława Czartoryskiego. Prace te prowadzone były według projektu architekta Teofila Żebrawskiego. W efekcie powstał obecny ołtarz, na którym umieszczono tryptyk wykonany przez Władysława Brzostowskiego, który z kolei wykorzystał rzeźby Stanisława Stwosza, należące do tzw. tryptyku Jana Olbrachta z 1501 roku (kaplica Jana Olbrachta), które zostały zdobyte przez księcia Czartoryskiego.
Epitafium zmarłego księcia zaprojektował artysta Antoni Madeyski. Istotną fazą przemiany kaplicy była kolejna, ostatnia przebudowa z 1906 roku dokonana przez architekta Zygmunta Hendla. Do hitów przekształceń należy także polichromia sklepienia, wykonana przez Karola Maszkowskiego w 1909 roku, a rok później zainstalowano także kratę, której projekt również należy do Zygmunta Hendla.
Architektura
Architektura kaplicy Czartoryskich na Wawelu jest niezwykle interesująca. Dolna kondygnacja wieży Zegarowej opiera się na kwadratowym rzucie, co nadaje jej unikalny charakter. Elewacja budowli pokryta jest starannie wykonanym kamiennym laskowaniem, które przyciąga wzrok wielu zwiedzających.
Do wnętrza prowadzi elegancka, neogotycka krata, która zdobi posążek Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Na północnej ścianie kaplicy znajduje się imponujący ołtarz, w którym w tryptyku umieszczono późnogotyckie rzeźby. W centralnej części tego pięknego dzieła dostrzegamy ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa, obok którego przedstawiono Najświętszą Maryję Pannę oraz św. Jana Ewangelistę, św. Stanisława ze Szczepanowa i św. Piotra Apostoła. Bohaterowie klęczą przed Ukrzyżowanym, w tym także król Jan I Olbracht, co nadaje scenie osobistego wymiaru.
Na skrzydłach ołtarza uwzględniono sceny Męki Pańskiej, które dodatkowo wzbogacają duchowy przekaz kaplicy. Na ścianie wschodniej możemy zobaczyć epitafium księcia Władysława Czartoryskiego oraz wejście do Grobów Królewskich, a na ścianie zachodniej mieści się otwór okienny, który wpuszcza naturalne światło do wnętrza.
Kaplica pokryta jest sklepieniem gwiaździstym, a całość zdobi bogata polichromia. W zwornikach umieszczono herby Polski, kapituły krakowskiej oraz Dębno kard. Zbigniewa Oleśnickiego, co podkreśla historyczne znaczenie tego miejsca.
Przypisy
- Michał Rożek, Katedra Wawelska w XVII wieku. Wydanie pierwsze. Wydawnictwo Literackie. Kraków 1980 r. ISBN 83-08-00198-X
- Parafia Archikatedralna św. Stanisława BM i św. Wacława
- Wówczas powstała wieża Zegarowa.
Pozostałe obiekty w kategorii "Kaplice":
Kaplica Lipskich na Wawelu | Kaplica Mariacka na Wawelu | Kaplica Matki Bożej Częstochowskiej w Krakowie | Kaplica Skotnickich na Wawelu | Kaplica św. Józefa w Krakowie (ul. Siostry Faustyny) | Kaplica Wazów na Wawelu | Kaplica Ogrojcowa przy kościele Świętej Barbary w Krakowie | Kaplica Królewska na Wawelu | Kaplica bł. Jerzego Popiełuszki w Krakowie | Domek loretański w Krakowie | Kaplica biskupa Piotra Tomickiego na Wawelu | Kaplica Myszkowskich | Ołtarz Trzech Tysiącleci | Kaplica Szafrańców na Wawelu | Kaplica Matki Boskiej Śnieżnej w Krakowie | Grota z figurą Matki Boskiej Lourdeńskiej w Krakowie | Kaplica Mazarakich w kościele Mariackim w Krakowie | Kaplica Zygmuntowska na Wawelu | Kaplica Zadzika na Wawelu | Kaplica św. Piotra i św. Pawła w KrakowieOceń: Kaplica Czartoryskich na Wawelu