Park im. Henryka Jordana w Krakowie

---

Historia

W 1889 roku z inicjatywy dr. Henryka Jordana powstał park na terenie błoń czarnowiejskich, w obrębie byłej wystawy rolniczo-przemysłowej, zorganizowanej dwa lata wcześniej. Projekt zagospodarowania parku zlecono w połowie 1888 roku Bolesławowi Maleckiemu, który pełnił funkcję kierownika ogrodów miejskich. Po uregulowaniu koryta Rudawy, posadzeniem licznych drzew i krzewów oraz postawieniu drewnianych pawilonów, otwarto nowy otwarty park krakowski, w którym znalazły się boiska, przyrządy do ćwiczeń oraz plac zabaw do sportowych rozrywek.

Początkowo dostęp do terenu parku możliwy był poprzez mostek na Ciepłej Wodzie, gdzie umieszczono drewnianą bramę z napisem: „Miejski Park Dr. Jordana”. W pobliżu znajdowała się mleczarnia Eweliny Dobrzyńskiej, która serwowała mleko odwiedzającym, a nieopodal, na podmurówce, wznosił się długi pawilon gimnastyczny, w którym mieściła się obszerna hala oraz weranda. Ćwiczenia odbywały się jedynie latem, zaś w zimie korzystano z cieplejszej sali usytuowanej przy klasztorze Franciszkanów.

Gimnastycy, którzy wyróżniali się swoimi umiejętnościami, otrzymywali od Henryka Jordana książeczki oszczędnościowe z kwotą 5 guldenów. Naprzeciw pawilonu gimnastycznego w altanowej rotundzie odbywały się koncerty orkiestry. W małym drewnianym budynku znajdował się magazyn sprzętu sportowego oraz ogrodniczego, a po prawej stronie od wejścia urządzono „labirynt” dla dzieci, znany jako „ślimak”, który składał się z poplątanych ścieżek. W dalszej części terenu, na prawo od wejścia, zbudowano domek dla dozorcy – ogrodnika, który na koniec dnia obchodził park z dzwonem, zapraszając spacerowiczów do opuszczenia parku.

Rada miejska, chcąc wyrazić swoją wdzięczność za trudy i bezinteresowną pracę Jordana, nadała kompleksowi imię profesora. Do roku 1914 park wzbogacił się o 46 popiersi znanych polskich poetów, uczonych oraz pisarzy, w tym także twórcy parku, które zostały wykonane przez Jana Szczepkowskiego.

Początkowo popiersia ustawiano wokół centralnego, zadrzewionego placu w środku parku. W jego południowo-wschodniej części znajdował się pomnik Tadeusza Kościuszki, usytuowany na dnie osuszonego stawu, na lewo od głównego wejścia. Pomniki, w tym i te, które upamiętniały wybitnych Polaków, były rzeźbione w marmurze tyrolskim z Lass, odpornym na miejscowe warunki atmosferyczne. Ukończone biusty umieszczano na wysokich czworobocznych cokołach. Proces tworzenia popiersi rozpoczął się na przełomie lat 80. i 90. XIX wieku, a do roku 1900 było ich już 31. W gronie autorów rzeźb znajdowali się rzeźbiarze tacy jak Alfred Daun, którego prace obejmowały popiersia Jana Długosza, Stefana Czarnieckiego, Fryderyka Chopina oraz innych wybitnych Polaków, a także Michał Stefan Korpal, który również zajmował się tworzeniem biustów znanych Polaków w latach 1897–1907.

Duże popiersie Henryka Jordana, wykonane przez Szczepkowskiego, zostało umieszczone w parku w roku 1914. Pomnik znajdował się przy głównej alei, w centralnym punkcie kolistego placu, otoczony wcześniejszymi popiersiami. Monument składa się z masywnego cokołu o półkolistym wygięciu, na którym znajduje się czworoboczny postument z popiersiem. Całość otacza szeroki, płaski kamienny krawężnik. Na przedniej stronie postumentu widnieje napis: „Henrykowi Jordanowi wdzięczni rodacy” oraz daty urodzin i śmierci Doktora. Na tylnej stronie postumentu można znaleźć słowa uznania za ciężką pracę oraz datę MCMXIV, a także łacińską sentencję: Fortes Creantur Fortibus et Bonis, co w tłumaczeniu oznacza „Z dzielnych rodzą się dzielni i zacni”.

W przeszłości w parku znajdowały się również korty tenisowe, basen oraz ślizgawka. Henryk Jordan osobiście nadzorował program zajęć organizowanych w parku oraz dobór przewodników i grup, a także prowadził pogadanki na temat polskiej historii. Wzór krakowskiego ogrodu inspirował tworzenie podobnych parków w innych miastach, takich jak Sanok, Jarosław, Lwów, Nowy Sącz, Tarnopol i Warszawa, które zaczęto nazywać ogrodami jordanowskimi.

Park obecnie

Obecnie park im. Henryka Jordana w Krakowie rozciąga się na przestrzeni około 21,5 hektara, a jego granice wyznaczają ulice W. Reymonta, H. Reymana oraz aleja 3 Maja. To miejsce stanowi idealną przestrzeń dla miłośników aktywności fizycznej i rekreacji.

Na terenie parku można znaleźć różne obiekty, w tym:

• boiska do siatkówki,
• boiska do piłki nożnej,
• boiska do koszykówki,
• skate park,
• plac zabaw dla dzieci,
• mały staw,
• górkę do jazdy na sankach zimą,
• muszlę koncertową,
• wodny plac zabaw,
• obiekty gastronomiczne,
• miasteczko rowerowe – miniaturowa strefa ruchu drogowego dla dzieci i młodzieży.

W parku aktywnie działa Towarzystwo Parku im. dr. Henryka Jordana, jego prezesem jest Kazimierz Cholewa. Co istotne, wstęp do parku jest całkowicie bezpłatny.

Park im. Henryka Jordana jest otwarty w różnych godzinach w zależności od sezonu:

• sezon wiosenno-letni (od 1 kwietnia do 31 października): 6.00 – 22.00,
• sezon jesienno-zimowy (od 1 listopada do 31 marca): 6.00 – 20.00.

Popiersia

W czasach I wojny światowej, w celu upamiętnienia 86. urodzin cesarza Franciszka Józefa, w parku Jordana pojawiło się jego popiersie, zaprojektowane przez Jana Zawiejskiego. Czas II wojny światowej przyniósł jednak znaczne zniszczenia, w wyniku których park ucierpiał, a wiele z pięknych szpalerów grabów zostało zrujnowanych. Warto wspomnieć, że Kazimierz Łuczywo, w obliczu tych zniszczeń, ratował popiersia wybitnych Polaków, ukrywając je w swojej pracowni.

Obecnie w parku znajduje się 54 popiersia, przy czym nie uwzględnia się w tej liczbie centralnego pomnika, który upamiętnia założyciela parku – Henryka Jordana.

Popiersia są rozmieszczone w różnych częściach parku, a oto ich lista:

• I. W alei od strony ul. Reymonta,
• II. Na okrągłym skwerze w środku parku z pomnikiem Henryka Jordana pośrodku,
• III. W alei łączącej się z centralnym skwerem,
• IV. W alei od strony Błoń (ul. 3 Maja),
• V. W alei będącej odgałęzieniem alei IV w kierunku wyjścia na tyły alei Mickiewicza, z zamiarem połączenia rzędu pomników,
• VI. Niedźwiedź Wojtek.

W tylnej części parku, nieopodal ul. Akademickiej, w dniu 18 maja 2014 roku, z okazji 70. rocznicy bitwy o Monte Cassino, odsłonięto pomnik Niedźwiedzia Wojtka, zaprojektowany przez Wojciecha Batkę, absolwenta ASP w Krakowie. Pomnik ma naturalną wielkość, mierzy 2,3 m, a obok niego umieszczono kamienie, które opisują kluczowe etapy szlaku bojowego 2. Korpusu Polskiego.

Warto zauważyć, że popiersia w alejach I i II są to pomniki pochodzące z czasów jordanowskich. Natomiast popiersia umieszczone w alejach III – V zaczęły powstawać od końca lat 90. XX wieku w ramach projektu „Słynni Polacy XX wieku”. Wyjątkiem w tej grupie jest popiersie Tadeusza Kościuszki, które, choć znajduje się w otoczeniu nowych pomników, należy do starszego zestawu.

---

Oceń: Park im. Henryka Jordana w Krakowie

---