Plac Na Groblach

---

Historia powstania

Przed połową XIX wieku w centralnej części placu znajdował się staw, który był pozostałością po dawnym porcie wiślanym. Zachodnia część tego obszaru została określona jako ulica Portowa od połowy XIX wieku. Owalny kształt, który obecnie przyjmuje plac, wykształcił się w XVIII i XIX wieku. Jeszcze przed zakończeniem II wojny światowej, miejsce to pełniło funkcję pętli autobusowej.

Historycznie plac, znany w XIX wieku jako Nowy Świat, był miejscem, gdzie organizowane były targi końskie i powstał w XIX stuleciu. Wcześniej jednak na tym terenie znajdowały się rozległe stawy i mokradła, które były stopniowo osuszane i z czasem zastępowane chaotyczną zabudową domków o drewnianej konstrukcji. Zanim obszar został uregulowany, to właśnie tutaj zlokalizowane było jedno z ujść Rudawy, które odprowadzało wodę oraz nieczystości z fos pod murem miejskim do rzeki Wisły. Nazwa placu wywodzi się od grobli, która oddzielała tę odnogę rzeki. Ulica wschodnia część późniejszego placu, znana jako Groble, nosiła tę nazwę w pierwszej połowie XIX wieku.

Termin, kiedy odbywały się targi końskie, określał regulamin targowy, który uchwalono pod koniec XIX wieku. Zgodnie z paragrafem 58, pkt. b, targi końskie miały miejsce w każdy wtorek tygodnia, a w razie, gdyby ten dzień przypadał na uroczystość świąteczną, targ odbywał się w najbliższym dniu powszednim. W drugiej połowie XVIII wieku ten obszar stał się jurydyką będącą w rękach rodziny Tarłów, a następnie był dzierżawiony przez Hugona Kołłątaja, aż w końcu przeszedł w posiadanie Sieniawskich.

Zabudowa

Wśród najbardziej rozpoznawalnych obiektów znajdujących się na Placu na Groblach wyróżnia się gmachI Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie (nr 9), którego projekt powstał w 1896 roku dzięki Józefowi Sarcemu, a sama budowa miała miejsce w latach 1897–1899.

Większość pozostałych kamienic w tym rejonie została wzniesiona w końcowych latach XIX wieku oraz na początku XX wieku. Na skrzyżowaniu Placu na Groblach oraz ulicy Powiśle można zobaczyć jedyny zachowany element po nieistniejącym już Browarze Królewskim, który został zburzony w 2002 roku. W tym miejscu umieszczono drewniany wodowskaz, a także trzy tablice ukazujące poziom wody podczas powodzi, które miały miejsce w Krakowie w latach 1813, 1876 oraz 1903.

Budynek browaru, w którym obecnie znajduje się hotel Sheraton, został zniszczony mimo że znajdował się na liście zabytków. Prof. Andrzej Kadłuczka, odpowiedzialny za projektowanie hotelu, określił ten proces jako „wymianę substancji zabytkowej”.

Znani mieszkańcy

W sercu Krakowa, przy Placu na Groblach, przez około 24 lata mieszkał znany artysta i organizator Piwnicy pod Baranami, Piotr Skrzynecki, który rezydował u Janiny Garyckiej. To miejsce przyciągało także inne wybitne postacie.

W tej samej kamienicy znajdował się również prezes Federacji Rodzin Katyńskich, Andrzej Sariusz-Skąpski. Jego działalność oraz zaangażowanie w sprawy społeczne miały doniosłe znaczenie, co podkreśla rolę tego miejsca w historii Krakowa.

W kamienicy numer 3 zamieszkiwał z kolei Karol Tichy, utalentowany krakowski malarz, artysta i pedagog. Mieszkanie Tichego stało się miejscem, w którym sztuka i edukacja łączyły się w harmonijną całość. Ponadto, w tej samej kamienicy wmurowano tablicę upamiętniającą wybitnego reportera oraz dyplomatę, Ksawerego Pruszyńskiego, który był także lokatorem tego budynku.

W roku 1945, w kamienicy numer 19 na pierwszym piętrze, w mieszkaniu numer 20, mieszkała Wanda Adamczyk (z domu Milczanowska) wraz z matką, Anną Milczanowską. W czasie II wojny światowej udzieliły one schronienia Marii Bester (z d. Langdorf) oraz jej teściowej, Esterze Langdorf, co dowodzi humanitarnego ducha mieszkańców tych okolic.

Piwnica pod Baranami

Janina Garycka mieszkała w kamienicy numer dwanaście, która stała się popularnym miejscem spotkań artystów związanych z krakowskim kabaretem Piwnica pod Baranami. To wyjątkowe miejsce, gdzie niejednokrotnie towarzyszył alkohol, przyciągało twórcze umysły i stało się centrum artystycznych dyskusji oraz twórczości. Piwnica została założona przez Piotra Skrzyneckiego oraz innych wybitnych przedstawicieli krakowskiej kultury.

Z okazji czterdziestolecia istnienia tego kabaretu powstała niezapomniana piosenka, której autorami są Zbigniew Książek (słowa) oraz Zygmunt Konieczny (muzyka). Utwór nosi tytuł O Groblach, na Groblach i jest jednym z licznych dzieł, które są częścią bogatej historii kabaretu.

Innym interesującym utworem jest Plac na Groblach, również autorstwa Zbigniewa Książka (słowa) oraz Jana Kantego Pawluśkiewicza (muzyka). Piosenkę tę wykonywał niegdyś znany artysta, Grzegorz Turnau, który swoim śpiewem przyczynił się do popularyzacji krakowskich klimatów muzycznych. Te utwory świadczą o niezatartej tradycji artystycznej związanej z Piwnicą pod Baranami.

Infrastruktura

Plac na Groblach przez długie lata służył jako miejsce zajęte przez szkolne boiska, co świadczy o jego funkcjonalności dla lokalnej społeczności. Od września 2007 roku do grudnia 2009 roku, na tym terenie miała miejsce budowa pierwszego w Krakowie podziemnego parkingu, który dziś jest uznawany za największy tego rodzaju obiekt w okolicy Wawelu.

To nowoczesne przedsięwzięcie jest imponujące, ponieważ ma zdolność pomieszczenia ponad 600 samochodów, co znacznie poprawia dostępność tego popularnego miejsca w Krakowie.

W części naziemnej parkingu stworzono również boiska, które są dostępne dla wszystkich chętnych, gdzie można grać w piłkę nożną i siatkówkę. Dodatkowo, na tym terenie zbudowano bieżnię, co sprzyja aktywnemu trybowi życia mieszkańców.

Warto nadmienić, że na placu otwarto także budynek Międzyszkolnego Ośrodka Sportowego Kraków-Śródmieście, który ma na celu rozwijanie sportowych talentów wśród młodzieży. Uroczyste otwarcie parkingu miało miejsce 9 grudnia 2009 roku, co stanowi ważny krok w kierunku poprawy infrastruktury sportowej oraz rekreacyjnej w sercu Krakowa.

---

Oceń: Plac Na Groblach

---