Plac św. Ducha w Krakowie

Na przestrzeni dziejów, teren ten był zabudowany przez gmachy klasztorne i szpitale, które zarządzali duchacy. Historia tego miejsca sięga roku 1244, kiedy to powstał pierwszy szpital, a na obrzeżach placu znajdował się również kościół Ducha Świętego. Opis sporządzony w 1739 roku przedstawiał piętrowe budynki duchackie, które składały się z dwóch skrzydeł. Skrzydło wschodnie rozciągało się od lewej strony kościoła św. Krzyża ku placowi św. Ducha, a drugie ukośnie biegło w kierunku ul. Szpitalnej na północny zachód. Połączeniem tych dwóch skrzydeł był kościół św. Ducha.

W miarę upływu lat, teren ten przeszedł spektakularne zmiany. Zdecydowanie ważnym wydarzeniem miało miejsce w 1788 roku, kiedy to szpital przyjmował wyłącznie chorych ubogich i bezdomnych. Z biegiem czasu, opustoszałe pomieszczenia szpitalne wykorzystywane były na różnorodne cele, w tym na fabrykę sukna, co przyczyniło się do znacznej degradacji zabytków. Po zajęciu Krakowa przez Austrię w 1796 roku, przekształcono były klasztor Duchaków w c.k. urząd menniczy, a w 1810 roku szpital św. Ducha zamieniono w lazaret wojskowy.

W roku 1821 Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa przeniósł na obszar dawnego gmachu duchackiego szpital dla chorych na wenerę oraz dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Praktyki te trwały do 1879 roku, kiedy to szpital został przeniesiony do nowych budynków, a zabudowania duchaków stały się aresztem oraz miejskimi i prywatnymi składami.

W kontekście edukacyjnym, przy tym kompleksie zabudowań funkcjonowała szkoła św. Ducha, którą wzmiankowano po raz pierwszy w 1424 roku. Była to szkoła dla chłopców z parafii św. Ducha oraz uczniów przebywających w szpitalu. Budynek szkoły, choć w 1739 roku uległ ruinie, został odbudowany w 1757. Po pewnym czasie dotrwał do czasów Wolnego Miasta Krakowa, jednak w końcu został zniszczony w celu poszerzenia ul. Szpitalnej.

W 1891 roku, mimo protestów ze strony miłośników historii z Janem Matejką na czele, znaczne fragmenty budynków zdemontowano, aby ustąpiły miejsca pod gmach Teatru Miejskiego. Z tego okresu przetrwał jedynie budynek szpitala scholarów - Dom pod Krzyżem z 1474 roku, który obecnie mieści Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, a także inne budowle, jak kościół Świętego Krzyża oraz zabudowania klasztoru duchaczek.

W 1910 roku, z okazji 500-lecia bitwy pod Grunwaldem, w specjalnie wzniesionym drewnianym pawilonie zaprezentowano panoramę tej bitwy, namalowaną przez Tadeusza Popiela oraz Zygmunta Rozwadowskiego. Warto dodać, że od 1929 do 1952 roku na Placu św. Ducha, obok Domu pod Krzyżem, funkcjonował dworzec autobusowy, a później aż do 2020 roku był to parking.

Na zakończenie, przed wejściem do teatru znajduje się pomnik Aleksandra Fredry, autorstwa Cypriana Godebskiego z 1900 roku, który doskonale wpisuje się w historyczną i kulturalną tkankę tego miejsca.