Emanuel Rostworowski

Nauka i edukacja

Emanuel Mateusz Rostworowski, urodzony 8 stycznia 1923 roku w Krakowie, był wybitnym polskim historykiem oraz profesorem, którego działalność miała znaczący wpływ na rozwój nauk historycznych w Polsce.

Odszedł z tego świata 8 października 1989 roku, również w Krakowie. W ciągu swojej kariery akademickiej został również członkiem Polskiej Akademii Nauk, co potwierdza jego znaczenie w dziedzinie historii.

Wywód genealogiczny

Genealogia Emanuela Rostworowskiego to fascynujący temat, który łączy w sobie bogatą historię rodziny oraz znaczące postacie. W poniższej tabeli przedstawiono jego wywód genealogiczny, który ukazuje relacje rodzinne oraz przodków.

4. Joachim Rostworowski
prawnuk Eliasza Wodzickiego oraz Mikołaja Małachowskiego		___
__2. Karol Hubert Rostworowski
5. Helena Moszyńska
córka Piotra Moszyńskiego		____
___1. Emanuel Rostworowski
6. Jan Chościak Popiel
syn Pawła Popiela oraz prawnuk Marcina Badeniego		__
__3. Róża Chościak Popiel__
7. Jadwiga Dunin-Borkowska
wnuczka Karola Józefa hr. Larysza		___
_

Życiorys

Emanuel Rostworowski był najmłodszym synem Karola Huberta Rostworowskiego oraz Róży z Popielów. Jego rodzina była zróżnicowana, a starszymi braćmi byli: Marek Rostworowski, który zyskał uznanie jako historyk sztuki oraz Jan Rostworowski, znany poeta. W 1939 roku ukończył III Gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Krakowie.

W czasach wojennych, po trudnej ewakuacji, znalazł schronienie w majątku Wójcza, który należał do jego krewnych Popielów. Od 1943 roku osiedlił się w Ruszczy, gdzie pracował jako księgowy i jednocześnie uczęszczał na tajne komplety w Krakowie. W 1941 roku przystąpił do matury; pierwsze podejście zakończyło się niepowodzeniem, z przewagą ocen niedostatecznych, w tym z historii. Kolejna próba przyniosła lepsze rezultaty, lecz nadal zawierała poprawkę z historii. Tak niskie wyniki, jak mówił później Rostworowski, były spowodowane tą trudną, okupacyjną rzeczywistością, warunkami nauki oraz brakiem systematyczności w nauce, co spowodowało, że nie znał nawet przebiegu szlaku bojowego Legionów Piłsudskiego przystępując do matury.

W 1943 roku rozpoczął studia historyczne na tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim. Ten wybór ugruntowany był jego przekonaniem, że historia pomoże w zrozumieniu korzeni naszej cywilizacji oraz kierunków jej rozwoju. Pasjonowały go takie tematy jak antropogeneza, początki cywilizacji, a także systemy religijne i etyczne. Uczęszczał na seminarium prowadzonym przez Władysława Konopczyńskiego, w którym rozbudził swoje zainteresowania związane z XVIII stuleciem. Tam miał szansę poznać warsztat pracy historyka.

W marcu 1945 roku powołany został do służby wojskowej, gdzie odsiadywał kilka miesięcy, zdobywając stopień starszego szeregowego. Choć w 1973 roku otrzymał odznaczenie za działania podczas walk o Berlin, w których nie brał udziału, to dzięki interwencji prof. Konopczyńskiego, który zaświadczył, że Rostworowski był jego wolontariuszem, został zwolniony z wojska. Po powrocie do Krakowa, korzystał z seminarium prowadzonego przez Józefa Feldmana, który dostrzegł jego talent i zaangażował go jako asystenta.

Jako student, uczestniczył także w Kole Historyków Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie pełnił rolę kierownika sekcji naukowej, a w późniejszym czasie wiceprezesa. Po śmierci Feldmana powrócił na seminarium u Konopczyńskiego, gdzie przygotował swoją pracę magisterską pt. „Książę d’Aiguillon a Polska”, która uzyskała bardzo dobry wynik oraz znalazła się na łamach XVIII tomu Roczników Historycznych (1949) pod tytułem „Na drodze do pierwszego rozbioru”.

Jego wcześniejsze doświadczenie pozwoliło mu rozpocząć pracę od 1 grudnia 1946 roku na pozycji młodszego asystenta w Katedrze Historii Nowożytnej pod kierownictwem Władysława Konopczyńskiego, dzięki wsparciu Kazimierza Piwarskiego. Jeszcze w 1948 roku musiał zawiesić prace na doktoratem, bowiem komunistyczne władze przeprowadziły nagonkę na Konopczyńskiego, jednak pozostał mu lojalny. Doktorat na temat Francji oraz kandydatury Stanisława Leszczyńskiego na tron polski w latach 1726–1733 obronił 21 lutego 1950 roku.

Jako starszy asystent w Katedrze Historii Nowożytnej Powszechnej oraz pracownik w Katedrze Historii Polski Nowożytnej, Rostworowski niekoniecznie interesował się tematyką badań tej drugiej, ale napisał istotne studium pt. „Reforma pawłowska Pawła Ksawerego Brzostowskiego”, które opublikowano na łamach Przeglądu Historycznego (t. 44, 1953). Artykuł wyróżniał się bogatym aparatem źródłowym oraz wnikliwą interpretacją, co uwydatniło cechy przyszłego redaktora PSB.

W 1952 roku podjął pracę w zespole do edycji Materiałów do dziejów Sejmu Czteroletniego, co umożliwiło mu szeroką działalność naukową. Uczestniczył w tej pracy do wydania szóstego tomu (1969) dotyczącego kwestii żydowskiej, wniósł w nim około 50% wkładu merytorycznego.

Rostworowski przyjął etat adiunkta w Pracowni Badań Agrarnych IH PAN. 30 czerwca 1955 roku uzyskał tytuł docenta bez wymogu habilitacji, a jego opiniodawcami byli znani historycy Witold Kula oraz Kazimierz Lepszy. Wkrótce, bo 16 kwietnia 1956 roku, został członkiem Pracowni Edytorskiej i Stosunków Międzynarodowych, a niedługo po tym przeszedł do Pracowni edytorskiej Działu II Instytutu PAN.

22 września 1961 roku Rostworowski otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, co była efektem uznanego dorobku, którego analizę przeprowadził historyk Józef Dutkiewicz. W tym samym roku objął stanowisko szefa Pracowni Stosunków Międzynarodowych IH PAN. Również był aktywny w Radzie Naukowej Instytutu Historii i pełnił różne funkcje w krakowskim oddziale PAN.

9 stycznia 1971 roku uzyskał nominację na profesora zwyczajnego. W 1964 roku, z rąk znakomitego mediewisty Tadeusza Manteuffla, został trzecim redaktorem Polskiego Słownika Biograficznego, gdzie był odpowiedzialny za edycję 21 tomów biogramów.

Praca nad słownikiem stała się dla Rostworowskiego ogromną pasją. Choć początkowo planował zakończenie serii PSB do 1992 roku, w miarę upływu lat, wyzwania związane z wydawaniem obszernych biogramów sprawiły, że zmienił podejście do tej pracy. W 1979 roku zyskał tytuł członka korespondenta PAN, a w 1989 roku członka rzeczywistego.

Nie tylko z redakcji PSB zasłynął Rostworowski; stworzona przez niego synteza dziejów powszechnych XVIII wieku, rozpoczęta w 1965 roku, ukazała się w 1977 roku. Wkrótce został uhonorowany wieloma nagrodami, w tym za całokształt działalności naukowej. Ostatnią jego książkę, „Popioły i korzenie”, wydano w 1985 roku.

Większość życia spędził w Krakowie, a w 1974 roku przeprowadził się do Rybnej, zamieszkując w dworze jego stryja, za co otrzymał nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za odnowienie dworku oraz parku. Profesor zmarł 8 października 1989 roku, a jego ostatnia droga prowadziła do grobowca rodzinnego na cmentarzu parafialnym w Rybnej, gdzie został pochowany 14 października.

Życie osobiste

W dniu 1 lipca 1948 roku Emanuel Rostworowski wziął ślub z Renatą Brenstiern-Pfanhauser, ur. 1924, a zmarłą w 1997 roku. Renata była córką Józefa i Marii z Zgleczewskich, którzy nosili herb Rola. Para doczekała się trzech synów, którzy każdy poszedł swoją unikalną drogą.

Ich najstarszy syn, Karol, urodził się w 1950 roku i został inżynierem rolnikiem. Marcin, kolejny z synów, urodził się w 1953 roku; jest plastykiem oraz kowalem artystycznym, natomiast Dominik, najmłodszy syn, przyszedł na świat w 1954 roku, a z wykształcenia jest filologiem klasycznym i malarzem.

Dzieła

W dorobku Emanuela Rostworowskiego znajduje się wiele ważnych prac, które przyczyniły się do zrozumienia historii naszego kraju. Jego dzieła obejmują różnorodne tematy, a każda z nich nosi ślad jego pasji do badań historycznych.

  • Historia powszechna – wiek XVIII, Warszawa 1977,
  • Sprawa aukcji wojska na tle sytuacji politycznej przed Sejmem Czteroletnim, Warszawa 1957,
  • O polską koronę. Polityka Francji w latach 1725-1733, 1958,
  • Legend i fakty XVIII wieku, Warszawa 1963,
  • Ostatni król Rzeczypospolitej. Geneza i upadek Konstytucji 3 maja, Warszawa 1966,
  • Popioły i korzenie. Szkice historyczne i rodzinne, Kraków 1985,
  • Materiały do dziejów Sejmu Czteroletniego, t. 1-5, Wrocław 1955-1964 (współredaktor).

Biogramy osób w PSB autorstwa Emanuela Rostworowskiego

W dokumentach autorstwa Emanuela Rostworowskiego można odnaleźć liczne biogramy osób, które wpłynęły na historię i kulturę naszej ojczyzny. Oto zestawienie niektórych z nich, które zostały uwzględnione w pozycji dotyczącej biografii:

  • Karol Głębocki (II poł. XVIII w.), t. VIII, s. 110,
  • Ignacy Gomoliński (II poł. XVIII w.), t. VIII, s. 269,
  • Bogusław Korwin Gosiewski (ok. 1660–1774), t. VIII, s. 340–342,
  • Karol Fryderyk Griesheim (II poł. XVIII w.), t. VIII, s. 577–578,
  • Fryderyk Ernest Hennig-Henninski (II poł. XVIII w.), t. IX, s. 396–398,
  • Kajetan Hryniewiecki (zm. 1796), t. X, s. 60–61,
  • Benedykt Hulewicz (1750–1817), t. X, s. 89–92,
  • Leon Hulewicz (II poł. XVIII w.), t. X, s. 94,
  • Stanisław Hulewicz (II poł. XVIII w.), t. X, s. 95,
  • Aleksy Onufry Husarzewski (1714?–1782), t. X, s. 118–120,
  • Jan August Hylzen (1702–1767), t. X, s. 128–129,
  • Jerzy Mikołaj Hylzen (1692–1775), t. X, s. 130,
  • Józef Jerzy Hylzen (1736–1786), t. X, s. 130–133,
  • Mikołaj Jaroszyński (ur. 1742), t. XI, s. 19–20,
  • Franciszek Jelski (1738–1821), t. XI, s. 152,
  • Konstanty Jelski (zm. 1799), t. XI, s. 154–155,
  • Stanisław Jelski (zm. 1829), t. XI, s. 158–159,
  • Roch Jerlicz (ur. ok. 1740), t. XI, s. 176–177,
  • Jan Jordan (zm. 1810), t. XI, s. 278–279,
  • Joachim Judycki (II poł. XVIII w.), t. XI, s. 310–311,
  • Józef Judycki (II poł. XVIII w.), t. XI, s. 311–314,
  • Benedykt Karp (1734–1805), t. XII, s. 91–92,
  • Ignacy Karp (1780–1809), t. XII, s. 93,
  • Maurycy Franciszek Karp (1749–1817), t. XII, s. 95–97,
  • Ignacy Kluczewski (II poł. XVIII w.), t. XIII, s. 16–17,
  • Michał Kobyłecki (II poł. XVIII w.), t. XIII, s. 174–175,
  • Władysław Konopczyński (1880–1952), t. XIII, s. 556–561,
  • Ignacy Krzucki (ur. ok. 1750), t. XV, s. 542–544,
  • Kajetan Kurdwanowski (zm. 1811), t. XVI, s. 234–236,
  • Antoni Ledóchowski (1755–1835), t. XVI, s. 619–620, (wspólnie z Alfonsem Schletzem),
  • Józef Legowicz (zm. 1811), t. XVII, s. 4,
  • Simon-Antoine-Jean L`Huilier (1750–1840), t. XVII, s. 267–270,
  • Franciszek Lubecki (zm. 1806), t. XVII, s. 578–579,
  • Franciszek Ksawery Lubomirski (1747–1819), t. XVIII, s. 32–33,
  • Ignacy Łempicki (ur. 1766), t. XVIII, s. 326–327, (jako redaktor),
  • Maciej Józef Łubieński (ur. 1715?–1770), t. XVIII, s. 493–494,
  • Władysław Aleksander Łubieński (1703–1767), t. XVIII, s. 505–511,
  • Jadwiga Manuzzi (ok. 1736–1778), t. XIX, s. 502–504,
  • Mikołaj Manuzzi (zm. 1809), t. XIX, s. 504–507,
  • Stanisław Manuzzi (1773–1823), t. XIX, s. 507–508,
  • Jan Mier (zm. 1790), t. XX, s. 802–803,
  • Józef Wojciech Mierzejewski (II poł. XVIII w.), t. XXI, s. 12–15,
  • Franciszek Ksawery Mikorski (II poł. XVIII w.), t. XXI, s. 161–163,
  • Andrzej Mokronowski (1713–1784), t. XXI, s. 585–594,
  • Jean – Antoine Monet (1703–1795), t. XXI, s. 647–651,
  • Andrzej Moszczeński (1742–1823), t. XXII, s. 87–91,
  • Leonard Olizar (1753–1815?), t. XXIII, s. 815–819,
  • Grzegorz Orlik (1702–1759), t. XXIV, s. 202–205,
  • Scipione Piattoli (1749–1809), t. XXV, s. 818–828,
  • Gabriel Podolski (1719–1777), t. XXVII, s. 149–161,
  • Andrzej Poniatowski (1734–1773), t. XXVII, s. 412–420,
  • Jan Nepomucen Poniński (1735–po 1782), t. XXVII, s. 531–536, (wspólnie z Wacławem Szczygielskim),
  • Józef Popiel (1848–1880), t. XXVII, s. 558,
  • Onufry Popiel (ok. 1770–1828), t. XXVII, s. 564–565,
  • Paweł Popiel (1733–1809), t. XXVII, s. 565–568,
  • Paweł Popiel (1870–1936), t. XXVII, s. 573–574,
  • Seweryn Potocki (1762–1829), t. XXVIII, s. 136–140, (wspólnie z Jerzym Skowronkiem),
  • Stanisław Szczęsny Potocki (1752–1805), t. XXVIII, s. 183–202,
  • Wojciech Pusłowski (1762–1833), t. XXIX, s. 423–427,
  • Zygmunt Pusłowski (1848–1913), t. XXIX, s. 427–429,
  • Franciszek Ksawery Puszet (1746–1812), t. XXIX, s. 445–446,
  • Maria Radziwiłłowa (ok. 1730–1795), t. XXX, s. 402–409,
  • Marek Ludwik Reverdil (1734–1790), t. XXXI, s. 165–168, (wspólnie z Jadwigą Rudnicką),
  • Franciszek Ksawery Rostworowski (1749–1816), t. XXXII, s. 191–193,
  • Łukasz Rostworowski (ok. 1644–1691), t. XXXII, s. 194–196,
  • Jan Nepomucen Rostworowski (1799–1847), t. XXXII, s. 198–201.

Przypisy

  1. P. Bliński, Z. Zielińska, Emanuel Rostworowski – droga na historiograficzny Olimp, [w:] W kręgu badaczy dziejów politycznych XVIII wieku. Józef Feldman – Emanuel Rostworowski – Jerzy Michalski, pod red. Z. Zielińskiej i W. Kriegseisena, Warszawa 2010, s. 44–45.
  2. P. Bliński, Z. Zielińska, Emanuel Rostworowski – droga na historiograficzny Olimp, [w:] W kręgu badaczy dziejów politycznych XVIII wieku. Józef Feldman – Emanuel Rostworowski – Jerzy Michalski, pod red. Z. Zielińskiej i W. Kriegseisena, Warszawa 2010, s. 42–43.
  3. P. Bliński, Z. Zielińska, Emanuel Rostworowski – droga na historiograficzny Olimp, [w:] W kręgu badaczy dziejów politycznych XVIII wieku. Józef Feldman – Emanuel Rostworowski – Jerzy Michalski, pod red. Z. Zielińskiej i W. Kriegseisena, Warszawa 2010, s. 40–41.
  4. P. Bliński, Z. Zielińska, Emanuel Rostworowski – droga na historiograficzny Olimp, [w:] W kręgu badaczy dziejów politycznych XVIII wieku. Józef Feldman – Emanuel Rostworowski – Jerzy Michalski, pod red. Z. Zielińskiej i W. Kriegseisena, Warszawa 2010, s. 40.
  5. P. Bliński, Z. Zielińska, Emanuel Rostworowski – droga na historiograficzny Olimp, [w:] W kręgu badaczy dziejów politycznych XVIII wieku. Józef Feldman – Emanuel Rostworowski – Jerzy Michalski, pod red. Z. Zielińskiej i W. Kriegseisena, Warszawa 2010, s. 21.
  6. Cyt. za: P. Bliński, Z. Zielińska, Emanuel Rostworowski – droga na historiograficzny Olimp, [w:] W kręgu badaczy dziejów politycznych XVIII wieku. Józef Feldman – Emanuel Rostworowski – Jerzy Michalski, pod red. Z. Zielińskiej i W. Kriegseisena, Warszawa 2010, s. 21. Opinia ta została zamieszczona w czasopiśmie historycyzm "Dzieje Najnowsze" w 1974 r.
  7. J. Michalski, J. Tazbir, Rostworowski Emanuel Mateusz (1923–1989), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990, s. 186–187.
  8. J. Michalski, J. Tazbir, Rostworowski Emanuel Mateusz (1923–1989), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990, s. 184–185.
  9. J. Michalski, J. Tazbir, Rostworowski Emanuel Mateusz (1923–1989), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990, s. 184.
  10. J. Michalski, J. Tazbir, Rostworowski Emanuel Mateusz (1923–1989), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1990, s. 186.
  11. Wywód genealogiczny wg Genealogii Potomków Sejmu Wielkiego http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.26678.10
  12. Renata Brenstiern-Pfanhauser. 1944.pl. [dostęp 30.01.2016 r.]
  13. Rostworowski, Emanuel, [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [online], PAN [dostęp 09.09.2021 r.]

Oceń: Emanuel Rostworowski

★★★★★
Średnia ocena:4.6 Liczba ocen:13