Franciszek Żymirski

Wojsko i służby mundurowe

Franciszek Żymirski, znany jako przedstawiciel herbu Jastrzębiec, miał swoje początki w Krakowie, gdzie przyszło mu na świat 5 października, choć niektórzy mówią, że było to w roku 1779.

Żymirski zasłynął jako wybitny generał polski, którego kariera wojskowa obejmowała dowodzenie 2 dywizją piechoty. Jego odwaga i determinacja w służbie dla kraju zostały docenione poprzez nadanie mu orderu Virtuti Militari.

Warto podkreślić, że zmarł 25 lutego 1831 roku w Warszawie, pozostawiając po sobie niezatarte ślady w historii Polski.

Życiorys

Młodość, insurekcja kościuszkowska, konspiracja popowstaniowa

Franciszek Żymirski wywodził się z ubogiej rodziny szlacheckiej o długoletnich tradycjach wojskowych. Jego militarną karierę rozpoczął podczas insurekcji kościuszkowskiej, 21 października 1794 roku, kiedy to awansował na porucznika w 2. Regimencie Grenadierów Krakowskich. Ten awans, osiągnięty w młodym wieku przy braku silnych koneksji rodzinnych, świadczył o jego wyjątkowych zdolnościach wojskowych. Po zakończeniu powstania, Żymirski ukrył się w Galicji, gdzie rozpoczął działalność jako emisariusz w Centralizacji Lwowskiej. Niestety, podczas jednej z misji do Konstantynopola, padł ofiarą donosu konfidenta i został wciągnięty w sieć zainteresowań agentów austriackiej policji. Po powrocie do Galicji aresztowano go, lecz udało mu się zniszczyć kompromitujące dokumenty, a zręczne zeznania pozwoliły mu na uwolnienie. Mimo że władze austriackie szybko zorientowały się w pomyłce, Żymirski nie dał się schwytać ponownie. Na początku 1797 roku, wspólnie z Michałem Kleofasem Ogińskim, udał się do Paryża, sprawnie unikając austriackiego pościgu.

Legiony, San Domingo, powrót do Europy

Od 1797 roku Żymirski pełnił służbę w Legionach Polskich, a w grupie trzydziestu oficerów, przedstawionych Napoleonowi do awansu, uzyskał stopień kapitana 27 maja 1797 roku. Przydzielono go do kompanii piechoty w V batalionie 2 Legii, a po lipcowej reorganizacji Legionów objął dowództwo w II batalionie 2 Legii. Brał aktywny udział w walkach pod Legnano, Weroną oraz w oblężeniu Mantui. Po kapitulacji twierdzy, spędził w niewoli dziesięć miesięcy w trudnych warunkach w Leoben. Po powrocie na wolność, awansował na kapitana II klasy i został przydzielony do V batalionu Legii Włoskiej. Uczestniczył w blokadzie Ferrary, a w grudniu 1801 roku, po reorganizacji, był przydzielony do 2 Batalionu w utworzonej 2 Półbrygadzie Polskiej, przemianowanej później na 114 Półbrygadę Piechoty Liniowej Francuskiej, która została wysłana na Saint-Domingue w celu stłumienia powstania. W 1803 roku wziął udział w walkach na tej wyspie, a po wzięciu do niewoli trafił do angielskiego obozu na Jamajce. Po zwolnieniu, przez Stany Zjednoczone, wrócił do Europy w lutym 1804 roku. W 1805 roku uczestniczył w bitwie pod Ulm.

Księstwo Warszawskie

W marcu 1807 roku Żymirski, awansowany do rangi podpułkownika, brał udział w oblężeniu Grudziądza. Uznany za zasługi w kampanii 1807 roku, otrzymał krzyż Virtuti Militari. W 1809 roku w wojnie z Austrią był uczestnikiem bitwy pod Raszynem, co zaowocowało awansem na majora 5 pułku oraz objęciem dowództwa twierdzy w Częstochowie. W kwietniu 1811 roku awansował na pułkownika, z nominacją na dowódcę 13 pułku piechoty stacjonującego w Zamościu.

Królestwo Polskie

W czerwcu 1817 roku Żymirski uzyskał awans do rangi generała brygady, a w 1830 roku do stopnia generała dywizji. W tym samym roku został uhonorowany Znakiem Honorowym za trzydzieści lat wzorowej służby oraz odznaczony Orderem Świętego Stanisława II klasy w 1819 roku.

Powstanie listopadowe i wojna polsko-rosyjska 1831

W nocy listopadowej 1830 roku, Żymirski dowodził swoim pułkiem gwardii, czekając na uformowanie nowych władz powstańczych. Nie zezwolił swoim podwładnym na aktywne wsparcie powstańców, jednocześnie odmawiając Konstantemu wykorzystania pułku do tłumienia buntu. Podczas bitwy o Olszynkę Grochowską stanął na czele 2 Dywizji Piechoty, która broniła kluczowej pozycji. Pomimo ogromnych strat, jego dywizja z odwagą odpierała gwałtowne ataki wojsk rosyjskich przez wiele godzin. Niestety, w trakcie walk, generał Żymirski odniósł poważne obrażenia; kula armatnia odcięła mu ramię. Zgodnie z lokalną tradycją, zmarł on przy krzyżu na rozdrożu na ul. Grochowskiej, w pobliżu drogi do Gocławia oraz ul. Grenadierów. Do 1950 roku, prostopadła do Grochowskiej, ulica Międzyborska miała być jego patronem. Po zniesieniu z pola walki, przewieziono go do lazaretu powstańczego, zaaranżowanego w Salach Redutowych Pałacu Krasińskich, gdzie po operacji amputacji przeprowadzonej przez doktora Sturmmera, naczelnego lekarza wojska polskiego, został przeniesiony do swojego domu, naprzeciwko Pałacu Krasińskich, gdzie zmarł w otoczeniu rodziny około godziny 17. Jego prawnukiem był Władysław Żymirski.

Upamiętnienie

W celu uhonorowania pamięci generała Franciszka Żymirskiego, od 1969 roku jego imię nosi ulica zlokalizowana w warszawskiej dzielnicy Praga-Południe, w obszarze osiedla Przyczółek Grochowski. Dodatkowo, generał jest patronem Szkoły Podstawowej nr 254, co świadczy o jego znaczeniu w lokalnej społeczności.

Na Pradze, w Alei Chwały, przy ulicy Traczy, można zobaczyć głaz dedykowany jego pamięci, stanowiący symboliczny wyraz szacunku dla jego dokonań oraz wkładu w historię.

Przypisy

  1. Grzegorz Nowik: Straż nad Wisłą. Warszawa: Wydawnictwo Rytm, 2002 r.
  2. Kronika powstań polskich 1794-1944, Marian B.M. Michalik (red.), Eugeniusz E. Duraczyński (oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Kronika, 1994 r., s. 107.
  3. Stanisław Łoza, Kawalerowie orderu Św. Stanisława, w: Miesięcznik Heraldyczny, r. XI, nr 11, Warszawa 1932 r., s. 205.
  4. Uchwała nr 32 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 31 stycznia 1969 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, Warszawa, 20.06.1969 r., nr 6, poz. 32, s. 2.
  5. † Władysław Żymirski. „Słowo Polskie”. Nr 21, s. 4, 22.01.1919 r.
  6. Przewodnik Naukowy i Literacki: dodatek do Gazety Lwowskiej. 1919 r., z. 1.
  7. Pachoński 1979 r., s. 377.
  8. a b c d e f g Tarczyński 1988a r.
  9. a b Kosim i Stolarski 1991 r., s. 17.
  10. Tarczyński 1988a r., s. 15.

Oceń: Franciszek Żymirski

★★★★★
Średnia ocena:4.48 Liczba ocen:17