Wojciech Jerzy Has

---

Młodość i wykształcenie

Wojciech Jerzy Has przyszedł na świat 1 kwietnia 1925 roku w Krakowie, w rodzinie krakowskiego restauratora. W czasie niemieckiej okupacji Polski rozpoczął naukę w Szkole Handlowej w Krakowie, jednak po jej rozwiązaniu w 1943 roku, kontynuował edukację w Szkole Przemysłu Artystycznego, będącej w rzeczywistości ukrytą Akademią Sztuk Pięknych.

Po zakończeniu II wojny światowej, Has kontynuował swoje studia w nowo zalegalizowanej Akademii Sztuk Pięknych. W grudniu 1945 roku zapisał się także na Kurs Przeszkolenia Filmowego, którego kierownikiem został Stanisław Furmanik. W trakcie tego kursu, miał okazję zobaczyć wiele filmów, które zostały przechwycone przez Antoniego Bohdziewicza z hitlerowskiego biura propagandy Film und Propaganda. Wśród filmów, które obejrzał, znajdowały się takie obrazy jak: *Ludzie za mgłą* (1938) Marcela Carné, *Jej pierwszego balu* (1937) Juliena Duviviera, *Paracelsus* (1943) Georga Wilhelma Pabsta oraz *Iwan Groźny* (1944) Siergieja Eisensteina.

W 1946 roku Wojciech Jerzy Has przyjął stanowisko asystenta operatora Polskiej Kroniki Filmowej, Jarosława Brzozowskiego, przy realizacji filmu *Skroplone powietrze* (1946). Zwieńczeniem jego edukacyjnej drogi był dzień 4 lipca 1946 roku, kiedy to ukończył Kurs Przeszkolenia Filmowego.

Twórczość filmowa

Asystentura, pierwsze projekty (1946–1955)

Wojciech Jerzy Has rozpoczął swoją karierę jako asystent reżysera u Stanisława Wohla, pracując przy filmie Dwie godziny (1946), który ostatecznie nigdy nie trafił do publiczności. Po jego ukończeniu, Wohl zaproponował Hasa Jerzemu Zarzyckiemu, reżyserującemu film Zdradzieckie serce (1947) według prozy Edgara Allana Poego. Niestety, z powodu tragicznej śmierci Stanisława Grolickiego, aktora głównej roli, projekt musiał zostać wstrzymany.

Zarzycki zarekomendował Hasa Eugeniuszowi Cękalskiemu, który następnie zajął się artystyczną opieką nad pierwszym krótkim metraży reżysera – Pożegnania Harmonia (1947). Mimo że film eksperymentalny, nakręcony z pomocą Adolfa Forberta, miał początkowo obiecujące perspektywy, spotkał się z krytyką Cękalskiego, oskarżającego Hasa o formalizm, co w tamtych czasach zakończyło możliwości dalszego rozpowszechniania filmu. Te wydarzenia skłoniły Hasa do podjęcia decyzji o całkowitym poświęceniu się kinematografii i rezygnacji z nauki w Akademii Sztuk Pięknych.

W dążeniu do zrealizowania Harmonii, reżyser nawiązał współpracę z Jerzym Bossakiem, dokumentalistą oraz szefem artystyczno-programowym Przedsiębiorstwa Państwowego „Film Polski”. Po nakręceniu dokumentu Ulica Brzozowa (1947) wraz ze Stanisławem Różewiczem, Has uzyskał zatrudnienie w Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie na zaproszenie Bossaka. Powstał reportaż Parowóz PT 47 (1949), jednak przed planowaną realizacją filmu o Krakowie, Bossak utracił swoje stanowisko, co zahamowało projekty Hasa.

Nowa dyrektorka wytwórni, Ruta Radkiewiczowa, po pokazie filmu Kraków – moje miasto (1950) opuściła salę projekcyjną bez komentarza, a z nią reszta członków komisji oceniającej. Wkrótce Has otrzymał polecenie, aby usunąć z filmu część ukazującą współczesny Kraków, skracając jednocześnie fragmenty dotyczące przedwojennego miasta. Jego kolejne plany obejmowały realizację filmu Pierwszy plon (1950) według scenariusza Jana Zelnika. Gdy jednak doniesiono o nieodpowiednich relacjach w pracy, reżyser został przeniesiony do Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi.

W tamtym okresie powstały takie produkcje jak Mechanizacja robót ziemnych (1951), Scentralizowana kontrola przebiegu produkcji (1951), Harcerze na zlocie (1952), Zielarze z Kamiennej Doliny oraz Nasz zespół (1955). Jak wspominał później Has, dla jego kariery ten czas był nie tylko nauką, ale również ironią – „Ćwiczyłem po prostu poetykę koparek przedsiębiernych i zasięrzutnych”.

Rok 1955 przyniósł zmiany w polskiej kinematografii, gdyż na fali złagodzenia terroru stalinowskiego uruchomiono pierwsze zespoły filmowe, a Jerzy Zarzycki, kierujący Zespołem Filmowym „Syrena”, zaprosił do współpracy Edwarda Zajička. Ten, będąc przyjacielem Hasa, zaproponował mu uczestnictwo w zespole przy realizacji socrealistycznego projektu filmowego pt. Ziemia. Po przekształceniu pierwotnego scenariusza przez Hasa, projekt został mu odebrany.

Rozczarowany swoją sytuacją, Has opuścił „Syrenę” i otrzymał propozycję od Ludwika Starskiego, związania się z Zespołem Filmowym „Iluzjon”. Wspólnie z popularnym wtedy pisarzem Markiem Hłaską, stworzyli wstępny scenariusz, który został przedstawiony kierownikowi literackiemu „Iluzjonu”, Stanisławowi Dygatowi.

Okres polskiej szkoły filmowej (1956–1963)

Rok 1958 zaznaczył się premierą filmu Hasa Pętla (1957), który powstał na podstawie noweli Hłaski o tym samym tytule, będącej częścią debiutanckiego zbioru opowiadań Pierwszy krok w chmurach (1956). Film ten dotykał problemów alkoholizmu ukazując losy bohatera, Kuby – nałogowego alkoholika, który błagał o drugą szansę w walce z nałogiem, a jednak decyduje się na samobójstwo z powodu spustoszenia, jakie alkohol wyrządził w jego życiu. Scenografia stworzona przez Romana Wołyńca oraz zdjęcia debiutującego Mieczysława Jahody tworzyły niepowtarzalny klimat tego filmu. Debiut Hłoubka przyniósł mu uznanie, a biograf Hasa, Marcin Maron, zauważył, jak „niezwykle sugestywnie odmalowuje na ekranie całą rozpiętość fizycznych i emocjonalnych napięć towarzyszących nałogowemu pijaństwu”. W recenzjach oraz analizach Pętli podkreślono także szczególną kompozycję utworu, której struktura przypominała wstęgę Möbiusa.

Ten pierwszy sukces artystyczny skłonił Hasa do przystąpienia do adaptacji powieści Dygata Pożegnania (1948), która w jego interpretacji uzyskała ironiczne i sentymentalne brzmienie. Ukończony w 1958 przedstawiał historię młodzieńca wywodzącego się z zamożnej rodziny (Tadeusz Janczar) i fordanserki (Maria Wachowiak) w dwóch kluczowych momentach historycznych: 1939 roku, tuż przed II wojną światową i lata 1944–1945, gdy Armia Czerwona wkroczyła na polskie ziemie.

Film przedstawiał zarówno przedwojenny antysemityzm, jak i tragikę wojennych traum, których doświadczył młodzieniec w Auschwitz-Birkenau. Pożegnania zdobyły uznanie za granicą, co potwierdziła nagroda FIPRESCI na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno, mimo że pierwotnie przyjęto go z pewnym sceptycyzmem. Krytyk Konrad Eberhardt w chwili premiery zarzucał Hasa zbytnią wierność literackiemu pierwowzorowi, ale po latach przyznał, że ta wierność okazała się atutem, nadając filmowi autentyczną nutę nostalgii, niezaprzeczalnie związaną z refleksją nad przemijającym czasem.

Do 1959 roku Hasa widziano jako reżysera dokonującego adaptacji powieści przedwojennego pisarza Zbigniewa Uniłowskiego, a efektem tego była produkcja pt. Wspólny pokój. Treść adaptowanej powieści ukazywała życie młodych literatów pozbawionych pracy we wspólnym mieszkaniu na ulicy Nowiniarskiej w Warszawie. Has, rezygnując z dosadności tonu oryginału, nadał filmowi poetycki wydźwięk, ale zachował humorystyczne cechy stylu Uniłowskiego. Wspólny pokój zyskał mniej entuzjastyczne przyjęcie wśród krytyków, którzy wskazywali na anachroniczny temat oraz zbyt teatralną grę aktorów, które uznano za „jałowy artyzm”.

Has bronił się, stwierdzając, że jego film dotyka obecnego marazmu i indolencji w środowisku twórczym, które potencjalnie mogło zniszczyć mniej odporną jednostkę. W 1960 roku, na podstawie scenariusza Jadwigi Żylińskiej, Has stworzył film Rozstanie, opowiadając o dojrzałej aktorce wracającej po latach do swojego rodzinnego miasteczka. Scenografią do produkcji zajął się Jerzy Skarżyński, partner Hasa w kolejnych projektach. Film spotkał się z umiarkowanym odbiorem, choć był określany jako swoista „wizytówka” talentu reżysera.

W 1961 roku Has natchniony własnymi pomysłami nakręcił film Złoto, którego podwaliny wyznaczył wspólnie z Bohdanem Czeszką. Ten projekt miał być osadzony w aktualnych realiach i nawiązywał do życia w odkrywkowej kopalni węgla w Turoszowie. W filmie Hasa pojawiły się wątki oniryczne, które wzbudziły kontrowersje wśród krytyków, co spowodowało sprzeczne opinie na temat jego wartości artystycznej. Z początku Złoto zostało uznane za nieudane, ale z biegiem lat dostrzegalne były podobieństwa do rówieśnych dzieł Jerzego Skolimowskiego oraz Jeana-Luca Godarda, a nawet takich elementów, które podważały socrealistyczne konwencje w polskim kinie.

Rok 1962 relacjonował premierę kolejnej adaptacji, tym razem inspirowanej opowiadaniem Kazimierza Brandysa, pod tytułem Jak być kochaną. Główna postać, aktorka (Barbara Krafftówna), wspomina swoje nieszczęśliwe uczucia do znanego aktora (Zbigniew Cybulski) po dwudziestu latach od zakończenia II wojny światowej. Film wyraża nie tylko temat miłości, ale też konfrontuje się z mitem wojennego bohaterstwa, przez co przywołuje na myśl głośne dzieło Andrzeja Wajdy pt. Popiół i diament. Pożądani motywy oraz sposób przedstawienia, a także wprowadzenie krytyki wobec bohaterskiego wizerunku mężczyzny, sprawiły, że film zdobył serca krytyków, w tym Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Francisco oraz Złotą Kaczkę za najlepszy film roku 1963.

Superprodukcje i kameralne dramaty (1964–1973)

W 1964 roku, przyciągając uwagę publiczności, Has stworzył swój siódmy film fabularny, Rękopis znaleziony w Saragossie, oparty na enigmatycznej powieści Jana Potockiego. Reżyser, współpracując z wieloma osobami zaangażowanymi w przygotowanie i produkcję, starał się oddać wielobarwną i złożoną naturę pierwowzoru. Ta superprodukcja, angażująca aż 187 aktorów (w tym Zbigniewa Cybulskiego), wyróżniała się na tle dotychczasowych dzieł polskiego kina. Pomimo początkowego zmieszania publiczności, z czasem film zyskał status kultowy, a Marcin Maron zaznaczył, że „Has stworzył w swoim dziele fascynującą mieszankę fantastyki, realiów historycznych, egzotyki i romantyzmu, oddając jednocześnie klimat Baroku oraz Oświecenia w Hiszpanii poprzez doskonałą wizualizację polskich plenerów na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej”.

Po tej monumentalnej produkcji Has powrócił do tematów poruszanych wcześniej przez polską szkołę filmową, w tym w filmie Szyfry (1966) – adaptacji opowiadania Andrzeja Kijowskiego. Fabuła przedstawia historię polskiego emigranta (Jan Kreczmar), byłego żołnierza, który po dwudziestu latach wraca do Krakowa, aby odkryć tajemnicę śmierci swojego syna. Taki powrót wzbudza w nim wiele emocji oraz odczuwany jest jako ocena całego jej dotychczasowego życia.

W kolejnym projekcie reżyser również podjął się adaptacji wspaniałej polskiej literatury, przechodząc do transpozycji powieści Lalka Bolesława Prusa. Prace nad ekranizacją, które trwały od października 1967 do lipca 1968, były monumentalne, gdyż wymagały stworzenia scenograficznego modelu warszawskiego Krakowskiego Przedmieścia, miejsca związanego z postacią Stanisława Wokulskiego (Mariusz Dmochowski). Has, decydując się na wyselekcjonowanie oraz uproszczenie wątku miłości Wokulskiego do Izabeli Łęckiej, zyskał uznanie wśród krytyków. Jednak eleminacja pobocznych wątków oraz nieoczywiste cięcia montażowe wprowadzały chaos oraz dezorientację, co wywołało zróżnicowaną reakcję. Alicja Helman zauważała, iż czynnikiem decydującym o ocenie jego pracy pozostaje znajomość autorstwa Hasa.

Ukończywszy Lalkę, Has zderzał się z nowym wyzwaniem. Chciał przenieść na ekran dwa opowiadania Brunona Schulza: Sanatorium pod Klepsydrą i Wiosna. Opowiadania te łączyły się oraz wzajemnie wpływały na siebie, co przyczyniało się do zagłębiania się w wizję autora. Has, zgodnie z zamysłem, starał się oddać wrażenia, jakie towarzyszą Schulzowi, jednocześnie wzbogacając narrację o kontekst dotyczący utraty Żydów w Holokauście. Jego dzieło, Sanatorium pod Klepsydrą, ukończone w 1973 roku, dawało znać o problemach z jego dystrybucją w nawiązaniu do powiązanych wątków Zagłady. Film zdobył Nagrodę Jury na Festiwalu Filmowym w Cannes, jednak nie mógł uniknąć kontrowersji, co doprowadziło do nałożenia na Has dziewięcioletniego zakazu reżyserii.

Późna twórczość (1982–1988)

Po dziesięcioletniej przerwie związanej z Sanatorium pod Klepsydrą, Has powrócił do kinematografii w 1981 roku, obejmując kierownictwo w Zespole Filmowym „Rondo” i podejmując się reżyserii noweli Antoniego Czechowa. Nieciekawa historia (1982) ukazywała życie starego człowieka, w którego losy wnikał ze szczególną uwagą. Film doczekał się uznania krytyków za estetyczny styl, niemniej jednak wymagał cierpliwości i wysiłku ponownie odkrywaniu narracji osadzonej w teraźniejszości, co podkreślała Maria Malatyńska, nazywając ten film intymnym i prowokującym, celowo antyfilmowym.

Kolejnym dziełem była adaptacja Pismak (1984) stworzona na podstawie powieści Władysława Lecha Terleckiego. Projekt łączył w sobie wątki szpiegowskie i psychologiczne, a krytycy spostrzegali niefortunny dobór materiału źródłowego, co porównywano z jego wcześniejszymi dziełami. Osobisty pamiętnik grzesznika, adaptacja powieści Jamesa Hogga, ukazująca wojny religijne w XVIII wieku, zyskał miano ambitnej porażki Hasa, ze względu na jego styl oraz zmienioną charakterystykę głównego bohatera.

Kariery reżysera dopełnił film Niezwykła podróż Baltazara Kobera (1988), który został zrealizowany na podstawie współczesnej powieści Frédéricka Tristana. Międzynarodowa produkcja z szeroką obsadową łączyła w sobie dylematy głównego bohatera (Rafał Wieczyński), który w trakcie swojego życiowego zakrętu decyduje się na przyjaźń z wolnomyślicielami. Film pokazany na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji nie zyskał jednak powszechnego uznania w Polsce. Iwona Gródź podkreślała, że w jego wizualnym uczuciu i inteligentnych rozmyślaniach nie odnaleziono nic nowego w porównaniu do Rękopisu.

Niezrealizowany projekt

Od 1975 roku trwały prace nad filmem Osioł grający na lirze, jego projektem, napisanym przez Jadwigę Kukułczankę. W 1981 przyznano subwencję na realizację filmu w ramach polsko-francuskiej współpracy, jednakże w wyniku ogłoszenia stanu wojennego w Polsce, współpraca stała się niemożliwa. W 1996 roku Kukułczanka podjęła próbę przywrócenia projektu, jednak ze względu na chorobę Hasa oraz jego inne obowiązki, produkcja filmu nie mogła zostać zrealizowana.

Działalność edukacyjna

Wojciech Jerzy Has odegrał kluczową rolę w zakresie kształcenia przyszłych twórców filmowych, zaczynając od 1974 roku, kiedy to rozpoczął pracę naukową na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej i Telewizyjnej w Łodzi. Jego zaangażowanie w edukację filmową potwierdza fakt, że w 1989 roku pełnił przez rok funkcję dziekana tego wydziału, a od 1990 do 1996 roku sprawował funkcję rektora uczelni. Wśród dzieł, które znalazły się pod jego artystyczną opieką, wyróżniają się takie filmy jak Indeks (1977) autorstwa Janusza Kijowskiego, Żaglowiec (1985) w reżyserii Sławomira Kryńskiego, oraz Nie bój się (1985) Filipa Zylbera. Jego wpływ na kinematografię jest widoczny także w filmach takich jak Dwie drogi (1991) Renaty Mazur, Listopad (1992) Łukasza Karwowskiego, Rozmowa z człowiekiem z szafy (1993) Mariusza Grzegorzka, Podróż na wschód (1994) Stefana Chazbijewicza, Spóźniona podróż (1996) Wojciecha Żogały, a także Gąszcz (1997) Małgorzaty Burzyńskiej-Keller, Torowisko (1999) Urszuli Urbaniak oraz Szczęśliwy człowiek (2000) Małgorzaty Szumowskiej.

Has był nie tylko nauczycielem, lecz także mentorem dla swoich studentów, charakteryzując się wyjątkowym podejściem do pedagogiki filmowej. Jednym z jego innowacyjnych ćwiczeń było tworzenie tzw. hasówki, polegającej na realizacji mastershotu z przebitkami kręconymi za pomocą kamery 35 mm, przy współpracy z profesjonalnymi aktorami. Robert Gliński, jeden z jego uczniów, opisał wykładowcę jako osobę „niepokorną, złośliwą, wymagającą – był dla studentów mistrzem i autorytetem. Kontrowersyjny, ale inspirujący, nie dało się przejść obok niego obojętnie”.

Życie prywatne, śmierć

Wojciech Jerzy Has był osobą, która w swoim życiu zawarła związki małżeńskie aż trzy razy. Jego pierwsza żona nosiła imiona Bronisława Elżbieta; po ich rozwodzie zdecydowała się na opuszczenie Polski, na stałe wyjeżdżając do Szwecji razem z synem Markiem. Kolejnym razem ożenił się z Jadwigą Krawczyk, niestety również to małżeństwo zakończyło się rozwodem. Później Has związał się nieformalnie z Barbarą Lewandowską, która pełniła rolę montażystki w trzech jego filmach, takich jak Nieciekawej historii z 1982 roku, Pismaku z 1984 oraz Osobistym pamiętniku grzesznika z 1985 roku. Śmierć Barbary w 1985 roku miała dla reżysera ogromne znaczenie i głęboko go dotknęła.

Trzecim związkiem Hasa, który przetrwał aż do jego śmierci, była Wanda Ziembicka. Oprócz małżeństw, przez długi czas miał on bliskie relacje z Małgorzatą Burzyńską-Keller oraz Sławomirem Kryńskim, którzy towarzyszyli mu w ostatnich chwilach jego życia.

Wojciech Jerzy Has zmarł 3 października 2000 roku w łódzkim Szpitalu im. Barlickiego. Na początku planowano jego pochówek na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, jednak ostatecznie ceremonia pogrzebowa miała miejsce 10 października 2000 roku w alei zasłużonych na cmentarzu komunalnym na Dołach w Łodzi.

Styl filmowy

„Wojciech Jerzy Has jest uważany za jednego z kluczowych twórców polskiej szkoły filmowej. Zgodnie z obserwacjami Marona, „myślenie Hasa sięgało poza typowo polski, «heroiczny» sposób interpretacji romantycznych motywów, kierując się bardziej ku uniwersalnej problematyce egzystencjalnej i metafizycznej.” Justyna Żelasko dostrzega w jego twórczości przynależność do nowoczesnego nurtu w polskiej kinematografii, przyrównując go do innych wybitnych reżyserów, takich jak Tadeusz Konwicki, Jerzy Kawalerowicz, Andrzej Munk oraz Kazimierz Kutz.

Jego filmowe dzieła prezentują się jako odrębne od zjawisk takich jak szkoła polska, trzecie kino czy kino moralnego niepokoju. Realizacja filmów Hasa wymagała starannego przygotowania oraz znacznych nakładów finansowych. Po sukcesach takich jak „Lalka” (1968) czy „Sanatorium pod Klepsydrą” (1973), wyzwania związane z produkcją stawały się dla niego coraz większe.

W twórczości Hasa widać wyraźne zainteresowanie wpływem sztuki na życie jednostki oraz subiektywnym doświadczeniem upływu czasu przez bohaterów, osadzonym w szerszym kontekście historycznym i metafizycznym. Jego dzieła są bogate w różnorodne odniesienia do europejskiej literatury. Iwona Gródź podkreśla, że „estetyka jego filmów wywodzi się z ducha poetyki ekspresji i kreacji, czyli baroku, romantyzmu oraz pośrednio – gotyku, modernizmu, i w końcu nadrealizmu.”

Surrealizm zyskiwał szczególną estymę w twórczości Hasa; reżyser wykazywał fascynację dziełami wielkich malarzy, takich jak Maks Ernst, Salvador Dali oraz André Masson. Aleksander Jackiewicz komentował jego zainteresowanie tym nurtem mówiąc: „gdyby Has został malarzem, to na pewno byłby surrealistą.”

W filmach Hasa pojawia się kilka charakterystycznych motywów. Przede wszystkim bohaterowie często spoglądają przez okno, co symbolizuje ich zdystansowanie i izolację. Lustra, w które przeglądają się postacie, w przypadku kobiet ukazują nieuchronny upływ czasu, a w przypadku mężczyzn – zatarcie granicy między rzeczywistością a fantazją. Regularnie wykorzystuje również stary manuskrypt, symbolizujący nieuniknione przeznaczenie. W filmach Hasa obecny jest także motyw marności istnienia, wyrażający się w symbolicznych rekwizytach, takich jak zegar, zdmuchnięte świeczki, czarne ptactwo czy obecność trupów.

Oprócz tego, w twórczości Hasa istotną rolę odgrywa egzotyka kultury prowincjonalnej, w tym elementy związane z kulturą Romów i Żydów oraz architekturą z tamtego okresu.

Styl Hasa wykraczał poza samą symbolikę. Reżyser z powodzeniem wykorzystywał różnorodne filmowe środki wyrazu, takie jak długie jazdy kamery, niskie ustawienia przypominające żabią perspektywę czy filmowanie bohaterów w drugim planie zza przeszkód. W miarę rozwoju jego twórczości, stosował także wyraziste cięcia, kontrastujące z długimi ujęciami.

Filmografia

W tej sekcji przedstawiamy filmografię Wojciecha Jerzego Hasa, jednego z najwybitniejszych polskich reżyserów. Jego twórczość obejmuje zarówno filmy krótkometrażowe, dokumentalne, jak i pełnometrażowe fabuły, które zdobyły uznanie zarówno w kraju, jak i za granicą. Poniższe zestawienia przedstawiają jego najważniejsze osiągnięcia filmowe.

Rok	Film	Uwagi
1947	Harmonia	film krótkometrażowy
	Ulica Brzozowa	impresja dokumentalna
1949	Parowóz PT 47	filmy dokumentalne
1950	Moje miasto
	Pierwszy plon
1951	Mechanizacja robót ziemnych	filmy oświatowe
	Scentralizowana kontrola przebiegu produkcji
1952	Harcerze na zlocie
	Karmik Jankowy
	Zielarze z Kamiennej Doliny
1955	Nasz zespół	film dokumentalny
1957	Pętla	adaptacja opowiadania Marka Hłaski
1958	Pożegnania	adaptacja powieści Stanisława Dygata
1959	Wspólny pokój	adaptacja powieści Zbigniewa Uniłowskiego
1960	Rozstanie	_
1961	Złoto
1962	Jak być kochaną	adaptacja opowiadania Kazimierza Brandysa
1964	Rękopis znaleziony w Saragossie	adaptacja powieści Jana Potockiego
1966	Szyfry	adaptacja opowiadania Andrzeja Kijowskiego
1968	Lalka	adaptacja powieści Bolesława Prusa
1973	Sanatorium pod Klepsydrą	adaptacja opowiadań Brunona Schulza
1982	Nieciekawa historia	adaptacja noweli Antoniego Czechowa
1984	Pismak	adaptacja powieści Władysława Terleckiego
1985	Osobisty pamiętnik grzesznika przez niego samego spisany	adaptacja powieści Jamesa Hogga
1988	Niezwykła podróż Baltazara Kobera	adaptacja powieści Frédéricka Tristana

Oprócz twórczości reżyserskiej, Has miał również wpływ na rozwój polskiego kina poprzez różnorodne dokumenty i inspiracje. Jego filmy często nawiązywały do głębokich tematów, takich jak miłość, strach i egzystencjalne poszukiwania, które odzwierciedlały ducha epoki.

Rok	Nazwa filmu	Reżyser
1997	Wojciech Has (część cyklu Portrety reżyserów filmowych)	Tadeusz Junak
1998	Ze snu sen	Adam Kuczyński
1999	Jabłko. O „Pożegnaniach” Wojciecha Hasa	Grzegorz Jankowski Jacek Szczerba
2005	Niekończący się sen	Wiktor Skrzynecki
2010	Najważniejszy	Stanisław Zawiśliński Sławomir Rogowski
2012	Ślady	Robert Gliński

Nagrody indywidualne

Wojciech Jerzy Has, uznany polski reżyser, zdobył wiele prestiżowych nagród w trakcie swojej kariery filmowej. Jego filmy były doceniane zarówno w Polsce, jak i na międzynarodowych festiwalach filmowych. Poniżej przedstawiono zestawienie nagród, które otrzymał za swoje wybitne osiągnięcia.

Rok	Tytuł Filmu	Nazwa Festiwalu	Otrzymana Nagroda
1959	Pożegnania	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Locarno	Nagroda FIPRESCI
1963	Jak być kochaną	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cork	dyplom
		Festiwal Filmowy w Edynburgu	dyplom
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Francisco	Grand Prix „Złote Wrota”
		Czasopismo „Film”	Złota Kaczka dla najlepszego polskiego filmu
1964		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Bejrucie	Nagroda FIPRESCI
1965	Rękopis znaleziony w Saragossie	Festiwal Filmowy w San Sebastián	Złote Pióro
			Nagroda CiDALC
		Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Edynburgu	wyróżnienie
1969		Festiwal Filmów Fantastycznych i Grozy w Sitges	medal specjalny
1969	Lalka	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Panamie	Grand Prix
1971	Rękopis znaleziony w Saragossie	Nagroda Krytyki Hiszpańskiej	Nagroda
1973	Sanatorium pod Klepsydrą	Festiwal Filmowy w Cannes	Nagroda Jury
1974		Międzynarodowy Festiwal Filmów Fantastycznych w Trieście	Złoty Asteroid
2006	Rękopis znaleziony w Saragossie	Czasopismo „Film”	Złota Kaczka za film 60-lecia

Te wyróżnienia świadczą o wyjątkowym talencie Has’a oraz jego wkładzie w rozwój sztuki filmowej.

Odznaczenia, nagrody honorowe, upamiętnienie

Wojciech Jerzy Has został uhonorowany wieloma odznaczeniami, które odzwierciedlają jego znaczący wkład w kulturę polską. W 1959 roku otrzymał Złoty Krzyż Zasługi, a w 1998 roku zaszczyt Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Warto również podkreślić, że artysta otrzymał kilka istotnych tytułów honorowych. W 1988 roku uhonorowano go tytułem „Zasłużony dla kultury polskiej” przez Radę Państwa. Co więcej, w 2000 roku, pośmiertnie, nadano mu tytuł doktora honoris causa Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi.

Has był również laureatem wielu nagród, które potwierdzają jego osiągnięcia artystyczne. W 1998 roku otrzymał nagrodę „Artur”, przyznawaną przez Muzeum Kinematografii w Łodzi. Tego samego roku zasłużył na Polską Nagrodę Filmową za całokształt twórczości. W 2000 roku, również pośmiertnie, uhonorowano go Nagrodą Honorową dla polskiego reżysera na festiwalu Camerimage w Łodzi za szczególną wrażliwość wizualną.

W dniu 21 października 2005 roku odsłonięto pamiątkową tablicę przedstawiającą Wojciecha Jerzego Hasa na budynku Wytwórni Filmów Fabularnych we Wrocławiu. Kolejnym znaczącym uhonorowaniem była nagroda „Taśmy Pamięci”, przyznana w 2015 roku przez polską sekcję Stowarzyszenia Krytyków Filmowych FIPRESCI, z okazji Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, także pośmiertnie.

W 1998 roku w łódzkiej Alei Gwiazd odsłonięto gwiazdę reżysera, a od 2003 roku przyznawana jest nagroda jego imienia. W dniu 20 marca 2010 roku imię Wojciecha Hasa nadano Krakowskiej Szkole Filmowej. Co więcej, od 21 maja 2010 roku, nawiązań do jego twórczości szukać można w nazwie pociągu interREGIO kursującego pomiędzy Warszawą a Łodzią, a w 2014 roku jego imieniem nazwano Centrum Technologii Audiowizualnych we Wrocławiu.

Obchody pamięci poświęconej Wojciechowi Hasowi mają swoje trwałe ślady. W 2017 roku jedną z ulic w Łodzi nazwano jego imieniem, a w 2020 roku skwer we Wrocławiu. Dodatkowo, Uchwałą Senatu RP XI kadencji z dnia 29 października 2024, rok 2025 został ogłoszony „Rokiem Wojciecha Jerzego Hasa”, co będzie miało szczególne znaczenie dla kultywowania jego dorobku artystycznego.

---

Oceń: Wojciech Jerzy Has

---