Krystyna Vetulani-Belfoure to postać o bogatym życiorysie, jedna z tych, które wniosły wiele w edukację i kulturę. Urodziła się 1 października 1924 roku w Krakowie, a zmarła 25 marca 2004 roku w Baltimore. Była polską nauczycielką, utalentowaną tłumaczką, aktywistką społeczną oraz pisarką.
W młodości spędziła czas na wsi, a następnie w Krakowie. Wybuch II wojny światowej w 1939 roku nie tylko zmienił bieg jej życia, ale także zmusił ją do przerwania nauki w liceum. W obliczu trudnych czasów uczęszczała na tajne komplety, które były jedną z nielicznych możliwości dalszego kształcenia. W 1942 roku została przymusowo wysłana do pracy na terenie III Rzeszy, gdzie czekała na upragnione wyzwolenie od okupacji.
W 1950 roku Krystyna zdecydowała się na emigrację do Stanów Zjednoczonych. Tam kontynuowała swoją edukację, kończąc Kolegium Nauczycielskie w Frostburgu, a następnie zdobywając tytuł magistra w Szkole Francuskiego w Middlebury College. Po zakończeniu studiów rozpoczęła karierę jako nauczycielka języka francuskiego i niemieckiego w gimnazjum w Woodlawn, gdzie pracowała przez ćwierć wieku.
Po przejściu na emeryturę, Krystyna nie zaprzestała działalności. Wzięła na siebie obowiązki tłumaczki-wolontariuszki w Biurze Informacji i Poszukiwań Ofiar Holocaustu przy Amerykańskim Czerwonym Krzyżu oraz w United States Holocaust Memorial Museum. Jej zaangażowanie w te instytucje świadczy o jej oddaniu dla spraw, które były jej bliskie przez całe życie. W swoje dorobku literackim opublikowała trzy książki wspomnieniowe, które stanowią ważny element pamięci o przeszłości.
Życiorys
Dzieciństwo
Krystyna Vetulani-Belfoure była nieślubną córką Adama Vetulaniego, który w owym czasie pracował jako aplikant w sądzie okręgowym w Krakowie, oraz Anny Szewczyk, gospodyni domowej. Była przyrodnią siostrą Jerzego oraz Jana Vetulanich. Jej matka wychowywała ją razem z ojczyma, Sylwestrem Gwoździem. Krystyna była jedynaczką, a swoje pierwsze lata spędziła na wsi, gdzie mieszkała do piątego roku życia. Później rodzina przeniosła się do Krakowa.
Ważnym aspektem jej życia było to, że ojciec kierował jej edukację i nalegał na naukę w mieście. Mieszkała najpierw w Podgórzu, a później przeprowadziła się razem z matką i ojczymem na Dębnikach. Relacje z ojcem były ograniczone; spotykała się z nim raz w miesiącu na krótkich spacerach w parku lub nad bulwarami. Warto zaznaczyć, że nie miała kontaktu z przyrodnimi braćmi, gdyż nie wiedzieli oni o jej istnieniu.
Okupacja
W Krakowie Krystyna uczęszczała do klasy z językiem francuskim w XI Państwowym Gimnazjum żeńskim im. Józefy Joteyko. Jednakże wybuch II wojny światowej w 1939 roku przerwał jej naukę. W czasie okupacji niemieckiej korzystała z tajnych kompletów, a na jej życie znacząco wpłynął wuj, Jakub Szewczyk. Jako młoda dziewczyna przemyciła do krakowskiego getta przesyłkę ze złotem, która miała służyć jako łapówka dla strażników.
Aby uniknąć kontroli, Krystyna wyskakiwała z jadącego tramwaju, co świadczy o jej determinacji i odwagi. Na prośbę wuja, ona i matka przyjęły do swojego domu starszą Żydówkę, ratując ją przed śmiercią z rąk Niemców. Krystyna nauczyła kobietę polskich modlitw, co miało umożliwić jej uchodzenie za katoliczkę. Ta Żydówka przeżyła wojenne okrucieństwa i dożyła naturalnej śmierci.
W 1942 roku, mając około osiemnastu lat, Krystyna została zmuszona do pracy na terenie III Rzeszy. Początkowo przebywała w zakładzie Hamewacker Chewing Tobacco w Nordhausen, położonym w pasmie gór Harz. Następnie została przeniesiona do fabryki amunicji Schmidt, Kranz & Co., gdzie pracowała jako pomoc kuchenna i pokojówka w domu właściciela. Dzięki umiejętnościom językowym, w tym znajomości niemieckiego, funkcjonowała również jako tłumaczka dla nazistów.
Wyzwolenie i emigracja
W 1945 roku, po wyzwoleniu, Krystyna zaczęła studia z zakresu filologii romańskiej na Uniwersytecie we Frankfurcie nad Menem. Jednak z powodu obaw o możliwą wojnę niemiecko-sowiecką zdecydowała się na emigrację do Stanów Zjednoczonych w 1950 roku. Tam ukończyła Państwowe Kolegium Nauczycielskie w Frostburgu, a następnie uzyskała tytuł magistra w Szkole Języka Francuskiego (French School) w Middlebury College. Przez dwadzieścia pięć lat nauczała języka niemieckiego i francuskiego w gimnazjum w Woodlawn, nieopodal Baltimore.
W 1970 roku poślubiła Charlesa Williama Belfoura, byłego podoficera w marynarce wojennej Stanów Zjednoczonych. Przed tym, w 1954 roku, urodziła syna, Charlesa, który został uznanym architektem i pisarzem. Warto dodać, że podczas pobytu w USA utrzymywała regularny kontakt ze swoim ojcem, Adamem Vetulanim.
W 1966 roku, podczas wizyty w Polsce, pierwszą od czasów wojny, spotkała się z rodzicami. Podczas jednej z podróży poznała także swoich przyrodnich braci oraz ich matkę, Irenę Vetulani. Spędziła z ojcem ostatnie lato przed jego śmiercią w 1976 roku.
Po przejściu na emeryturę w 1988 roku, Krystyna zaangażowała się w działalność charytatywną. W Biurze Informacji i Poszukiwań Ofiar Holocaustu przy Amerykańskim Czerwonym Krzyżu zajmowała się tłumaczeniem dokumentów oraz poszukiwaniem osób zaginionych podczas II wojny światowej w United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie.
Opublikowała trzy książki wspomnieniowe, w których opisała swoje życie oraz refleksje na temat różnych jego etapów. Krystyna zmarła 25 marca 2004 w Northwest Hospital Center w Randallstown na skutek niewydolności serca.
W celu upamiętnienia jej osiągnięć, w 2022 roku Frostburg State University ustanowił stypendium pod nazwą: Eve Kristine V. Belfoure Study Abroad Scholarship, dedykowane osobom studiującym język lub literaturę francuską.
Publikacje
Autorka stworzyła wiele znaczących publikacji, które odzwierciedlają jej szerokie zainteresowania i umiejętności pisarskie. Poniżej przedstawiamy niektóre z jej najważniejszych dzieł:
- – W małym niemieckim miasteczku (Wydawnictwo Tasso, Kraków 1993); niemiecki przekład pod tytułem In einem deutschen Städtchen (Donat, Brema 2000),
- – Z Ziemi Egipskiej, z domu niewoli… (Wydawnictwo Czuwajmy, Kraków 1997),
- – Ameryka. Marzenie a rzeczywistość (Wydawnictwo Czuwajmy, Kraków 2000).
Rodzina
Rodzina Vetulanich jest niezwykle interesującym tematem, ze względu na swoją bogatą historię, jak i osiągnięcia poszczególnych członków. Wiele osób znanych w różnych dziedzinach przypisuje swoje korzenie tej rodzinie, co czyni ją szczególnie znaczącą.
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | Michał Vetulani | _ | Franciszka Śliwińska | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | Jan Vetulani | _ | Matylda Pisz | _ | _ | _ | Roman Vetulani | _ | _ | _ | Elżbieta Kunachowicz | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | Franciszek Latinik | _ | _ | _ | _ | _ | _ | Franciszek Vetulani | _ | Katarzyna Ipohorska-Lenkiewicz | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | Eugeniusz Vetulani | _ | _ | _ | Kazimierz Vetulani | _ | Zygmunt Vetulani | _ | Tadeusz Vetulani | _ | Maria Godlewska | _ | _ | _ | Adam Vetulani | _ | Irena Latinik | _ | Zofia Vetulani | _ | Bohdan de Nisau | _ | Maria Vetulani de Nisau | _ | Cecylia Vetulani | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ | Agnieszka Vetulani-Cęgiel | _ | Maria Vetulani | _ | Charles Belfoure | _ | Marek Vetulani | _ | Tomasz Vetulani | _ | _ | _ | _ | _ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
- Eve Kristine V. Belfoure Study Abroad Scholarship. frostburg.academicworks.com, 2022. [dostęp 01.09.2022 r.]
- Designated Gifts. The FSU Foundation. frostburg.edu. [dostęp 01.09.2022 r.]
- Scholarships. frostburg.edu. [dostęp 01.09.2022 r.]
- Kubisiowska 2022, s. 141.
- Kubisiowska 2022, s. 139.
- Kubisiowska 2022, s. 137.
- Kubisiowska 2022, s. 134.
- Kubisiowska 2022, s. 133–134.
- Kubisiowska 2022, s. 133.
- Adam Vetulani. 1901–1976. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2005.
- Degrees Conferred in Middlebury Summer Schools Summer 1966 – Master of Arts. W: Middlebury College Buletin. Catalogue Number 1967–1968. Middlebury College, 1967, s. 154.
- Graduate and Language Schools Alumni. „Middlebury College Magazine”. 66 (4), jesień 1992.
- Eve K. Belfoure, 79, survivor of Nazi labor camp, teacher. The Baltimore Sun, 29.03.2004 r. [dostęp 25.06.2012 r.]
- Eve Kristine Vetulani (Belfoure). United States Holocaust Memorial Museum. [dostęp 25.06.2012 r.]
- a b c Oral history interview with Eva Kristine Belfoure. United States Holocaust Memorial Museum, 02.02.2001 r. [dostęp 24.03.2013 r.]
- Ellen Hawks. She helps people find out about their lost loved ones. „The Baltimore Evening Sun”.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Adam Małkiewicz | Krzysztof Pazdro | Antoni Wrzosek | Feliks Hortyński | Edward Görlich | Stanisław Szeligowski | Tadeusz Czekalski | Janusz Bujnicki | Artur Gruszczak | Feliks Berdau | Paweł Taranczewski | Stanisław Pudłowski | Andrzej Nowak (historyk) | Janusz Zawiła-Niedźwiecki | Jan Zieleniewski (profesor) | Zbigniew Pasek | Józef Kolowca | Jerzy Silberring | Kinga Paraskiewicz | Ludwik StefańskiOceń: Krystyna Vetulani-Belfoure