Andrzej Nowak (historyk)

---

Życiorys

Wykształcenie i działalność naukowa

W 1982 roku Andrzej Nowak osiągnął ważny kamień milowy w swojej karierze, kończąc studia na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie miał przyjemność uczestniczyć w seminarium prowadzonym przez Władysława Serczyka.

Od początku 1983 roku związany jest z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, gdzie jego praca doktorska była nadzorowana przez uznaną promotorkę, Wiktorię Śliwowską. W 1990 roku obronił rozprawę, która otworzyła mu drzwi do dalszej kariery akademickiej.

W latach 1987–1991 pełnił funkcję bibliotekarza w Bibliotece Jagiellońskiej, a następnie kontynuował swoją karierę w Instytucie Historii PAN w Warszawie, gdzie zajmował się ważnym tematem dotyczącym polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego w latach 1918–1920. Ta praca doprowadziła go do uzyskania w 2002 stopnia naukowego doktora habilitowanego.

Nowak pełnił funkcję kierownika Pracowni Dziejów ZSRR i Europy Wschodniej od 2002 roku, a obecnie kieruje Zakładem Historii Europy Wschodniej oraz Studiów nad Imperiami XIX i XX wieku w IH PAN. Jego osiągnięcia zostały docenione, gdy w 2011 roku otrzymał tytuł naukowy profesora.

Prowadził wykłady na wielu prestiżowych uczelniach, w tym Wyższej Szkole Biznesu NLU w Nowym Sączu, gdzie uczył historii Polski i Rosji. W obszarze jego specjalizacji znajduje się historia polityczna oraz myśl polityczna Europy Wschodniej w XIX i XX wieku, a w szczególności dogłębna analiza relacji polsko-rosyjskich.

Był również opiekunem pracy magisterskiej Pawła Zyzaka na temat Lecha Wałęsy, która została obroniona w czerwcu 2008 roku. Andrzej Nowak aktywnie uczestniczy w życiu naukowym jako członek licznych rad i komisji, w tym Rady Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego oraz Polsko-Rosyjskiej Komisji Historycznej PAN-RAN.

W latach 2006-2010 był także członkiem Rady Archiwalnej przy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, a także pełnił rolę wiceprezesa Rady Historyków Narodowego Banku Polskiego od 2007 do 2010 roku. W 2015 roku brał udział w jury Konkursu „Książka Historyczna Roku” i został powołany w skład Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej.

Na początku czerwca 2023 roku profesor Nowak ponownie został powołany w skład tego gremium przez Prezydenta RP.

Działalność medialna i publiczna

Od 1980 roku Nowak angażuje się w działalność publicystyczną, początkowo w ramach tzw. drugiego obiegu, zwracając uwagę na relacje Polski z sąsiadami na Wschodzie. Współpracował wówczas z publikacjami takimi jak „Arka” oraz „Miesięcznik Małopolski”. Od 1988 do 1991 roku pełnił rolę sekretarza redakcji dwumiesięcznika „Arka”, a następnie od 1991 do 1994 roku był jego redaktorem naczelnym, gdzie z sukcesem rozwijał wydawnictwo.

Od 1994 roku, aż do 2012 roku, był redaktorem naczelnym dwumiesięcznika „Arcana,” gdzie ukazało się 108 numerów. W międzyczasie, w latach 1989-1991, pracował jako dziennikarz w dziale międzynarodowym w „Czasie Krakowskim” i ukończył kurs dziennikarstwa międzynarodowego w agencji Reutera w Londynie w 1990 roku. Od 1989 roku regularnie publikuje artykuły i komentarze w takich gazetach jak „Rzeczpospolita”, „Dziennik”, „Nasz Dziennik”, oraz „Gazeta Polska”.

W latach 1993-1995 pełnił funkcję prezesa Rady Nadzorczej Spółki Polskie Radio Kraków SA. Dodatkowo, był członkiem Rady Programowej Polskiego Radia SA w Warszawie od 1997 do 2001 roku. Jako znawca polityki wschodniej, często zapraszany jest do programów telewizyjnych, gdzie dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem.

W grudniu 2012 roku związał się z tygodnikiem „W Sieci”, a jego publicystyczna obecność rozszerza się również na miesięcznik „Wpis – Wiara, Patriotyzm i Sztuka”. Był członkiem Rady Fundacji Reduta Dobrego Imienia – Polska Liga przeciw Zniesławieniom. W 2014 roku, nakładem wydawnictwa Biały Kruk, opublikował pierwszy tom „Dziejów Polski”, w którym dotychczas ukazało się sześć tomów, obejmujących historię Polski do 1673 roku.

W październiku 2015 roku został członkiem Narodowej Rady Rozwoju, powołanej przez prezydenta Andrzeja Dudę. Od lutego 2016 roku współpracował z „Pierwszym Programem Polskiego Radia”, prowadząc cotygodniowy program „Historia żywa.” Niestety, w lutym 2024 roku program został z ramówki usunięty.

W styczniu 2019 roku zaczął publikować w tygodniku „Do Rzeczy”, a współpraca ta zakończyła się w sierpniu 2023 roku. 11 listopada 2019 roku prezydent Andrzej Duda uhonorował go Orderem Orła Białego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie historii i popularyzację wartości patriotycznych.

Andrzej Nowak został również doceniony Nagrodą Mediów Publicznych w kategorii „Słowo” za „Dzieje Polski”, a laudację wygłosił Krzysztof Masłoń, który podkreślił, że praca ta jest najważniejszą książką historyczną w Polsce po 1989 roku. 14 grudnia 2020 roku otrzymał Złotego BohaterONa w kategorii osoba publiczna, przyznawanego przez Polskie Radio.

W październiku 2024 roku postanowił dołączyć do redakcji internetowego Kanału Zero, gdzie prowadzi autorski cykl historyczny.

Poglądy

Andrzej Nowak jest znany ze swoich konserwatywnych poglądów. W okresie 1980-1981 był aktywnym członkiem Niezależnego Zrzeszenia Studentów i został delegatem do Konwentu NZS UJ. Od końca lat 80-tych do 1987 roku współorganizował podziemny projekt „Wolny Uniwersytet Jagielloński”, oferując wykłady dla grup robotniczych, a także współpracował z Chrześcijańskim Uniwersytetem Robotniczym, który prowadził ks. Kazimierz Jancarz w Mistrzejowicach.

Pomiędzy 1988 a 1991 rokiem był aktywnym działaczem NSZZ „Solidarność” na Uniwersytecie Jagiellońskim i brał udział w Międzynarodowych Konferencjach Praw Człowieka, które odbyły się w Mistrzejowicach oraz Leningradzie. W wyborach prezydenckich w 2005 roku wspierał Lecha Kaczyńskiego, a także organizował seminaria w Lucieniu.

W wyborach 2010 roku znalazł się w Honorowym Komitecie Poparcia Jarosława Kaczyńskiego. Należy do Akademickiego Klubu Obywatelskiego im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Poznaniu. W 2018 roku zauważył, że Jarosław Kaczyński przyjął odpowiedzialność za miejsce Polski w politycznym krajobrazie Europy i świata.

W niedzielę 24 listopada 2024 roku, podczas Kongresu Obywatelskiego w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” w Krakowie, ogłosił wsparcie dla dra Karola Nawrockiego, nowego kandydata na prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, przedstawiając jego życiorys oraz osiągnięcia. Andrzej Nowak został również przewodniczącym Obywatelskiego Komitetu poparcia Karola Nawrockiego, który początkowo liczył 170 członków. Komitet wystosował list z poparciem dla kandydata PiS, który podpisało wiele osób związanych z tym ugrupowaniem, w tym m.in.: prof. Jan Żaryn, prof. Jerzy Żyżyński, prof. Przemysław Żurawski vel Grajewski, prof. Józef Oleński oraz dr Tomasz Żukowski.

Wyraża swoje zdanie na temat przypisywania Polsce odpowiedzialności za zbrodnie niemieckie, jednak sprzeciwia się stosowaniu instrumentów prawnokarnych do walki z tym zjawiskiem. Dlatego też skrytykował nowelizację ustawy o IPN z 2018 roku, w której przewidywano takie rozwiązania.

Życie prywatne

Andrzej Nowak pochodzi z rodziny, w której edukacja i technologia odgrywały istotną rolę. Jego matka, Jadwiga, była nauczycielką, a ojciec, Antoni, pracował jako inżynier metalurg. Życie osobiste historyka także jest bogate. Obecnie jest żonaty z Justyną Chłap-Nowakową. Wspólnie wychowują dwoje dzieci, co buduje ich rodzinne szczęście i stabilność.

Wybrane publikacje

Andrzej Nowak, jako wybitny historyk, może pochwalić się bogatym dorobkiem publikacyjnym, który przybliża nie tylko polską historię, ale i szersze konteksty geopolityczne. Jego prace obejmują m.in.:

• Między carem a rewolucją. Studium politycznej wyobraźni i postaw Wielkiej Emigracji wobec Rosji 1831–1849, wydane przez Wydawnictwo Instytut Historii PAN i Warszawska Oficyna Wydawnictwo Gryf w Warszawie w 1994 roku,
• Jak rozbić rosyjskie imperium? Idee polskiej polityki wschodniej 1733–1921, publikacja z 1995 roku z Warszawskiej Oficyny Wydawnictwo Gryf,
• Dzieje kresów, opublikowane w 2000 roku przez Wydawnictwo Kluszczyński w Krakowie, ISBN 83-7447-049-6,
• Polska i „trzy” Rosje. Studium polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego (do kwietnia 1920 roku), Wydawnictwo Arcana, Kraków 2001,
• Kronika Polski, redagowana przez A. Nowaka, także Wydawnictwo Kluszczyński, która doczekała się kilku wydań, w tym drugiego w 2001 oraz trzeciego w 2005,
• Polacy, Rosjanie i biesy. Studia i szkice historyczne z XIX i XX wieku, Kraków 1999, Wydawnictwo Arcana,
• Od imperium do imperium. Spojrzenia na historię Europy Wschodniej, Kraków 2004, Wydawnictwo Arcana,
• Powrót do Polski, Kraków 2005, Wydawnictwo Arcana,
• Poland. Landscape, Art, History, Wydawnictwo Kluszczyński, Kraków 2005,
• Jan Paweł II – biografia ilustrowana, Kraków 2001, Wydawnictwo R. Kluszczyński,
• Ab Imperio. Nowe spojrzenia na historię Europy Wschodniej, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2004,
• Powrót do Polski. Szkice o patriotyzmie po “końcu historii”, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2005,
• Karol Wojtyła – Jan Paweł II. Kronika życia i pontyfikatu, Wydawnictwo Kluszczyński, Kraków 2005, gdzie również ukazała się wersja anglojęzyczna pod tytułem: John Paul II 1920–2005 Illustrated Biography,
• Historie politycznych tradycji, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2007,
• Historie politycznych tradycji. Piłsudski, Putin i inni, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2007,
• History and Geopolitics. A Contest for Eastern Europe, Warszawa 2008, opublikowane przez Wydawnictwo Polski Instytut Spraw Międzynarodowych,
• Polska i trzy Rosje. Studium polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2008,
• Ofiary, imperia i historycy (od XVIII do XXI wieku), Wydawnictwo Arcana, Kraków 2009,
• Jan Paweł II 1920–2005. Ilustrowana biografia, Wydawnictwo Kluszczyński, Kraków 2010,
• Ojczyzna Ocalona. Wojna sowiecko-polska 1919–1920, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2010,
• Imperium a ti druzi. Rusko, Polsko a moderni dĕjiny východni Evropy, wydawnictwo CDK, Brno 2010,
• Od Polski do post-polityki. Intelektualna historia zapaści RP, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2010,
• Hołd Katyński (esej: Pamięć Katynia: łańcuch niewidzialny), Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2010,
• Hołd Katyński II (esej: Sens polskiej pamięci), Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2011,
• Czas walki z Bogiem. Kościół na straży wolności Polaków, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2011,
• Krzyż polski. Patriotyzm i męczeństwo (esej: Wolność krzyżami się mierzy), Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2011,
• Imperiological Studies. A Polish Perspective, Wydawnictwo Societas Vistulana, Kraków 2011,
• Strachy i Lachy. Przemiany polskiej pamięci, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2012. Krytyka: Александр Федута. Память раненого поколения // Перекрёстки. Журнал исследований восточноевропейского Пограничья. 2012. № 3—4. С. 371—376,
• Dzieje Polski. Skąd nasz ród, t. 1, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2014,
• Uległość czy niepodległość, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2014,
• Wygaszanie Polski 1989–2015, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2015,
• Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 – zapomniany appeasement, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015, ISBN 978-83-08-05550-2,
• Dzieje Polski. Od rozbicia do nowej Polski, t. 2, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2015,
• Historia i Polityka, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2016,
• Polskość jest przywilejem, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2016, ISBN 978-83-7553-219-7,
• Dzieje Polski. Królestwo zwycięskiego Orła, t. 3, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2017,
• Niepodległa! 1864–1924. Jak Polacy odzyskali Ojczyznę, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2018, ISBN 978-83-7553-242-5,
• Filary Niepodległości, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2018,
• Metamorfozy Imperium Rosyjskiego 1721–1921. Geopolityka, ody i narody, Wydawnictwo Literackie 2018, ISBN 978-83-08-06569-3,
• Kościół na straży polskiej niepodległości (wspólnie z Martyną Deszczyńską), Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2018,
• O historii nie dla idiotów. Rozmowy i przypadki, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019, ISBN 978-83-08-06867-0,
• Dzieje Polski. Trudny złoty wiek, t. 4, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2019, ISBN 978-83-7553-277-7,
• Klęska Imperium Zła. Rok 1920, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2020, ISBN 978-83-7553-290-6,
• Między nieładem a niewolą. Krótka historia myśli politycznej, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2020, ISBN 978-83-7553-306-4,
• Chluba i zguba. Antologia najnowszej publicystyki patriotycznej, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2020, ISBN 978-83-7553-307-1,
• Dzieje Polski. Imperium Rzeczypospolitej, t. 5, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2021, ISBN 978-83-7553-328-6,
• Polska i Rosja. Sąsiedztwo wolności i despotyzmu X–XXI w., Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2022, ISBN 978-83-7553-340-8,
• Wojna i dziedzictwo. Historia najnowsza, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2022, ISBN 978-83-7553-358-3,
• Polska i Krzyż (współautor), Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2023, ISBN 978-83-7553-371-2,
• Tyrania postępu (współautor), Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2023, ISBN 978-83-7553-373-6,
• Dzieje Polski. Potop i ogień, t. 6, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2023, ISBN 978-83-7553-394-1,
• Naród niepokonany. Przełomowe momenty polskiej historii, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2024, ISBN 978-83-7553-417-7,
• W potrzasku historii i geografii (wywiad-rzeka, który przeprowadził Piotr Legutko), Wydawnictwo Esprit, 2024, ISBN 9788368144789,
• Patriotyzm i zdrada. Wykłady z historii Polski, Wydawnictwo Fronda, 2024, ISBN 9788380790926.

Odznaczenia

W 2019 roku Andrzej Nowak został uhonorowany Orderem Orła Białego, co stanowi wyraz uznania jego znaczących osiągnięć w zakresie popularyzacji wiedzy historycznej oraz wartości patriotycznych. Nagroda ta przyznana została również za jego wkład w rozwój nauk humanistyczno-społecznych oraz promocję polskiej myśli naukowej na świecie.

Kolejnym ważnym odznaczeniem, które otrzymał, jest Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, który przysługuje osobom, które szczególnie zasłużyły się w pracy naukowej, dydaktycznej i publicystycznej. Uhonorowanie to miało miejsce w 2016 roku i podkreśla również zasługi Andrzeja Nowaka w pielęgnowaniu pamięci o historii Polski i Europy.

W 2003 roku jego profesjonalizm został doceniony poprzez przyznanie mu Srebrnego Krzyża Zasługi za wzorowe i sumienne wypełnianie obowiązków zawodowych.

W 2023 roku Andrzej Nowak otrzymał Złoty Medal „Zasłużony dla Nauki Polskiej Sapientia et Veritas”, co stanowi ukoronowanie jego dotychczasowej działalności na rzecz rozwoju i promocji polskiej nauki.

Nagrody

Andrzej Nowak, jako znany historyk, został doceniony za swoją działalność w licznych dziedzinach. Oto niektóre z przyznanych mu nagród:

• nagroda Fundacji Polcul – za działalność publicystyczną w II obiegu w 1989 roku,
• nagrody Klio – wyróżniające najlepszą książkę historyczną; w 1995 roku za książkę Jak rozbić rosyjskie imperium, a w 2001 roku za Polska i trzy Rosje…,
• nagroda „Przeglądu Wschodniego” – za najlepszą książkę z dziejów Europy Wschodniej w 1995 roku,
• nagroda im. Jerzego Łojka – za prace dotyczące tradycji walki o niepodległość w 1999 roku,
• nagrody Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego za wybitne osiągnięcia naukowe w latach 2009, 2010 oraz 2011,
• nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka – za badania nad dziejami Europy Wschodniej w 2011 roku,
• wacław Jędrzejewicz History Medal – przyznana przez Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku w 2011 roku,
• nagroda programu Mistrz Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej w 2011 roku,
• nagroda im. Jerzego Giedroycia w 2012 roku, objęta patronatem prezydenta Bronisława Komorowskiego,
• laureat nagrody „Strażnik pamięci” tygodnika „Do Rzeczy” w kategorii „Twórca” w 2014 roku,
• nagroda „Książka Roku 2014” przyznawana przez Magazyn Literacki „Książki” za Dzieje Polski. Skąd nasz ród. Tom 1,
• społeczna nagroda im. Piotra Skórzyńskiego – medal Opoka Ducha w 2015 roku,
• nagroda literacka im. Józefa Mackiewicza w 2015 roku za książkę Dzieje Polski, t. 1: Skąd nasz ród,
• nagroda historyczna im. Kazimierza Moczarskiego w 2016 roku za książkę Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 – zapomniany appeasement, Wydawnictwo Literackie, Kraków,
• doroczna nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2016 roku przyznana przez ministra Piotra Glińskiego,
• Feniks – doroczna nagroda Stowarzyszenia Wydawców Katolickich w 2018 roku,
• nagroda im. Lecha Kaczyńskiego w 2019 roku,
• nagroda Krakowska Książka Miesiąca Listopada 2019 za książkę O historii nie dla idiotów,
• nagroda Mediów Publicznych za Dzieje Polski w 2020 roku,
• nagroda Złoty BohaterON za Dzieje Polski, Klęskę imperium zła. Rok 1920 oraz działalność publicystyczną,
• Złoty Hipolit w 2020 roku,
• nagroda im. Janusza Kurtyki przyznana w 2020 roku przez Fundację im. Janusza Kurtyki.

---

Oceń: Andrzej Nowak (historyk)

---