Wanda Madler

---

Młodość

Wanda Madler przyszła na świat w Krakowie lub w majątku Rypczyńce, znajdującym się na Podolu. Była drugim dzieckiem Józefy i Aleksandra Lippomanów oraz wnuczką Jana Alfonsa Lippomana. Jej starszy brat, Władysław Lippoman, odniósł sukces, zostając posłem na Sejm I kadencji.

Rodzina Wandy przykładała dużą wagę do edukacji, dlatego zadbano o to, by córka miała dostęp do starannego kształcenia, zarówno podstawowego, jak i średniego. Kształciła się w warunkach domowych, gdzie zdobyła conocimiento w zakresie języków obcych, takich jak francuski, niemiecki i rosyjski. Rodzice szybko dostrzegli jej wyjątkową inteligencję oraz zdolność do szybkiego przyswajania informacji, a także determinację i ambicję w dążeniu do wyznaczonych celów.

W 1912 roku Wanda ukończyła studia biologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie rozpoczęła swoją drogę akademicką jako doktorantka znanego profesora Odo Bujwida, będącego pionierem polskiej bakteriologii. Niestety, jej kariera naukowa została nagle przerwana przez wybuch I wojny światowej.

I wojna światowa

Praca w Związku Młodzieży Polskiej ZET

Wanda Madler aktywnie zaangażowała się w działania na rzecz odzyskania niepodległości, kierując swoje wysiłki na wsparcie osób walczących o wolność kraju. Jej praca obejmowała zakładanie sekretnych bibliotek oraz organizacji czytelni, co przyczyniło się do rozwoju kultury i edukacji. Oprócz tego, prowadziła koła oświatowe, a także organizowała manifestacje wolnościowe i różnorodne obchody najważniejszych wydarzeń narodowych.

Podczas swojej działalności w Związku Młodzieży Polskiej ZET, Wanda poznała przyszłego męża, Stefana Madlera, co miało znaczący wpływ na jej dalsze życie.

Pobyt w Czechach

Po zawarciu małżeństwa, oboje z mężem zaangażowali się w pomoc polskim uchodźcom w Chocieniu, gdzie bieda miała ogromny wpływ na lokalną społeczność. Wanda poświęciła się także pracy z młodzieżą, co zaowocowało utworzeniem oddziału Związku Harcerstwa Polskiego, który miał na celu rozwój umiejętności i wartości wśród młodego pokolenia. Ich życie w Czechach przyniosło nową radość, gdyż 31 października 1916 roku, powitali na świecie swojego pierworodnego syna, Zbigniewa.

Okres międzywojenny

Życie w Zamościu

Po zakończeniu I wojny światowej, Wanda razem z mężem osiedliła się w malowniczym Zamościu, gdzie dała początek pierwszemu laboratorium bakteriologicznemu na terenie województwa lubelskiego. W 1918 roku, na świat przyszła ich córka, Anna.

Niestety, 19 kwietnia 1919 roku, Stefan Madler zmarł tragicznie, walcząc z groźną epidemią tyfusu. Z jego odejściem, Wanda, która została samotną matką, musiała podjąć trudną decyzję o zamknięciu laboratorium.

W obliczu tej zmiany, znalazła zatrudnienie jako nauczycielka fizyki w Gimnazjum Żeńskim im. Marii Konopnickiej, a w 1922 roku objęła stanowisko dyrektorki tej placówki, którym kierowała aż do 1929 roku. Jej zaangażowanie w edukację zaowocowało także współtworzeniem żeńskiej szkoły przemysłowej Polskiej Macierzy Szkolnej.

Wanda organizowała życie szkolne, w tym internat, któremu shortly nadano jej nazwisko, w pełni poświęcając się pracy wychowawczej. Również z pasją propagowała różnorodne inicjatywy edukacyjne, w tym tzw. tygodnie dziecka. W swoich działalnościach społecznych aktywnie uczestniczyła w wielu organizacjach, m.in. w KMK (gdzie zasiadała w zarządzie od 1926 roku), Towarzystwie Miłośników Książki w Krakowie, Polskiej Macierzy Szkolnej, Narodowej Organizacji Kobiet oraz Towarzystwie Opieki nad Grobami Poległych.

W 1923 roku współorganizowała wystawę książki polskiej, a w 1925 była delegatką na I Zjazd Bibliofilski, przyczyniając się w ten sposób do ożywienia kulturalnego życia Zamościa.

Pobyt w Białej Podlaskiej

W 1929 roku Wanda zdecydowała się na przeprowadzkę do Białej Podlaskiej, gdzie do wybuchu II wojny światowej objęła kierownictwo nad Państwowym Żeńskim Gimnazjum im. Emilii Plater. Jej dydaktyczna misja trwała do momentu, gdy wydarzenia II wojny światowej wpłynęły na życie całego kraju.

II wojna światowa

W dniu 26 czerwca 1940 roku Wanda Madler została aresztowana przez gestapo. Następnie przez kolejne dziesięć miesięcy przebywała w zamku w Lublinie, gdzie jej sytuacja była niezwykle trudna. W 1941 roku trafiła do żeńskiego obozu koncentracyjnego Ravensbrück, gdzie nadano jej numer obozowy 6010. To tam, mobilizując inne więźniarki nauczycielki, zainicjowała działalność tajnego nauczania dla młodych dziewcząt.

Madler stworzyła również podręczniki, które były skierowane do uczennic więźniarek, a jeden z rękopisów zachował się i znajduje się obecnie w muzeum w Lund. Ponadto, razem z innymi więźniarkami podjęła przedsięwzięcie opracowania książki kucharskiej, co pokazuje jej determinację i chęć do wspierania innych pomimo piekła, które je otaczało.

W czasie pobytu w Ravensbrück Wanda wielokrotnie stawała się ofiarą tortur oraz okrutnych eksperymentów, które pozostawiły trwający ślad na jej zdrowiu, zarówno fizycznym (skończone zdeformowane nogi), jak i psychicznym (poważne zaburzenia snu). Mimo tych strasznych doświadczeń, udało jej się szybko wrócić do pracy.

Niestety, w czasie II wojny światowej jej życie prywatne również zostało dotknięte tragedią. Hitleryści zamordowali jej syna, Zbigniewa, w lwowskim więzieniu, co dodało jeszcze więcej bólu do już i tak cierpiącej duszy Wandy.

Po II wojnie światowej

W ostatnich dniach lutego 1945 roku, w ramach zorganizowanej akcji przez hrabiego Folke Bernadotte’a, Wanda Madler wraz z kilkunastoma tysiącami innych więźniarek znalazła się w gronie tych, którzy zostali uwolnieni przez Niemców i przewiezieni do Szwecji.

W miejscu pobytu w obozie przejściowym podjęła próbę utworzenia polskiego gimnazjum, co stanowiło istotny krok w kierunku kształcenia młodzieży polskiej w obcej rzeczywistości. W późniejszym czasie założyła polską szkołę w Sztokholmie, gdzie z wielkim zaangażowaniem edukowała uchodźców, oferując im szansę na zdobycie wiedzy i wsparcie w adaptacji do nowego otoczenia.

Do ostatnich dni swojego życia pozostawała aktywna w ramach organizacji polskich, pełniąc funkcję prezesa Związku Byłych Więźniów Politycznych oraz będąc członkinią SPK i Rady Uchodźstwa Polskiego w Szwecji. Przez długi czas kierowała polskim liceum, a następnie spędziła dwie dekady na pracy w Fundacji Botanicznej, gdzie mogła dzielić się swoją pasją i wiedzą.

Wanda Madler ostatecznie spoczęła na cmentarzu katolickim w Sztokholmie, pozostawiając po sobie niezwykłe dziedzictwo zaangażowania w edukację oraz wsparcie dla społeczności polskiej za granicą.

Upamiętnienia i odznaczenia

Wanda Madler uznawana jest za wybitną postać w dziedzinie działalności społecznej. Otrzymała Złoty Krzyż Zasługi, co jest jednym z najwyższych odznaczeń przyznawanych za zasługi dla społeczeństwa.

W hołdzie jej osiągnięciom, 25 kwietnia 2016 roku, rada miejska Zamościa postanowiła nadać jej imię nowemu rondu w mieście. Warto również zauważyć, że jej imię nosi jedna z ulic w Białej Podlaskiej.

---

Oceń: Wanda Madler

---