Franciszek Bielak

---

Życiorys

Franciszek Bielak przyszedł na świat 7 października 1892 roku w Krakowie. Jego rodzicami byli Piotr (ur. 1836, zmarł w kwietniu 1904, urzędnik i kupiec) oraz Anna z domu Jukier. Miał też brata Antoniego (1872–1931), który pełnił funkcję profesora gimnazjalnego oraz siostrę Walerię, urodzoną około 1885 roku.

Edukując się, Franciszek uczęszczał do C. K. Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii w Sanoku aż do roku 1907, gdzie zakończył naukę na V klasie, a do tego czasu mieszkał w bursie gimnazjalnej. W tym okresie profesorem i jego opiekunem w gimnazjum był jego brat Antoni. Następnie, od 1907 roku kontynuował naukę w C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie zdał maturę w 1910 roku.

W latach 1910–1914 Franciszek studiował historię literatury oraz językoznawstwo na Uniwersytecie Jagiellońskim. Podczas studiów uzupełniających w Paryżu w 1926 roku, uzyskał w 1919 roku tytuł doktora filozofii na UJ, prezentując pracę na temat Wpływ Mickiewicza na Kondratowicza i Romanowskiego, której opiekunem był Ignacy Chrzanowski.

Franciszek Bielak przez wiele lat uczył języka polskiego w różnych krakowskich gimnazjach, w tym w św. Annie (1915–1916, 1918–1919, 1933–1950), M. Ramułtowej (1916–1917), św. Jacka (1917–1918, 1920–1925) oraz im. Tadeusza Kościuszki (1919–1920). Pracował również w szkolnictwie jako nauczyciel w im. A. Witkowskiego (1925–1933) i im. Adama Mickiewicza (1950–1952), a na koniec w im. Jana III Sobieskiego (1952–1954). Ponadto, między 1933 a 1948 rokiem pełnił funkcję kierownika Ogniska Metodycznego Nauki Języka i Literatury Polskiej w Okręgu Szkolnym Krakowskim.

W okresie międzywojennym aktywnie współpracował z katolickim tygodnikiem „Głos Narodu”, redagowanym przez ks. Jana Piwowarczyka. Z Uniwersytetem Jagiellońskim związał się od 1927 roku, gdzie nauczał metodyki nauczania języka polskiego w Studium Pedagogicznym UJ do 1952 roku, a także brał udział w tajnym nauczaniu w czasie okupacji. Po wojnie był więźniem obozu pracy w Nowym Wiśniczu w latach 1940–41, a po 1959 roku uzyskał stanowisko docenta w Katedrze Historii Literatury Polskiej.

Bielak był wykładowcą również w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie, gdzie pracował od 1945 do 1950 roku oraz docentem w Katedrze Literatury Polskiej WSP do 1961 roku. Ostatecznie przeszedł na emeryturę w 1963 roku.

Przed wyborami do Rady Miasta Krakowa, które miały miejsce w 1938 roku, Franciszek stał się członkiem komitetu Polskiego Bloku Katolickiego. W swojej pracy naukowej szczególną uwagę poświęcał dziejom literatury polskiej, badając m.in. okresy Staropolski, Odrodzenia, romantyzmu i pozytywizmu. Był autorem badania życia i twórczości Szymona Starowolskiego, a jego publikacja pt. Działalność naukowa Szymona Starowolskiego ukazała się w 1958 roku.

Franciszek Bielak zmagał się również z motywami franciszkańskimi w literaturze polskiej, badając ich genezę od czasów Piotra Skargi aż do XX wieku. Szczególnie zwrócił uwagę na klasyczno-oświeceniowe elementy opisów przyrody w „Panu Tadeuszu”. Odkrył niepublikowane dzieło Adolfa Dygasińskiego pt. Ostatnia wyprawa Albertusa (1925) oraz przygotował do wydania inne utwory tego autora, takie jak Zając (1947) i Gody życia (1948), a także Wybór poezji Władysława Syrokomli.

Bielak był autorem wielu szkiców biograficznych znanych pedagogów krakowskich z przełomu XIX i XX wieku oraz współpracował z Polskim Słownikiem Biograficznym, tworząc liczne podręczniki do nauki języka polskiego dla szkół gimnazjalnych. Po jego śmierci opublikowano Tom wspomnieniowy Z odległości lat (red. Kasper Świerzowski, 1979).

Był członkiem korespondentem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz przez lata przewodniczył oddziałowi krakowskiemu Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza, gdzie uzyskał status członka honorowego. Ponadto, zasiadał w Komisji Historyczno-Literackiej Polskiej Akademii Umiejętności.

Franciszek Bielak mieszkał na Placu Wszystkich Świętych 7 w Krakowie. Miał córkę, Annę Bielak-Sobolewską. Na prośbę dr. Jana Zygmunta Robla od 1945 roku ukrywał jeden z egzemplarzy tzw. „archiwum Robla”, dotyczący badań obiektów z mogił w Katyniu, które zostały przewiezione przez delegację Czerwonego Krzyża do Instytutu Badań Sądowych w Krakowie. Po roku 1991 potomkowie Bielaka przekazali kopię „archiwum Robla” do Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie.

Franciszek Bielak zmarł po długotrwałej chorobie 17 stycznia 1973 roku w Krakowie. 20 stycznia 1973 roku, po mszy świętej w bazylice oo. franciszkanów, został pochowany w rodzinnym grobowcu na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera 46, rząd wschodni). W 1991 roku w Krakowie nadano jego imię jednej z ulic.

Odznaczenia

Wśród wielu osiągnięć Franciszka Bielaka, znajdują się liczne odznaczenia, które świadczą o jego zasługach i wkładzie w dziedzinę, w której działał. Poniżej przedstawione są najważniejsze z nich:

• złoty Krzyż Zasługi, przyznany 11 listopada 1937 roku,
• srebrny Wawrzyn Akademicki, otrzymany 7 listopada 1936 roku,
• Krzyż Komandorski Orderu św. Sylwestra, nadany w 1965 roku.

---

Oceń: Franciszek Bielak

---