Jan Kanty Krzyżanowski


Jan Kanty Krzyżanowski, urodzony 23 lub 24 października 1789 roku w Krakowie, był znaczącą postacią w polskiej nauce. Jego życie zakończyło się 2 grudnia 1854 roku w Warszawie.

W ciągu swojej kariery zajmował się chemią, fizyką oraz edukacją i przyczynił się do rozwoju tych dziedzin w Polsce.

Życiorys

Jan Kanty Krzyżanowski, według heraldyka Adama Bonieckiego, wywodził się z rodziny noszącej herb Świnka. Jego genealogia jest interesująca, ponieważ dziadek, Marcin Krzyżanowski, pełnił w Krakowie funkcję miecznika i złotnika, a jego ojciec, Tomasz Józef Krzyżanowski, był pisarzem i wiceprezydentem Krakowa. W rodzinie Jan Kantego wyróżniał się również jego brat Adam Szymon, który zdobył uznanie jako profesor prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

W latach 1810–1812 Krzyżanowski pełnił rolę profesora zastępczego w Szkole Głównej Krakowskiej, gdzie zdobywał doświadczenie pedagogiczne. Po tym okresie, w roku 1812, rozpoczął pracę jako nauczyciel fizyki i chemii w Szkole Wojewódzkiej w Lublinie. W latach 1814-1816 dzięki rekomendacji Dyrekcji Edukacji Publicznej miał okazję studiować za granicą, zwiedzając Niemcy oraz Anglię, gdzie kształcił się w dziedzinie chemii i fizyki, a także zapoznał się z ogólnym systemem nauczania metodą Bella-Lancastera.

Po powrocie do Polski, Krzyżanowski kontynuował swoją działalność edukacyjną w Lublinie, uzyskując tytuł doradcy dla władz edukacyjnych Królestwa Polskiego oraz Rządowej Komisji Spraw Wewnętrznych. W 1820, za sprawą Stanisława Staszica, został mianowany organizatorem szkół należących do metody lankastrowskiej oraz szkół niedzielnych. Dwa lata później przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował jako wykładowca chemii w Szkole Wojskowej Aplikacyjnej i Szkole Zimowej Artylerii. W 1825 zyskał miano członka Rady Politechnicznej, a także przynależał do Rady Uniwersytetu Warszawskiego, a w 1829 objął stanowisko inspektora generalnego tego uniwersytetu.

W ciągu swojej kariery, Jan Kanty Krzyżanowski pełnił również obowiązki radcy etatowego Rady Wychowania Publicznego w latach 1833–1839. Był aktywnym członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Lublinie oraz Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk od 1822 roku, jak również członkiem Towarzystwa Elementarnego, aktywnym od 1823 roku.

Jego znaczącym osiągnięciem w polskiej edukacji było wprowadzenie metody wzajemnego uczenia się (Lankastra) oraz zorganizowanie szkoły rzemieślniczej, która odbywała się w niedziele w Lublinie. Jan Kanty Krzyżanowski zmarł 2 grudnia 1854 roku w Warszawie, a jego miejsce wiecznego spoczynku znajduje się w wspólnym grobowcu z żoną, Zuzanną Arnoldówną, na Powązkach.

Publikacje naukowe

Jan Kanty Krzyżanowski zasłynął jako encyklopedysta, a jego prace znacząco przyczyniły się do rozwoju polskiej edukacji. W latach 1835-1838 był redaktorem Encyklopedii obrazowej systematycznej, wydanej w Warszawie.

  • Krótki rys sposobu uczenia według metody Lankastra (Lublin 1818),
  • O potrzebie i sposobie porównywania edukacji podług Jullien (Lublin 1822),
  • Wykład fizyki dla użytku szkół wojewódzkich zastosowane (Warszawa 1825),
  • Początki chemii do użytku szkół wojewódzkich zastosowane (Warszawa 1827),
  • Historyczny obraz instytutów naukowych pośrednich we Francji (Biblioteka Warszawska, 1842, t. 4),
  • Kronika szkół Królestwa Polskiego po roku 1831 (praca w rękopisie, Biblioteka Ossolińskich, rkp. 2750).

Jego publikacje obejmują różnorodne tematy, od metod nauczania po historię instytucji edukacyjnych, co pokazuje jego szeroką wiedzę i zaangażowanie w rozwijanie edukacji w Polsce.

Przypisy

  1. Janina Bieniarzówna: Krzyżanowski Adam Szymon (1785-1847). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 15. s. 587-588.
  2. Kazimierz Olszański: Krzyżanowski Józef Tomasz (1755-1818). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 15. s. 661.
  3. Stanisław Kobielski: Krzyżanowski Marcin (ok. 1720-1802). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 15. s. 612.
  4. Adam Boniecki, Krzyżanowscy h. Świnka... s. 52.
  5. Jan Dobrzański, Krzyżanowski... s. 605.
  6. Jan Dobrzański, Krzyżanowski... s. 604.
  7. Glücksberg 1836... s. 1214–1216.
  8. Samuel Orgelbrand, Krzyżanowski... s. 29.
  9. Jan Dobrzański, Krzyżanowski... s. 604-605.

Oceń: Jan Kanty Krzyżanowski

Średnia ocena:4.86 Liczba ocen:14