Ulica św. Anny w Krakowie

Ulice i place

Ulica św. Anny to interesujący fragment krakowskiego krajobrazu, umiejscowiony w dzielnicy I Stare Miasto, w sercu Starego Miasta. Historia tej ulicy sięga czasów lokacji miasta, kiedy to w 1257 roku została wytyczona. Wówczas nosiła pierwotną nazwę – ulica Żydowska, ponieważ prowadziła z Rynku do dzielnicy żydowskiej, gdzie mieściły się istotne obiekty, takie jak bożnica, cmentarz, a także łaźnia żydowska do momentu, gdy na początku XV wieku społeczność żydowska została przeniesiona w okolice dzisiejszego placu Szczepańskiego.

Zmiana nazwy na ulicę św. Anny miała miejsce pod koniec XIV wieku i była związana z pobliskim kościołem św. Anny. Ta ulica w szczególności związana była z działalnością uniwersytecką, pełniąc rolę miejsca, w którym znajdowały się bursy, kolegia oraz biblioteka. Zachowało się tu wiele wartościowych z punktu widzenia historycznego budowli, które świadczą o jej przeszłości.

Na końcu ulicy, w obszarze ograniczonym murami miejskimi oraz ogrodem należącym do Kolegium Nowodworskiego, istniała przestrzeń nazywana „Na Mennicy”. Znajdowała się tam Mennica Jego Królewskiej Mości, która funkcjonowała w latach 1607–1654 w budynku istniejącym już w XVI wieku, częściowo wykonanym z drewna. W połowie XVII wieku działalność produkcyjna ustała, a od 1661 roku miejsce to zaczęto określać mianem „Starej Mennicy”.

W rejonie omawianym znajdowało się dziewięć drewnianych domów przylegających do gmachu Kolegium Nowodworskiego oraz do muru ogrodowego. Około roku 1792 Stara Mennica wykorzystywana była jako stajnie miejskie. Plany dotyczące wyburzenia murów miejskich zakończyły się usunięciem wspomnianych drewnianych budowli w około 1814 roku, a w latach 1825–1826 przestała istnieć także sama „Stara Mennica”. W połowie XIX wieku trwała rozbudowa Kolegium Nowodworskiego; nowe skrzydło od strony Plant wzniesiono w 1855 roku, w miejscu, gdzie wcześniej mieściła się Stara Mennica.

W bezpośrednim sąsiedztwie kościoła św. Anny, na obszarze, gdzie obecnie znajdują się Planty, niegdyś istniała szkoła parafialna św. Anny, której historia sięga drugiej połowy XIV wieku, a pierwsze znane wzmianki o niej pochodzą z roku 1450. Budynek ten pierwotnie był drewniany, lecz w 1511 roku Maciej Miechowita zbudował nową, murowaną szkołę, która przetrwała do 1689 roku, zanim została zburzona w związku z budową nowego, barokowego kościoła św. Anny. Trzeci budynek szkoły pojawił się na placu między nową świątynią a murami miejskimi, lecz został zniszczony w 1823 roku, co doprowadziło do zakończenia jego istnienia oraz założenia Planty.

Zabudowa

Ulica św. Anny w Krakowie to miejsce, które zachwyca bogactwem zabudowy i historycznymi detalami. Przyjrzyjmy się poszczególnym punktom, które tworzą ten interesujący szlak.

  • ul. św. Anny 1 (Rynek Główny 27) to miejsce, w którym znajduje się Pałac „Pod Baranami”.
  • ul. św. Anny 2 to historyczna Kamienica Czeczotki, która została zbudowana w 1561 roku przez Gabriela Słońskiego i Ambrożego Morosiego. Budynek ten przeszedł wiele przekształceń. Niegdyś mieszkał tu burmistrz krakowski, Erazm Czeczotka. Przed II wojną światową działała tu restauracja znana z secesyjnych wnętrz oraz na I piętrze znajdowała się znana kawiarnia „Secesja”, na której gościach czekały dyskusje polityczne przy dźwiękach salonowej orkiestry. Wśród stałych bywalców wymienia się Franciszka Mirandelę oraz Władysława Orkana. Z renesansowych czasów zachowały się pewne detale, które zdobią podwórce.
  • ul. św. Anny 3 to kamienica „Goryszowskich” z XV wieku.
  • ul. św. Anny 4 również pochodzi z XV wieku.
  • ul. św. Anny 5 to Dom Towarzystwa Szkoły Ludowej w Krakowie.
  • ul. św. Anny 6 to Collegium Kołłątaja (Collegium Physicum), zbudowane w stylu klasycystycznym w latach 1791-1826 przez Feliksa Radwańskiego. Budynek ten powstał z połączenia trzech kamienic, a czwarta, zwana Bursą Śmieszkowicza, została dodana w 1839 roku, co umożliwiło stworzenie nowego wejścia od ulicy Gołębiej. Na fasadzie umieszczono tablicę autorstwa Konstanty Laszczka, upamiętniającą osiągnięcia dawnych fizyków krakowskich, Karola Olszewskiego i Zygmunta Wróblewskiego, którzy w 1883 roku jako pierwsi na świecie skroplili tlen i azot.
  • ul. św. Anny 7 (ul. Jagiellońska 14) to miejsce, gdzie znajduje się Kamienica „Koya”, zaprojektowana przez Karola Scharocha w 1900 roku.
  • ul. św. Anny 8–10 (ul. Jagiellońska 15) to zachwycające Collegium Maius, najstarsza siedziba Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  • ul. św. Anny 9 to Dom Izby Rzemieślniczej, który zdobi masywna brama wejściowa z secesyjną sztuką ślusarską, wzbogacona witrażem zaprojektowanym przez Henryka Uziembłę.
  • ul. św. Anny 12 to Collegium Nowodworskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego, historyczna siedziba średniej szkoły założonej przez Uniwersytet w 1586 roku, nazwanej „classes”. W 1617 roku Bartłomiej Nowodworski, rotmistrz i sekretarz królewski, przekaże znaczne fundusze na rozbudowę szkoły. Dziedziniec o arkadowym, barokowym stylu zbudował w latach 1639-1643 Jan Leitner, zaś fundusze podarował Gabriel Prowancjusz Władysławski, nauczyciel polskich królów, w tym Jana Kazimierza. Nad portalem widnieje tablica fundacyjna z tarczą herbową Wazów. W przeszłości w budynku mieściła się jedna z trzech mennic krakowskich, obecnie gości Rektor Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  • ul. św. Anny 13 jest siedzibą Kościoła św. Anny.

Ulica św. Anny w Krakowie jest nie tylko symbolem lokalnej architektury, ale także świadkiem bogatej historii miasta, łącząc przeszłość z teraźniejszością.

Przypisy

  1. Marek Żukow-Karczewski, Pyszne piwo, dobra wódka i zakąska wesolutka, czyli krótki spacer śladem dawnych krakowskich „handelków”, „Gazeta Krakowska”. 30.04.1994 r.
  2. Marek Żukow-Karczewski, Nie istniejące budowle Krakowa. Stara Mennica, „Echo Krakowa”. 11.11.1991 r., nr 217 (13529).
  3. Marek Żukow-Karczewski, Nie istniejące budowle Krakowa. Szkoła parafialna św. Anny, „Echo Krakowa”. 01.11.1991 r., nr 212 (13524).
  4. JerzyJ. Kossowski JerzyJ., LeszekL. Ludwikowski LeszekL., Ulicami Krakowa, Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, 01.01.1968 r., s. 59.

Oceń: Ulica św. Anny w Krakowie

★★★★★
Średnia ocena:4.56 Liczba ocen:22