Jerzy Stuhr

---

Życiorys

Rodzina i edukacja

Jerzy Stuhr urodził się 18 kwietnia 1947 roku w Krakowie, będąc jedynym dzieckiem Tadeusza i Marii Stuhr, którzy sformalizowali związek małżeński 6 czerwca 1946. Jego matka pracowała jako księgowa, a ojciec był prokuratorem. Rodzina związana była z Krakowem przez wiele pokoleń, a jej korzenie sięgają roku 1879, kiedy to Anna z Thillów i Leopold Stuhr osiedlili się w tym mieście. Pradziadek Jerzego, Leopold Stuhr, zamożny mieszczanin, nabył kamienicę przy Rynku Podgórskim i otworzył restaurację. Dziadek aktora, Leopold Antoni Stuhr, urodził się w 1885 roku, natomiast Jerzy od młodzieńczych lat blisko współpracował ze swoim wujem, Oskarem Stuhrem, adwokatem i aktywistą Stronnictwa Narodowego.

Kiedy Jerzy miał zaledwie sześć lat, rodzina przeniosła się do Katowic. Potem mieszkała w Cieszynie, a ostatecznie osiedliła się w Bielsku-Białej. Tam ukończył naukę w III Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Żeromskiego. W okresie młodzieńczym zmagał się z trudnościami w relacjach z rówieśnikami, którzy często wyśmiewali go przez niemieckobrzmiące nazwisko. Swoje pierwsze kroki na scenie stawiał w szkolnych kółkach teatralnych oraz pełniąc rolę biletera w Teatrze Banialuka w Bielsku-Białej.

W 1970 roku Jerzy Stuhr ukończył studia z polonistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, a dwa lata później obronił dyplom w zakresie aktorstwa na Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie. W trakcie studiów brał udział w działalności artystycznej w Kole Naukowym Studentów oraz pracował jako wodzirej. W 1990 roku zdobył habilitację na Akademii Sztuk Teatralnych w Krakowie, a cztery lata później uzyskał tytuł profesora sztuk teatralnych. Jako uznany akademik, był członkiem Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów oraz promował doktorat Jacka Łumińskiego. W 2007 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Kariera zawodowa

Stuhr rozpoczął swoją karierę aktorską w Starym Teatrze w Krakowie, gdzie po raz pierwszy wystąpił w roli Belzebuba w „Dziadach”. Jego talent zaowocował innymi znaczącymi rolami, m.in. w „Nocy listopadowej” oraz „Wiśniowym sadzie”. Ostatnią sztuką, w jakiej wystąpił na tej scenie, był musical „Szalona lokomotywa”. Jerzy zadebiutował na ekranie w filmie Hieronima Przybyła „Milion za Laurę” w 1971 roku, zbierając doświadczenie w epizodach różnych reżyserów takich jak Andrzej Żuławski, Jerzy Gruza czy Antoni Krauze.

Rok 1976 przyniósł mu pierwszą ważną rolę główną – grał Antoniego Gralaka w filmie Krzysztofa Kieślowskiego „Spokój” (1980), a także kolejnych filmach, w tym „Bliźnie” (1976) oraz „Amatorze” (1979). W 1978 roku premierową premierę miały dwa filmy z jego rolą – „Wodzirej” Feliksa Falka oraz „Seans” Sławomira Idziaka. Kolejny film, „Bez znieczulenia”, wyreżyserowany przez Andrzeja Wajdę, również przyniósł mu sukces, a jego popularność w Polsce rosła, dzięki występom telewizyjnym, w tym programie „Spotkanie z Balladą”, które prowadził razem z Bogusławem Sobczukiem.

Piosenka „Śpiewać każdy może” wykonana przez niego na 15. Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu w 1977 roku stworzona była z myślą o przekraczaniu konwencji festiwalowych, zdobywając ogromne uznanie publiczności. W latach 80. Jerzy Stuhr znalazł się na stałe w polskiej popkulturze dzięki roli Maksa Paradysa w filmie Juliusza Machulskiego „Seksmisja” (1983). Współpraca z reżyserami, jak Krzysztof Kieślowski, przyczyniła się do stworzenia jego silnej pozycji w polskim kinie. Po powrocie z Włoch, gdzie współpracował w wielu prestiżowych teatrach, powrócił do aktywności filmowej oraz pedagogicznych projektów artystycznych.

Działalność społeczna

Jerzy Stuhr nie ograniczał się jedynie do kariery artystycznej, angażując się w działania społeczne i charytatywne. W latach 2005-2017 pełnił ważną rolę jako przewodniczący rady fundacji Krakowskiego Hospicjum dla Dzieci im. ks. Józefa Tischnera. Wspierał również działalność Fundacji im. Ks. Jana Kaczkowskiego, koncentrując się na pomocą osobom chorym na nowotwory. Jego aktywność w radzie programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej była kolejnym dowodem na jego zaangażowanie w rozwój kultury i sztuki w Polsce.

Życie prywatne

W 1971 roku Jerzy Stuhr zawarł związek małżeński z Barbarą Kóską, utalentowaną skrzypaczką, która stała się również artystką zespołu Capella Cracoviensis oraz założycielką grupy Amar Corde. Związek z Barbarą, który rozpoczął się już w dzieciństwie, zaowocował dwójką dzieci: Maciejem (urodzonym w 1975 roku) oraz Marianną (urodzoną w 1982 roku).

Stuhr określał siebie jako „Mitteleuropejczyka” i w jednym z wywiadów podkreślał, że najbliższe jego poglądom były myśli związane z lewicą. Był zapalonym kibicem piłki nożnej; oddał serce Polonii Bytom oraz Wiśle Kraków, w barwach której brał udział w pokazowym meczu piłkarskim w 1988 roku. Również odegrał rolę ambasaodora Mistrzostw Europy 2012, które odbyły się w Polsce i Ukrainie.

Jednak życie Jerzego Stuhra nie było wolne od kontrowersji. 17 października 2022 roku miał miejsce incydent drogowy w Krakowie, w którym prowadząc samochód w stanie nietrzeźwości, potrącił motocyklistę. Z relacji ofiary wynikało, że Stuhr próbował uciec z miejsca zdarzenia. Sprawa zakończyła się 30 czerwca 2023 roku, gdy Sąd Okręgowy w Krakowie wymierzył mu karę 12 tys. zł grzywny oraz zakaz prowadzenia pojazdów przez trzy lata, a także nakazał wpłatę 6 tys. zł na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Jego wypowiedzi dotyczące tego wypadku, w których starał się bagatelizować zdarzenie i przedstawiać siebie jako ofiarę nagonki medialnej, spotkały się z krytyką.

W 1988 roku artysta przeszedł zawał serca, co wpłynęło na jego dalsze życie, o czym szczegółowo opisał w książce zatytułowanej „Sercowa choroba, czyli moje życie w sztuce”, wydanej w 1992 roku. Niestety w wrześniu 2011 roku zdiagnozowano u niego nowotwór krtani, a kolejne poważne problemy zdrowotne pojawiły się w lutym 2016 roku, kiedy to przeszedł drugi zawał serca, oraz w lipcu 2020 roku, gdy miał udar mózgu. Na początku 2023 roku odnotowano wznowę nowotworu, co wymusiło przeprowadzenie zabiegu usunięcia krtani.

Jerzy Stuhr zmarł w Krakowie 9 lipca 2024 roku. Po mszy, która odbyła się 17 lipca 2024 roku w kościele św. Piotra i Pawła pod przewodnictwem kard. Grzegorza Rysia, jego prochy zostały złożone w grobie rodzinnym na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Odznaczenia i nagrody

Ordery i odznaczenia

Jerzy Stuhr, znany polski aktor, reżyser oraz pedagog, jest odznaczony wieloma prestiżowymi nagrodami i odznaczeniami. Wśród nich znajdują się:

• 2011 – Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w twórczości artystycznej oraz działalności pedagogicznej”,
• 1997 – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski „w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej”,
• 1979 – Złoty Krzyż Zasługi,
• 2005 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”,
• 2012 – Odznaka „Honoris Gratia”,
• 2000 – Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi Republiki Włoskiej,
• 2014 – Order Uśmiechu oraz członek Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu (od 2016),
• 2007 – Laur Krakowa XXI wieku,
• 1995 – Nagroda Miasta Krakowa.

Inne nagrody i wyróżnienia

Warto również nadmienić inne wyróżnienia, które zdobył Jerzy Stuhr na przestrzeni lat. Znajdują się wśród nich:

• 1979 – Brązowe Lwy Gdańskie 6. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych dla najlepszego aktora,
• 1987 – Brązowe Lwy Gdańskie 12. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za najlepszą rolę drugoplanową,
• 1988 – Nagroda Sekcji Krytyków Teatralnych Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego za popularyzację polskiej kultury teatralnej za granicą,
• 1994 – Nagroda Specjalna Jury 19. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film „Spis cudzołożnic”,
• 1997 – Złote Lwy 22. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film „Historie miłosne”,
• 1997 – Paszport „Polityki”,
• 1999 – Nagroda Specjalna Jury 24. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film „Tydzień z życia mężczyzny”,
• 2005 – Orzeł – nagroda za najlepszą drugoplanową rolę męską za film „Persona non grata”,
• 2007 – Nagroda za najlepszy scenariusz 32. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za film „Korowód”,
• 9 listopada 2007 został doktorem honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, gdzie również prowadził wykłady,
• 12 listopada 2008 otrzymał Złotą Kaczkę, zostając uznanym najlepszym aktorem komediowym stulecia,
• Za książkę „Stuhrowie. Historie rodzinne”, wydaną przez Wydawnictwo Literackie, został uhonorowany Nagrodą Krakowska Książka Miesiąca przez Śródmiejski Ośrodek Kultury w Krakowie,
• 19 maja 2012 – Wielka Nagroda Festiwalu „Dwa Teatry – Sopot 2012” za wybitne kreacje aktorskie w Teatrze Polskiego Radia i Teatrze Telewizji (wraz z Anną Seniuk),
• 12 listopada 2012 – Złote Berło, nagroda Fundacji Kultury Polskiej za „wspaniałe dzieła teatralne i filmowe, przejmujące i porywające kreacje aktorskie oraz refleksyjną i niebanalną memuarystykę”,
• 2012 – Perła Honorowa Polskiej Gospodarki w kategorii kultura,
• 2014 – Kamień Optymizmu oraz tytuł Aktora NieZwykłego na Festiwalu Filmów-Spotkań NieZwykłych w Sandomierzu,
• 20 września 2014 – Nagroda Specjalna Jury 39. Festiwalu Filmowego w Gdyni za film „Obywatel”,
• 24 sierpnia 2017 – Mocny Solanin na 9. Solanin Film Festiwal 2017 za „walkę o przyzwoitość, szlachetność i dobro zarówno na scenie, jak i w codziennym życiu”,
• 9 marca 2018 – Orzeł 2018 za osiągnięcia życia.

Role teatralne

Jerzy Stuhr, znany polski aktor oraz reżyser, odegrał wiele znaczących ról teatralnych, które na stałe wpisały się w historię polskiego teatru. Oto niektóre z nich:

• Kontrabasista w Kontrabasiście autorstwa Patricka Süskinda,
• Sekretarz w ŻyciorysieKrzysztofa Kieślowskiego,
• Belzebub w Dziadach Adama Mickiewicza,
• Piotr Stiepanowicz Wierchowieński w Biesach Fiodora Dostojewskiego,
• Piotr Wysocki w Nocy listopadowejStanisława Wyspiańskiego,
• AA w EmigrantachSławomira Mrożka,
• Horodniczy w Rewizorze Nikołaja Gogola,
• Porfiry Pietrowicz w Zbrodni i karze Fiodora Dostojewskiego,
• Król Ryszard w Ryszardzie III Williama Shakespeare’a w Teatrze Ludowym w Krakowie,
• Volpone w Volpone albo lis Bena Jonsona w Teatrze Telewizji,
• Radost w Ślubach panieńskich Aleksandra Fredry w Teatrze Telewizji.

Filmografia

Filmografia Jerzego Stuhra ukazuje jego znaczący wkład w polskie kino, zarówno jako aktora, jak i reżysera. Przez lata obecności w branży, jego osiągnięcia zasługują na szczegółowe przedstawienie. W poniższej tabeli znajdziesz najważniejsze informacje na temat jego pracy.

Rok	Tytuł	Rola	Reżyseria
1971	Trzecia część nocy	laborant	Andrzej Żuławski
1971	Milion za Laurę	syn górala	Hieronim Przybył
1972	Na wylot	brat Malisza	Grzegorz Królikiewicz
1973	Przyjęcie na dziesięć osób plus trzy	gość przed pośredniakiem	Jerzy Gruza
1974	Die Schlüssel	prowadzący juwenalia	Egon Günther
1975	Strach	robotnik	Antoni Krauze
1976	Spokój	Antoni Gralak	Krzysztof Kieślowski
1976	Próba ciśnienia	mężczyzna	Tadeusz Junak
1976	Blizna	asystent	Krzysztof Kieślowski
1977	Wodzirej	Lutek	Feliks Falk
1978	Seans	Tomek	Sławomir Idziak
1978	Bez znieczulenia	Jerzy Porębowicz	Andrzej Wajda
1978	Aktorzy prowincjonalni	recenzent	Agnieszka Holland
1979	Szansa	historyk Ejmont	Feliks Falk
1979	Amator	Filip	Krzysztof Kieślowski
1979	Útközben	aktor	Márta Mészáros
1980	Wizja lokalna 1901	radca Wagner	Filip Bajon
1980	Ćma	„elegancki”	Tomasz Zygadło
1981	Przypadek	działacz ZSMP	Krzysztof Kieślowski
1981	Wojna światów – następne stulecie	prawnik	Piotr Szulkin
1981	Z dalekiego kraju	inżynier	Krzysztof Zanussi
1982	Matka Królów	ubek	Janusz Zaorski
1983	Seksmisja	Maks Paradys	Juliusz Machulski
1983	Wir	fotograf	Henryk Jacek Schoen
1983	Przeznaczenie	naczelny	Jacek Koprowicz
1984	Rok spokojnego słońca	Adzio	Krzysztof Zanussi
1984	O-bi, o-ba. Koniec cywilizacji	Soft	Piotr Szulkin
1984	Medium	Netz	Jacek Koprowicz
1985	Ga, ga. Chwała bohaterom	urzędnik Chudy	Piotr Szulkin
1986	Ucieczka	Czesio	Tomasz Szadkowski
1986	Bohater roku	Lutek	Feliks Falk
1987	Śmierć Johna L.	górnik	Tomasz Zygadło
1987	Pociąg do Hollywood	reżyser	Radosław Piwowarski
1987	Łuk Erosa	docent Ciąglewicz	Jerzy Domaradzki
1987	Kingsajz	nadszyszkownik Kilkujadek	Juliusz Machulski
1988	Obywatel Piszczyk	Piszczyk	Andrzej Kotkowski
1988	Dekalog X	Jerzy	Krzysztof Kieślowski
1989	Deja vu	Pollack	Juliusz Machulski
1990	Życie za życie. Maksymilian Kolbe	włoski prałat	Krzysztof Zanussi
1993	Uprowadzenie Agaty	Ojciec	Marek Piwowski
1993	Trzy kolory. Biały	Jurek	Krzysztof Kieślowski
1994	Spis cudzołożnic	Gustaw	on sam
1996	Matka swojej matki	Roman	Robert Gliński
1997	Kiler	komisarz Ryba	Juliusz Machulski
1997	Historie miłosne	pięć ról: adiunkt, ksiądz, pułkownik Jerzy Matałowski, więzień, petent	on sam
1999	Kiler-ów 2-óch	komisarz Ryba	Juliusz Machulski
1999	Tydzień z życia mężczyzny	Adam	on sam
2000	Duże zwierzę	Zygmunt Sawicki	on sam
2001	Down House	generał Iwolgin	Roman Kaczanow
2003	Show	prezes stacji	Maciej Ślesicki
2003	Pogoda na jutro	Józef Kozioł	on sam
2005	Persona non grata	radca ambasady RP	Krzysztof Zanussi
2005	Doskonałe popołudnie	Andrzej	Przemysław Wojcieszek
2006	Il caimano	Jerzy	Nanni Moretti
2007	Korowód	rektor	on sam
2009	Gwiazda Kopernika	Paul van de Volder (głos)	Zdzisław Kudła
2010	Mistyfikacja	Witkacy	Jacek Koprowicz
2010	Io sono con te	mężczyzna	Guido Chiesa(inne języki)
2010	Mundo Invisível. Tributo ao Público de Cinema	on sam	on sam
2011	Habemus papam	Rajski, rzecznik prasowy	Nanni Moretti
2012	L’ultimo papa re	przeor jezuitów	Luca Manfredi(inne języki)
2014	Obywatel	Jan Bratek	on sam
2015	Smok	hejnalista	Tomasz Bagiński
2018	Rimetti a noi i nostri debiti	profesor	Antonio Morabito
2021	Sonata	profesor Henryk Skarżyński	Bartosz Blaschke

Rok	Tytuł	Rola	Reżyseria
1972	Odejścia, powroty	dyżurny (odc. 3)	Wojciech Marczewski
1979	Z biegiem lat, z biegiem dni…	Alfons Fikalski (odc. 1, 5)	Andrzej Wajda
2022	Mój agent	on sam (odc. 3)	Julia Kolberger

Polski dubbing

Jerzy Stuhr, obok swoich ról filmowych, jest również znanym głosem w polskim dubbingu. Dodatkowo jego praca jako podkładacza głosów daje mu miejsce w sercach wielu widzów. Oto lista filmów, w których użyczył swojego głosu:

• 1998: Mulan – Mushu,
• 2000: Larry 7: Miłość na Fali – Larry,
• 2001: Shrek – Osioł,
• 2004: Shrek 2 – Osioł,
• 2004: Mulan II – Mushu,
• 2007: Shrek Trzeci – Osioł,
• 2007: Pada Shrek – Osioł,
• 2010: Shrek Forever – Osioł,
• 2010: Święty Mikołaj – dorosły Święty Mikołaj,
• 2010: Shrek ma wielkie oczy – Osioł,
• 2010: Shrek 3-D – Osioł,
• 2011: Smerfy – Gargamel,
• 2011: Opowieść Wigilijna Smerfów – Gargamel,
• 2013: Smerfy 2 – Gargamel,
• 2017: Gnomy rozrabiają – Dziadunio,
• 2017: Twój Vincent – listonosz Joseph Roulin,
• 2018: Mowgli: Legenda dżungli – Akela,
• 2019: Król lew – Rafiki,
• 2021: Kajko i Kokosz – Dziad Borowy (odc. 12).

Reżyseria

Awansując w swym rozwoju artystycznym, Jerzy Stuhr także stanął za kamerą, reżyserując szereg filmów, które zyskały uznanie. Poniższa lista prezentuje tytuły dzieł nakręconych przez niego:

• 1994: Spis cudzołożnic,
• 1997: Historie miłosne,
• 1999: Tydzień z życia mężczyzny,
• 2000: Duże zwierzę,
• 2003: Pogoda na jutro,
• 2007: Korowód,
• 2011: Mundo Invisível. Tributo ao Público de Cinema (Jerzy Stuhr był reżyserem i autorem scenariusza jednego z segmentów filmu),
• 2014: Obywatel.

Dyskografia

W bogatej dyskografii Jerzego Stuhra znajduje się wiele wyjątkowych utworów, które pokazują jego talent artystyczny. Wśród nich

• 1977: Śpiewać każdy może (sł. Jonasz Kofta, muz. Stanisław Syrewicz; album Płytoteka Dziennika: Poeci Piosenki: Jonasz Kofta, wydanie 2007).

Publikacje książkowe

Jerzy Stuhr, znany artysta, jest autorem wielu istotnych publikacji, które odzwierciedlają jego życie oraz twórczość. Oto lista jego książek:

• – Sercowa choroba, czyli moje życie w sztuce. Czytelnik, Warszawa 1992,
• – Ucieczka do przodu! Jerzy Stuhr od A do Z w wywiadach Marii Malatyńskiej. Znak, Kraków 2007,
• – Stuhrowie. Historie rodzinne. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2008,
• – Tak sobie myślę… Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012,
• – Obywatel Stuhr. Z Jerzym i Maciejem rozmawia Ewa Winnicka. Znak, Kraków 2014,
• – Kto tam zerka na Kacperka? (wspólnie z Marianną Bończą-Stuhr). Wydawnictwo Literackie, Kraków 2014,
• – Ja kontra bas. Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015,
• – Myśmy się uodpornili. Rozmowy o dojrzałości. Współautor ks. Andrzej Luter. Mando, 2019,
• – Bieg po linie. O sztuce, polityce i świecie rozmawiała Maria Malatyńska. Mando, 2023.

---

Oceń: Jerzy Stuhr

---